سربالایی تند ایران‌خودرو در رقابت با پارس خودرو

رسول شقاقی:اگر روزگاری تولید پژو405 در ایران‌خودرو باعث نجات پژو فرانسه از بحران مالی شد، اینک انتظار می‌رفت تولید تندر90 رنو در ایران‌خودرو باعث نجات مالی طرف ایرانی شود. اتفاقی که تا امروز رخ نداده اما از ابتدا گمان همین بود و طرفین گرچه روی سیصدهزار دستگاه در سال توافق کردند ولی با احتساب بازار کشورهای همسایه که بازاریابی آن بر عهده رنو بود، این رقم به یک‌ونیم تا دو برابر این تیراژ نیز می‌رسید. ایران‌خودرو که زمانی به تندر به عنوان جایگزین پیکان نگاه می‌کرد اینک به علت ضرردهی این خودرو، خط تولید را خوابانده و البته خودروهای تندر90‌ تولید شده با دو میلیون تومان سود که به جیب دلالان می‌رود در بازار فروخته می‌شوند و خودروسازان تنها نظاره‌گر سرازیر شدن این پول بادآورده به جیب واسطه‌ها هستند. به دستور وزارت صنایع آنها حق افزایش قیمت در محصولاتشان را ندارند.
دعوای قیمت
مطابق مصوبه هیأت مدیره ایران‌خودرو، این شرکت حق تولید خودروی ضررده را ندارد. این تصمیم پس از آن گرفته شده که نجم‌الدین در اولین روزهای مدیریت خود در این گروه دستور توقف هر عملیاتی که سودده نباشد را داد. دعوای قیمت این خودروی باکیفیت با وزارت صنایع به عنوان تنها خودروی ساخت داخل که در سایر کشورها تولید می‌شود به اوایل سال 87 برمی‌گردد. قبل از رکود جهانی اقتصاد، مواد اولیه افزایش قیمتی بیش از 50 درصد و در مواردی تا 75 درصد داشت که باعث شد به علت قراردادهای شناور رنوپارس با قطعه‌سازان ایرانی، قیمت قطعات افزایش یابد. در آن برهه پس از تعلل‌های بسیار وزارتخانه با بهانه‌هایی همچون تشکیل نشدن شورای سیاستگذاری خودرو، ایران‌خودرو و پارس‌خودرو تیراژ را به کمترین میزان رسانده و از تعطیلی خط سخن گفتند. قیمت‌ها اندکی افزایش یافت و مدل E2 فول 13میلیون و 850 هزار تومان قیمت‌گذاری شد. در همین دوره کیفیت خوب تندر که استانداردهای اروپایی داشت و همچنین تولید کم، باعث افزایش تقاضا در بازار خاکستری شده و قیمت‌ها در بازار آزاد افزایش یافت که تا به امروز ادامه دارد با این تفاوت که اگر روزگاری پارس‌خودرو و ایران‌خودرو در برابر وزارت صنایع ایستادند اینک صف‌آرایی جدیدی در برابر رنوپارس که وظیفه تأمین قطعات این خودرو را دارد به‌وجود آمده است. صف‌آرایی که متحدین سابق را رودرروی هم قرار داده است.
از هفته گذشته ایران‌خودرو با تماس با پیش‌خریدکنندگان تندر از آنها می‌خواهد که این خودرو را با 206 عوض کنند. گذشته از آنکه اینکار باعث اعتراض مشتریان شده که در بازار انحصاری داخل مجبور به تحمل دو خودروساز دولتی هستند، استراتژی جدید ایران‌خودرو را نیز نمایان می‌کند و شاید تأییدی باشد بر آنچه به عنوان عملگرایی نجم‌الدین مشهور شده است. ایران‌خودرو در مواجه با ساختار مالی رنوپارس، جبهه جدیدی در برابر این شرکت به‌وجود آورده و در این میان با توجه به اخباری که از موافقت وزیرصنایع برای تجمیع تولید تندر در یک خودروساز شنیده می‌شود، پارس‌خودرو با استفاده از موقعیت در تلاش برای کنار زدن ایران‌خودرو است.
