سمیه مروتی:
سفر نخستوزیر چین به کرهشمالی را می‌توان یکی از مهمترین تحولات شبه جزیره و حتی آسیای دور نامید، چه اینکه کرهشمالی تقریباً در یک سال گذشته حرف اول را در شگفتی‌آفرینی در سطح جهان زده و تقریباً سه بحران بزرگ را بر سر مسائل اتمی خود پدید آورده است.
سفر یک مقام عالیرتبه چین به کرهشمالی از این حیث که تا اندازه زیادی در میان مقامات پیونگ یانگ موجه و پسندیده به حساب می‌آید، میتواند نویدبخش روزهای خوبی برای همسایگان کرهشمالی به حساب آید. بر همین اساس بی‌راه نیست اگر گفته شود گویا، شاهین جنگ از آسمان شبه‌جزیره کره برخاسته و فرآیند خلع‌سلاح پیونگ‌یانگ و بازگشت این کشور به جامعه جهانی آغاز شده است.
با توجه به سفر چندی پیش «دایبینگائو» فرستاده ویژه «هوجینتائو» رئیسجمهور چین به کرهشمالی و ابراز تمایل «کیمجونگ ایل» رهبر کرهشمالی در مورد تمایل این کشور برای بازگشت به مذاکرات، چنین سفری برای تحلیلگران قابل انتظار بود. کرهشمالی به دنبال انتقاد سازمان ملل از برنامه هستهای و آزمایش موشک دوربرد این کشور در ماه آوریل، از مذاکرات شش جانبه کشورهای چین، ژاپن، کره جنوبی، روسیه و آمریکا کناره‌گیری و اعلام کرد تا زمانی که مذاکرات هستهای به شیوه سابق برگزار نگردد بر سر میز مذاکره حاضر نخواهد شد. بعد از آزمایش هستهای زیرزمینی کرهشمالی در ماه می، سازمان ملل پیونگ‌یانگ را با تحریمهای شدیدتری روبه‌رو کرد که این امر بر خشم دولت کره شمالی افزود.
آخرین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل به تاریخ 16 ژوئیه 2009 بازمیگردد که بر اساس مفاد قطعنامه 1874، پنج فرد و پنج شرکت دیگر را به دلیل همکاری در برنامه هستهای کرهشمالی، مشمول منع مسافرت و مسدود شدن داراییهای مالی آنان ساخت. شورا همچنین برخی مواد مانند گرافیت و فیبر‌های پارا- آرامید را در لیست موادی قرار داد که کشورهای عضو از صدور آن به کره، به دلیل کاربردشان در موشکهای دور برد بالستیک، منع شدهاند. بر اساس مواد همین قطعنامه، شورا از کشورهای عضو سازمانملل درخواست نمود تا از «هرگونه خدمات مالی که میتواند به برنامه فعالیتهای موشکی و هستهای (سلاحهای کشتار جمعی) کرهشمالی کمک رساند، جلوگیری کنند.»
حضور چین از ابتدای شروع مذاکرات بر سر موضوع هستهای کرهشمالی برای تحلیلگران منطقه معنایی جز نگرانیهای یک کشور همسایه نسبت به توانمندی هستهای همسایهاش نداشت. ولی در پی بالا رفتن حساسیت سایر کشورها به برنامههای هستهای کرهشمالی و عدم پاسخ مناسب کره به بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA)، کره تبدیل به اولین کشوری شد که در سال 1992 خروج خود از پیمان NPT را اعلام کرد.
حساسیت نسبت به بلند پروازیهای کرهشمالی در منطقهی شرق آسیا بسیار زیاد است و همسایگان او- چین، روسیه، ژاپن و کرهجنوبی- در موارد متعددی اعلام داشتهاند که برنامههای هستهای او را به دقت زیر نظر دارند. خطر این برنامهها با آزمایش موشکهای قارهپیما فزونی گرفت.
از همین‌رو چینیها موشکافانه، رویکرد ایالات متحده در قبال مسائل منطقه را دنبال می‌کنند تا از هرگونه عکسالعمل شتابزده اعضای شورای امنیت، بالاخص آمریکا که باعث عمیقتر شدن بحران شود، جلوگیری بهعمل آورند. چینیها به خوبی دریافتهاندکه دیدگاهی در آمریکا هست که باور دارد، «کرهشمالی در قبال ارائه مشوقهای گسترده، تولید پلوتونیوم بیشتر را متوقف خواهد کرد، اما آنها شک دارند که تا زمانی که رژیم‌کیم‌جونگ ایل قدرت را در دست دارد، از بین بردن برنامه اتمی کرهشمالی به صورتی «کامل، قابل تأیید و غیرقابل بازگشت» قابل دستیابی باشد.»
