زنان به خودشان خشونت می‌کنند؟/ «زن علیه زن» روی دیوارهای یک گالری

فهیمه حسن‌میری: تجاوز و قتل، تعرض‌های روانی و کلامی، سوءاستفاده و دزدی و آسیب‌های دیگری که از مردان نصیب زنان می‌شود، بارها سوژه صفحه حوادث روزنامه‌ها یا فیلم‌ها و سریال‌ها شده. زنانی که قربانی مناسبات قدرت و فضای مردسالارانه بسیاری جوامع می‌شوند، نمونه‌های زیادی را به یادمان می‌آورند که درباره آنها خوانده و دیده و شنیده‌ایم.

اما این سکه، روی دیگری هم دارد و در کنار همدلی‌ها و خواهرانگی‌هایی که زنان نسبت به همدیگر روا می‌دارند، گاهی این خود زنان هستند که در برابر خودشان قرار می‌گیرند؛ موضوعی که اگرچه کم‌اهمیت‌تر از خشونت‌های مردانه نیست، اما کمتر به آن توجه شده. خشونت‌های زنان علیه زنان، که اشکال مختلفی به خود می‌گیرد، در طول تاریخ کم نبوده و هنوز هم اگر با دقت بیشتری به اطرافمان نگاه کنیم، می‌توانیم نمونه‌هایی از آن را ببینیم. تحقیر، طعنه و کنایه، سلطه‌جویی، ایجاد مانع برای پیشرفت، قتل و صدمه فیزیکی و همدستی یا چشم پوشی بر خشونت‌های مردانه، هر کدام مواردی هستند که دانسته یا نادانسته می‌توانند ردپایی زنانه داشته باشند؛ آن هم علیه زنی دیگر.

این، همان موضوعی است که سروش میلانی‌زاده، هنرمند عکاس، آن را دستمایه خلق تابلوهایش قرار داده. او که فارغ‌التحصیل رشته عکاسی است و در چند پروژه دیگر هم به موضوعات اجتماعی و مسائل مربوط به زنان توجه نشان داده، در گفتگو با «خبرآنلاین»، از ایده شکل‌گیری و اجرای نمایشگاه «زن علیه زن» می‌گوید.

میلانی‌زاده با تاکید بر این که موضوعات انسانی در خلق اثر برایش اهمیت دارند، می‌گوید: طبیعتا بخشی از این موضوعات انسانی به زنان برمی‌گردد و این نمایشگاه، قسمت دیگری از پروژه‌هایی است که در آنها مسائل مربوط به زنان را سوژه اصلی کارهایم قرار داده بودم.

او در مجموعه دیگری به نام «خواهش حوا»، با ظرافت و جسارت در فضایی مینیمال، زنان بارداری را در قابش قرار داده بود که انگار پشت شکم‌های برآمده‌شان، جراحت‌های روحی را فریاد می‌زدند.

حالا این هنرمند که سوژه نمایشگاه «زن علیه زن» را از تحقیقات میدانی به دست آورده، می‌گوید: اغلب جوامع انسانی، مردانه بسته شده‌اند و این موضوع باعث می‌شود زنان که در شرایط نامساعدتری نسبت به مردان از نظر اجتماعی قرار دارند، گاهی برای رسیدن به جایگاه‌های مختلف، خودشان هم به خودشان صدمه بزنند. آنچه در تحقیقاتی که داشتیم به آن رسیدیم این بود که آسیب و انواع خشونت همیشه از طرف مردان نیست، بلکه شاید زنان که شناخت بیشتری از خودشان دارند، ضربه‌های عمیقتر و تاثیرگذارتری به همدیگر بزنند.

میلانی‌زاده در عین حال به جهان‌شمول بودن این موضوع اشاره می‌کند: این موضوع مهم زمان و مکان خاصی ندارد. از گذشته و در کشورهای مختلف این خشونت‌ها رایج بوده و هست. اگر در این مجموعه عکاسی به تاریخ غربی ارجاع داده‌ام، به این دلیل بوده که تاکید کنم موضوع مورد بحث ما قدمت تاریخی دارد و به ایران و خاورمیانه هم محدود نمی‌شود.

او در این نمایشگاه که تا 31 اردیبهشت در گالری مژده برپاست، چند نقاشی از مهمترین نقاشان اروپایی را محور اصلی قرار داده و با تغییر مدیوم آنها را به چیدمانی برای عکس تبدیل کرده است؛ آن هم با جابجا کردن شخصیت‌ها، به طوری که مردان نقاشی‌ها به زنانی تبدیل شده‌اند که علیه زنان دیگر اقدام می‌کنند یا حتی زنانی که به نابودی خودشان برآمده‌اند. موضوعی که به گفته میلانی‌زاده، نه تنها در نقاشی، بلکه آن را می‌توان در ادبیات و متون نمایشی هم پیدا کرد.

میلانی‌زاده درباره نحوه انتخاب نقاشی‌ها توضیح می‌دهد: از میان 611 اثر نقاشی غربی که داستانی در خود داشته‌اند، این تعداد نقاشی را انتخاب کردیم. این کار بر اساس مطالعات میدانی و با فیلتری سختگیرانه صورت گرفت تا بیانگر چیزهایی باشند که بر اساس مستندات، در نظر داشتم بگویم. آثار نقاشی دیگری هم بودند که هم معروف‌تر باشند، هم جذابیت بصری بیشتری داشته باشند و هم برای تغییر مدیوم از نقاشی به عکاسی، امکان بیشتر و ساده‌تری به من بدهند؛ اما من فقط به دنبال سادگی و جذابیت نبودم بلکه فیلتر اصلی من فیلتر موضوعی بود و می‌خواستم آنچه در اطرافم می‌گذرد را به نمایش دربیاورم.

با دیدن این تابلوهای عکاسی که پایه‌ای جامعه‌شناسانه و روانشناسانه دارند و با اندوهی عمیق که به بیننده منتقل میشود، «تاثیر اجتماعی هنر» یک بار دیگر خودش را نشان داده و مخاطب را به این فکر می‌اندازد که ای کاش همانقدر که این تصاویر برگرفته از اتفاقات پیدا و ناپیدای اطرافمان هستند، بتوانند کارکرد اصلاحی داشته و با نهیبی که به تماشاگر می‌زنند، بر محیط اطراف تاثیر بگذارند. موضوعی که میلانی زاده درباره آن می‌گوید: هنر به مفهوم واقعی هنر، در هر شاخه ای که باشد، ارتباط مستقیمی با جامعه دارد و اگر به سیاست و اقتصاد وابستگی مستقیم نداشته باشد، همیشه توانسته به جامعه کمک کند.

او تاکید می‌کند: من جامعه‌شناس نیستم اما به عنوان یک هنرمند، موضوعی که بر من تاثیر می‌گذارد را صادقانه به تصویر می‌کشم و شاید بتوان امیدوار بود که این صداقت، بر دل مخاطب بنشیند و پیوند میان جامعه، عکاسی و نقاشی، ما را آگاه‌تر کند و از رنج و خشونت‌های مختلف تحمیل شده بر زنان، حتی اگر شده کمی، بکاهد.

47234