ابوالفضل کریمی: الثورث از مرکز مطالعات جغرافیایی آمریکا در کالیفرنیا تاکنون در مورد فاجعه ژاپن صحبتی نکرده، اما ما می‌دانیم بعد از وقوع بلایای طبیعی مانند زلزله و سونامی، دانشمندانی مانند او فرصت بسیار ارزشمندی برای مطالعه چگونگی رخ دادن زلزله‌های عظیم پیدا می‌کنند.
به گزارش نیوساینتیست ، یکی از پیچیده‌ترین جنبه‌ها برای مطالعه رفتار زلزله این است که آن‌ها چگونه و چرا به فاجعه تبدیل می‌شوند. زلزله ژاپن تقریبا ظرف مدت 3.5 دقیقه منطقه‌ای به وسعت 400 کیلومتر را در نوردید. اما چرا این زلزله در فاصله کم‌تر از 100 کیلومتر متوقف نشده و چرا شدت آن بسیار کم‌تر از 9 ریشتر نبود؟ یا از سوی دیگر چرا مانند مانند زلزله گسل ساندامگاتراست در سواحل سوماترا تا هزار کیلومتر ادامه پیدا نکرد؟ این‌ها سوالاتی است که مدت‌های طولانی ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده است.
کشور ژاپن دارای شبکه‌ای مجهز به بیش از 800 ایستگاه نظارت بر زمین‌لرزه با نام های‌نت است که می‌تواند هرچیزی را از کوچک‌ترین لرزه‌ها تا بزرگ‌ترین زلزله‌ها شناسایی و ثبت کند.
السورث در این باره می‌گوید: «این سیستم بسیار خوب کار می‌کند. روز جمعه 20 اسفند، آژانس هواشناسی ژاپن اولین هشدار را مبنی بر وقوع زلزله 7.9 ریشتری در سواحل جزیره هونشو مرکزی روی سایت خود قرار داد. درست است که شدت زلزله بسیار بیش‌تر از این بود، اما این هشدار زمانی اعلام شد که شکست گسل حتی به پایان نرسیده بود.»
به طور مشابه در طول مدت 48 ساعت بعد از زلزله شبکه‌ای متشکل از 1200 ایستگاه جی.پی.اس این کشور فاش کرد که پوسته زمین در هونشوی مرکزی نزدیک 4 متر به سمت شرق جابه‌جا شده است.
ثانیه‌های نجات‌بخش
داشتن چنین سیستم‌های حساسی برای نجات جان مردم اهمیت بسیار دارد. قابلیت‌های هشدار دهنده های-نت به مردم ژاپن ده‌ها ثانیه فرصت داد تا قبل از وقوع قوی‌ترین لرزه‌ها در بسیاری از بخش‌های این کشور از خانه‌های خود خارج شده یا در مکان مناسبی پناه بگیرند.
هم‌چنین قرار است امسال یک سیستم آزمایشی متشکل از کابل‌های فیبر نوری و حسگرهای لرزه‌سنجی در بستر دریای نانکای، واقع در جنوب غربی مرکز زلزله چند روز پیش این کشور شروع به کار کند. به این ترتیب قابلیت‌های نظارتی ژاپن به قسمت‌هایی کشیده می‌شود که قوی‌ترین زلزله‌ها در این کشور رخ می‌دهد و احتمالا 10 ثانیه ارزشمند دیگر نیز به زمان هشدار به مردم اضافه خواهد شد.
مایکل باوچون از دانشگاه جوزف فوریر در فرانسه نیز در حال نظارت و مطالعه حرکات زمین اما در یک مقیاس زمانی بسیار بلندتر است. در عمق پوسته زمین یعنی در عمق 40 یا 50 کیلومتری، رویدادهای مشابه با زلزله به جای هر چند دقیقه یک بار، هر چند روز یک بار رخ می‌دهند.
او معتقد است کنترل کردن فعالیت این زلزله‌های به اصطلاح آرام می‌تواند کلید تشخیص فعالیت تکتونیکی (حرکت‌های پوسته زمین) باشد که خبر از وقوع زلزله‌های فاجعه‌بار می‌دهند. مشکل اصلی این جاست که با استفاده از تجهیزات استاندارد امروزی نظارت بر خصوصیات لغزش‌های پیوسته این زلزله‌های آرام دشوار است.
لرزه‌های شیلی
بعد از زلزله 8.8 ریشتری شهر Maule در شیلی که در فوریه سال گذشته / بهمن 1388 رخ داد، یک گروه بین‌المللی از متخصصان لرزه‌شناسی به منطقه اعزام شدند. آن‌ها 150 ایستگاه لرزه‌شناسی و 30 ایستگاه موقعیت‌یاب جهانی (GPS) در منطقه نصب کردند. اکنون می‌توان کوچک‌ترین حرکت گسل یا پوسته زمین را با جزئیات کامل ثبت و بررسی کرد.
آندریاس رایتبراک از دانشگاه لیورپول و شخصی که وظیفه رهبری این تیم فعال در این پروژه را بر عهده دارد در این باره گفت:« از آن زمان ما قادر بودیم کوچک‌ترین جابه‌جایی‌ها در زمین را قبل و بعد از زلزله اندازه‌گیری کنیم. این تجهیزات به ما نشان می‌دهد که این فشار چگونه بعد از زلزله پراکنده می‌شود، چرا که ما قادریم تمام پس‌لرزه‌ها و لغزش‌های کوچک بعد از زلزله را اندازه‌گیری کنیم.»
تاکنون صفحات آمریکای جنوبی و نازکا که در تماس با این گسل هستند در طی مدت یک سال نسبت به یکدیگر 2 تا 3 متر جابه‌جا شده‌اند.
دانشمندان امیدوارند با اطلاعات به دست آمده از پروژه شیلی بینش عمیق‌تری نسبت به رفتار گسل‌های بزرگ پیدا کرده و متوجه شوند فشارهای درون این گسل‌ها چگونه تولید شده و رها می‌گردند.
ریتبراک در این باره می‌گوید: «ما باید بدانیم این لرزش‌های آرام چگونه با رویدادهای بزرگی مانند زلزله ژاپن مرتبط هستند.»
زمانی که منطقه وابسته به زمین‌لرزه در عمق زیرین سطح دریا قرار می‌گیرد، این نوع از نظارت بسیار مشکل می‌شود. بسیاری زلزله‌هایی که ژاپن را تکام دادند در عمق 4300 متری دریای نانکای رخ دادند، اما باوچون معتقد است با پیشرفت‌های صورت گرفته در فناوری می‌توان این مشکل را هم حل کند. او می‌گوید:« زمانی که ما بتوانیم این ابزارها را در نزدیکی سطح مشترک این پوسته‌ها و در زیر دریا قرار دهیم، متوجه می‌شویم که بسیاری از زمین‌لرزه‌ها بعد از یک فاز از لغزش آرام به وجود می‌آیند.»
50132
نظر شما