نصایح سعدی شیرازی به حاکمان درباره حکومت داری

دکتر اسماعیلی با اشاره به اینکه "اندرز حاکمان، علاوه بر آنکه از حقوق شهروندی است، از نگاه ما مسلمانان ضرورتی دینی هم به شمار می رود" درباره یکی از نوشته های سعدی در این باره عنوان کرده است:
"شیخ مُصلِح الدین مُشرف بن عَبدُالله مشهور به سعدی، این شاعر شیرین سخن شیرازی، نوشته ای کوتاه، اما پر معنا در این زمینه از خود به یادگار نهاده است که متاسفانه کمتر شناخته شده است. «کتاب نصیحه الملوک» رساله نسبتاً مختصری است که به ضمیمه کلیات سعدی به چاپ رسیده است و ظاهراً نام خود را از همان احادیث باب «النصیحه لائمه المسلمین» وام گرفته است. این رساله که «در نصیحت ارباب مملکت» است، به گفته سعدی، در پاسخ به درخواست «یکی از دوستان عزیز» وی نوشته شده و حاوی 151 پند است که البته از نظر سعدی، همگی ترجمانی هستند از معنی عدل و احسان."

وی در ادامه به چند محور مهمتر از نصیحت الملوک با عناوین زیر اشاره کرده و توضیحاتی درباره آنها ارائه کرده است:
" 1- ارتباط با خدا، علما و مومنان، 2- قدرشناسی و تکریم پیشینیان، 3- مطالعه تاریخ و عبرت آموزی، 4-شایسته گزینی و شایسته گماری، 5- عزل خائنان و تنبیه خاطئان و 6- نقدپذیری و اجتناب از غرور"

دکتر اسماعیلی درباره قدرشناسی و تکریم پیشینیان توسط حاکما از قول سعدی نوشته است:
" نه تنها هیچ صاحب منصبی نباید زحمت و تلاش گذشتگانش را نادیده بگیرد؛ بلکه باید «آثار خیر پادشاهان قدیم را محو نگرداند تا آثار خیر او همچنان باقی ماند.» این قانون طبیعت است که از هر دست بدهی از همان دست خواهی گرفت؛ در همین راستا سعدی توصیه می کند که رسیدگی به معیشت و حرمت مسئولان قبلی که از پا افتاده اند، فراموش نگردد و «خدمتکار قدیم را که قوت خدمت نمانده است، اسباب مهیا دارد و خدمت در نخواهد،که دعای سحرگاه بِه که خدمت به درگاه»."

وی در ادامه درخصوص شایسته گزینی و شایسته گماری عنوان کرده است:
"شیخ شیرین سخن ایران، در بندهای متعددی از توصیه نامه خویش، اهمیت شایسته گزینی و شایسته گماری را مورد تاکید قرار داده است. او به عنوان یک قاعده کلی می گوید که «اعتماد کلی بر نو آمدگان مکنید»؛ و هشدار می دهد که «تفویض کارهای بزرگ به مردم ناآزموده نکند که پشیمانی آرد». او حاکمان را انذار می کند که «مردمِ متهمِ ناپرهیزکار، قرین و رفیق خود نگرداند. که طبیعت ایشان در او اثر کند و اگر نکند، از شنعت خالی نماند و تأدیب دیگران که همان فعل دارد، از وی درست نیاید».
اهمیت انتخاب کارگزاران در آن است که معمولاً نظارت کامل بر آنان ممکن نیست و «عامل مگر از خدای تعالی بترسد که امانت نگاه دارد و الا به وجهی خیانت کند که پادشاه نداند». دیگر آنکه عملکرد آنان تنها به حساب خود ایشان گذاشته نمی شود. پس بر زمامدار است که «عامل ِ مردم آزار را، عمل ندهد که دعایِ بد، بدو تنها نکنند و الباقی مفهوم» "

متن کامل مطلب وی را اینجا بخوانید.