محل دعوا
روش مالی رنوپارس روزگاری الگوی مناسبی برای زنجیره تأمین بود. شناور کردن قیمت قطعات با توجه به مواد اولیه و هزینه‌های سربار، باعث شده قطعه‌سازان همیشه از مرغوب‌ترین مواد استفاده کنند و همین روش را به شرکای ایرانی خود پیشنهاد دهند که گفته می‌شود تأیید هم شده است. اما اختلاف فعلی به دوران رکود جهانی اقتصاد بر‌می‌گردد که قیمت مواد اولیه به شدت کاهش یافت و لذا ایران‌خودرو خواستار کاهش قیمت از طرف رنوپارس شد. رنوپارس از ابتدای امسال قیمت 60 درصد قطعات تولید شده در ایران را افزایش داد و قیمت 40 درصد قطعات وارداتی را ثابت نگه داشت که هر دو مورد سؤال‌ به‌وجود آورده است. در مورد قطعات داخلی ادعای رنوپارس تورم و افزایش دستمزد کارگران و هزینه‌های سربار در ایران است که مستقیم قطعه‌ساز را تحت تأثیر قرار می‌دهد و تا حدی نیز مورد پذیرش قرار گرفته و در مورد قطعات CKD یا همان وارداتی نیز رنوپارس ادعا می‌کند چون در دوران افزایش قیمت مواد اولیه، افزایش قیمتی نداشته در دوران رکود نیز کاهش قیمت نخواهد داشت. انتقاد اصلی که منجر به اختلاف شدید شده همین است. دلیلی که رنو ادعا می‌کند این گمان را به‌وجود آورده که قیمت‌ها از اول به حدی بالا بوده که در زمان افزایش قیمت‌ها در جهان، باز هم سود زیادی نصیب رنو می‌شد که قیمت‌هایش را افزایش نداده است! همه اینها در شرایطی رخ داده که به علت تثبیت قیمت از طرف وزارت صنایع، این خودرو با ضرر تولید می‌شود و همین باعث شده ایران‌خودرو حتی به قیمت از دست دادن این معامله، به رویارویی تمام‌عیار با شریک فرانسوی کشانده شود که به نظر با تکیه بر تجارب سالیان گذشته این خودروساز با شرکای خارجی و حضور در بازار جهانی بنیان گذاشته شده است.
تجمیع تولید
رنو البته قرارداد سفت و سختی با شرکای خود دارد که حتی اگر وزیر هم بخواهد علیه آن صحبت کند آنگونه که از حذف رنوپارس گفت، همزمان از «ملاحظات» نیز بگوید. مشکلات این همکاری فعلاً این ایده را در وزارت صنایع به‌وجود آورده که بهتر است رنو با یک شرکت ایرانی طرف باشد و با تمرکز تولید در یک کارخانه، بهره‌وری افزایش و قیمت کاهش یابد یا حداقل سود ایجاد شود. در این بین خودروسازی که کنار گذاشته می‌شود برای جلوگیری از هدررفت سرمایه، می‌تواند برای آن دیگری اجرتی تندر تولید کند. روزگاری البته وزارت صنایع در تصمیمی عجیب و در آخرین روزهای مذاکره ایران‌خودرو با رنو فرانسه، پارس‌خودرو از گروه سایپا را هم وارد معامله کرد که هیچ‌گاه علت آن معلوم نشد و آن دوره‌ای بود که مدیران سایپا با توجه به همکاری چندین ساله پژو با ایران‌خودرو خواستار همکاری با خودروسازان اروپایی غیرفرانسوی همچون فولکس‌واگن بودند. منطقی چندی پیش دوران مدیریت خود را دوره‌ای خواند که سازمان گسترش و وزارت صنایع دوست داشتند فاصله سایپا با ایران‌خودرو را کاهش دهند و تصمیمات در جهت تقویت گروه سایپا گرفته می‌شد.
تندر حق کیست
جدای از اینکه تجمیع روش درستی برای حل مشکل است یا نه و همچنین امکان‌پذیری آن با توجه به قرارداد، باید گفت اشتیاق پارس‌خودرو به در دست گرفتن تولید تندر بر کسی پوشیده نیست و حتی می‌توان گفت در جنگ تبلیغات تا امروز برنده بازی است. پارس‌خودرو از روز اول، تندر تولیدی خود را با تکیه بر آمارهای شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران باکیفیت‌تر از ایران‌خودرو دانسته و تبلیغات بسیاری در این زمینه داشته که باعث شده در بازار آزاد نیز بسیاری آن را قبول داشته باشند. این شرکت همچنین با کاهش تعهدات مالی به رنو با میزان فعلی 20 تا 22 میلیارد تومان، خود را شریک مطمئن‌تری معرفی کرده است. توانایی مونتاژ موتور تندر در مگاموتور که با پارس‌خودرو در یک مجموعه هستند امتیاز دیگری است که با توجه به وضع مالی پارس‌خودرو بعید نیست در صورت تجمیع، تندر به پارس‌خودرو برسد.
ایران‌خودرو اما به نظر می‌رسد سیاست اصولی‌تری پیش گرفته و حاضر نیست تا رسیدن به منافع طولانی‌مدت خود، از خواسته‌هایش کوتاه بیاید. بدهی این شرکت به رنوپارس حدود 50 میلیارد تومان می‌شود که گفته شده ایران‌خودرو به علت پاسخ نگرفتن از رنوپارس در مورد قیمت‌گذاری، حاضر به کاهش این رقم نیست. با این حال این مجموعه تندر را متعلق به خود می‌داند و پارس‌خودرو را فقط اجبار وزارتخانه در روزهای بستن قرارداد خوانده است.
حاشیه‌های این خودرو ادامه دارد. خریداران تندر هر روز کیفیت خوب آن را برای دیگران بازگو می‌کنند، دلال‌ها سود می‌برند و در همین حال شریک فرانسوی نهایت استفاده را از رقابت به وجود آمده می‌کند تا مجبور به پاسخگویی در مورد نظام قیمت‌گذاری طراحی‌‌شده‌اش نشود.