پس اکنون دو گزینه پیش روی آمریکا است؛ یا ایالات متحده با یک توافقنامه دیگر که به طور کامل دربرگیرنده برنامه اتمی کرهشمالی نیست، موافقت کند؛ و یا اجازه دهد که تکثیر سلاحهای اتمی توسط کرهشمالی ادامه یابد و این حداقل تا زمانی است که چین، به عنوان مهمترین حامی و ارائه‌کننده کمک به کرهشمالی، به اندازه کافی احساس خطر نماید تا کمکهای اقتصادی و حمایتهای دیپلماتیک خود از رژیم کیم را متوقف نماید.
دولت اوباما نیز به صراحت اعلام داشته، به دنبال یافتن یک «همگرایی و اجماع فوقالعاده» جامعه بین‌المللی در مورد جدی بودن نگرانیاش در قبال بحران هستهای کره و اعمال تحریمهای پایدارتر با هدف دستیابی به حذف نهایی سلاحهای هستهای از شبه جزیره کره هستند.
باید پذیرفت، واقعیت راهبرد نوین در آسیا از هنگام پایان جنگ سرد این است که محیط امنیتی آسیا، تحت تأثیر جهانیشدن و انقلاب فنآوری 20 سال گذشته، دستخوش تغییرات عمدهای شده است و برای درک روندهای سیاسی و دیپلماتیک نباید این روندها را از نظر دور داشت و دیپلماسی منطقه شرق آسیا با همان قواعد بازی رایج در دوران پس از جنگ دوم جهانی و بالاخص جنگ کره ارزیابی کرد. امروز ما شاهد بیدار شدن غولی در شرق آسیا هستیم که نسبت به حضور سایر قدرتها در حوزه نفوذ خود بی‌تفاوت نخواهد بود، زیرا از ملزومات قدرت بزرگ بودن، همانا تأثیرگذاری فوقالعاده در حوزه نفوذ خویشتن است. از همین روی سفر نخستوزیر چین به کرهشمالی معنای بسیار عمیقی برای دیگر بازیگران در بردارد.
آیا کره به مذاکرات شش جانبه بازمیگردد؟
حضور ون جیائوبای، نخستوزیر چین در پیونگ‌یانگ و استقبال کمنظیر کرهایها از وی، امیدهای بسیاری را در مورد موفقیتآمیز بودن نشست سران دو کشور کمونیستی به‌وجود آورد که در وهله اول نشان از تمایل بالای دوکشور برای توافقات استراتژیک دارد. ظاهراً به دنبال موافقت آمریکا با گفت‌وگوی مستقیم با کرهشمالی، مقام‌های چین سعی دارند این مذاکرات تا جایی که امکان دارد در چارچوب نشست شش جانبه پکن انجام شود که کرهشمالی چند ماه پیش از آن کناره‌گیری کرد. با این حساب چین به عنوان متحد اصلی کرهشمالی قادر است تا حدی در قدرت حاکمه این کشور نفوذ کند اما در مورد بازگرداندن کرهشمالی به مذاکرات شش جانبه تا زمانی که آمریکا تحریم‌ها را متوقف نکرده است؛ کاری دشوار است.
تلاش چین عمدتاً بر این محور متمرکز است که کرهشمالی حاضر به بازگشت به مذاکرات چند جانبه برای پایان دادن به برنامه هستهای شود. از سوی دیگر کره جنوبی و آمریکا می‌گویند تحت قطعنامه‌های سازمان ملل به تحریم‌ها علیه کرهشمالی ادامه می‌دهند به این معنا تا زمانی که در مواضع طرفین تغییری حاصل نشود بعید است نشست شش جانبه از سرگرفته شده و حتی در صورت شروع دوباره عمر طولانی داشته باشد. کرهشمالی بارها به دلیل ناکارآمد خواندن این ساختار چند جانبه آن را مانعی برای پیشبرد برنامههای علمی و تحقیقاتی دانسته و افزوده است: این نشست چیزی جز استمرار تحریم‌ها را به دنبال نداشته است.
نظر شما