در بازی «برد برد» دو طرف راضی اند

در بحث پرونده هسته ای ایران به ویژه بعد از نامه ای که آقای سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان خطاب به اشتون نوشته و طی آن شروط سه گانه را مطرح ساخت، در این شروط یکی از نکات خیلی مهم این بوده که دو طرف مذاکرات را با چه پشتوانه ای انجام داده و چه هدف غایی و نهایی را از این دور مذاکرات دارند. در این نامه سوال شده است که آیا غرب همچنان با اهداف، روش ها و رویکرد های خصمانه مذاکرات را دنبال می کند یا تغییر رویکرد در مذاکرات مشاهده خواهد شد؟!

به نظر می رسد اگرچه در بیان دیپلماتیک همیشه بحث بازی «برد برد» بر اصل همکاری و همگرایی و به نوعی حل مسئله از طریق مذاکره و رایزنی مورد توجه هست ولی در مذاکرات ژنو هیات ایرانی بسیار تلاش کرد که در مقابل نوع نگاهی که هیات 1+5 مبنی بر تمرکز گفت و گو ها مشخصا روی بحث هسته ای آن هم روی مسایل مناقشه آمیز، موضوع را کلان تر از بحث های محدود هسته ای نگاه کند و محور مذاکرات را به مسایل کلان عرصه فن آوری های نو و حتی زمینه های تکنولوژی های برتر مثل بحث سلاح های اتمی، سلاح شیمیایی، خلع سلاح، توجه جهان به سعادت و عدالت بین المللی و... بکشاند. لذا به زبان من مناقشه ای در مذاکرات ژنو به وجود آمد؛ چون دو طرف تلاش کردند نگاه های مختلف خود را به کرسی بنشانند و در نهایت بر اساس آنچه که دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان اعلام کرد و در بیانیه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای مذاکرات استانبول پیش بینی شده که در آنجا قرار شد گفت و گو برای همکاری بر اصول مشترک باشد.

به نظر می رسد اگر این فضا به عنوان نکته مورد اتفاق و توجه دو طرف برای مذاکرات آینده استانبول باشد همان چیزی است که شاید به بیان امروز ما تبدیل تقابل به تعامل یا فرآیندی است که ما به آن بازی برد برد اتلاق می کنیم. به عبارت دیگر دو طرف می خواهند اول زمینه های مشترک و فضایی را ترسیم کنند که این فضا می تواند به آنان کمک کند به نوعی همدلی و همراهی و پیدا کردن نقاط مشترک منتهی می شود و پس از آن تلاش می کنند نقاط  افتراق و اختلاف خود را با طرح موضوعات متنوع بیان کنند و آنان را هم تبدیل به دیدگاه مشترک کنند.

به نظر می رسد بحثی که آقای رییس جمهور در گفت و گوی تلویزیونی اخیرش به عنوان تعامل یا نگاه نو در مذاکرات برای تغییر تقابل به تعامل با رویکرد بازی «برد برد»، با این رویکرد است که بر نکات مشترک تاکید شود و به نوعی یک زمینه مساعد گفت و گو یا فهم و زبان مشترک به وجود آید و پس از آن به حل مشکلاتی که احتمالا دو طرف دارند بپردازیم.

البته هنوز دو طرف به زبان و فهم مشترک دست پیدا نکردند. بلکه زمینه سازی می شود تا این زبان مشترک به وجود آید. به این معنا که یکی از محورهای مهم یا مهم ترین محور در مذاکرات آینده استانبول یافتن نقاط مشترک برای همکاری و به نوعی گفت و گوی سازنده است. اینجا ابتدای همان زبان و فهم مشترکی است که دو طرف به دنبال آن می گردند.

با توجه به نکاتی که از سوی دو طرف بعد از نشست ژنو اعلام شد، از دید کسی که از بیرون نگاه می کند هر کسی از ظن خود اعلام موضع کرده است. اگرچه آقای جلیلی نسبت به اظهارات خانم اشتون مبنی بر اینکه موضوع هسته ای باید مورد بحث و گفت وگو در استانبول قرار گیرد واکنش شدید نشان داد به نظر می رسد دو طرف به جهت نداشتن زبان مشترک هر کسی راه خود را در پیش گرفته است. لذا مذاکرات ژنو آغاز زبان مشترک برای یافتن موضوعات مشترک در بحث فن آوری هسته ای بود.

معمولا بازی برد برد همراه با نتیجه متعادل برای دو طرف است. به عبارت دیگر طراحی بازی برد برد به گونه ای است که معمولا هم بازیگران، هم اهداف بازی، هم زمین بازی و امتیازات به گونه ای تقسیم می شود که دو طرف راضی باشند. حالا شاید تقسیم منافع و امتیازات پنجاه پنجاه نباشد ولی دو طرف به اندازه زحمت، قابلیت و ظرفیتی که به کار گذاشتند از این امتیازات بهره مند می شوند.

اما در اینکه آیا مذاکرات آتی در استانبول بر اساس بازی برد برد طراحی می شود یا خیر کمی تردید وجود دارد. چون همان طور که در مذاکرات ژنو نمایندگان این شش کشور اظهاراتی داشتند نشان می دهد که هنوز ذهن های این ها معطوف به بحث های سال های گذشته است و حتی به نظر می رسد که برخی از این ها تازه کار هستند و نمی توانند اظهارنظر دقیق و به روز کنند.

لذا اگر 1+5 بخواهد در مذاکرات آینده استانبول به فهم مشترک با ایران برسد و بازی برد برد را دنبال کند هم باید بیان خود را عوض کند و هم باید در نیات خود برخورد تعامل آمیزی داشته باشد تا از آنجا این فهم و زبان مشترک برای همکاری سازنده در روزهای آینده طراحی کنیم.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهررضا 

/30112