آلمانی‌ها؛ متجاوز یا قربانی؟

کاتریانا توشینسکا: جنگ جهانی دوم، اول‌سپتامبر 1939 با حمله نازی‌‌ها به گدانسک در لهستان آغاز شد. یک موزه جدید در این محل تاریخی در دست احداث است، اما گروهی نگران هستند این موزه رنج مردم لهستان در آن دوران را منعکس نکند.

این روزها در شبه جزیره وسترپلات در شمال لهستان جز یک بنای یادبود عظیم به سبک سوسیالیستی چیز زیادی باقی نمانده است. تنها چند سنگر ویران‌شده هست و چند لوح یادبود از سربازان لهستانی که در اولین روز حمله نازی‌ها جان باختند. حتی تابلویی نیست که به بازدیدکنندگان بگوید جنگ جهانی دوم 70 سال پیش در این محل آغاز شد. الزبیتا مارکینکووسکا شوکا که هنگام آن حمله تاریخی 25 ساله بود و در دانزیک -اکنون گدانسک- زندگی می‌کرد، می‌گوید: «از اداره پست و شبه جزیره وسترپلات صدای شلیک گلوله‌ شنیده می‌شد. رادیو ورشو گزارش داد نیروهای لهستانی در وسترپلات در حال دفاع هستند، اما ما همچنان می‌ترسیدیم.» آن زمان مارکینکووسکا شوکا در اداره پست کار می‌کرد، اما از قضا آن روز مرخصی بود و به همین خاطر نجات پیدا کرد. تمام همکاران او در اداره پست پس از حمله سربازان نازی به شهر دانزیگ کشته شدند. مارکینکووسکا شوکا پس از این همه سال هنوز چند عکس قدیمی از آنها را نگهداشته است.

به زودی این جور یادگاری‌ها و خاطرات بازماندگان آن دوران زیر یک سقف در گدانسک جمع‌آوری خواهد شد. بودجه‌ای در حدود 100 میلیون زلوتی (حدود 25 میلیون یورو یا 35 میلیون دلار) برای احداث موزه جنگ جهانی دوم درنظر گرفته شده و قرار است این موزه تا پنج سال دیگر و همزمان با هفتاد و پنجمین سال آغاز جنگ جهانی دوم افتتاح شود.

در حالی که احداث این موزه هنوز به پایان نرسیده، جنجال‌های زیادی به‌پا شده است. منتقدان نگران بودجه در نظر گرفته شده نیستند. آنها سازندگان موزه را به جنبه عمومی دادن به تاریخ لهستان متهم کرده‌اند.

یانوش مارشالک رئیس موزه در این‌باره می‌گوید: «مشکل این است که هر کس هر رویداد و پدیده جنگ را از منظر خود می‌بیند. ما به دنبال یک مدل واضح و قابل افشا هستیم که به لهستانی‌ها اجازه بدهد نقطه‌نظرهای مختلف خود را بدون نادیده گرفتن نقطه‌نظر دیگر ملت‌ها ارائه بدهند.» و مارشالک آلمان را هم شامل «دیگر ملت‌ها» می‌داند.

قرار نیست موزه جنگ جهانی دوم بر سربازان و آنچه در جبهه‌ها اتفاق افتاد، متمرکز باشد. در مقابل یکی از مضامین اصلی مقایسه سرنوشت غیرنظامی‌ها در کشورهای مختلف درگیر جنگ است. مارشالک با اشاره به غیرنظامی‌های آلمانی در پشت جبهه‌های جنگ، می‌گوید: «آنها هم رنج کشیدند. آنها به شدت مورد حمله نیروهای متفقین قرار گرفتند. آنها رنج کشیدند برای اینکه بخشی از جنگ بودند.»

با این حال برای خیلی‌ها در لهستان احداث موزه‌ای که در آن به رنج آلمانی‌ها اشاره شده باشد، قابل درک نیست، بخصوص آنها که از آن حمله خاطرات شخصی دارند. باربارا وویوسکا وویچیک برادرزاده الزبیتا می‌گوید: «آلمانی‌ها قربانی جنگی شدند که خودشان آغاز کردند.»

مراسم هفتادمین سالگرد آغاز جنگ جهانی دوم روز سه‌شنبه اول سپتامبر (10 شهریور) با حضور رهبران 22کشور از جمله آنگلا مرکل صدراعظم آلمان و ولادیمیر پوتین نخست‌وزیر روسیه در شبه جزیره وسترپلات در نزدیکی بندر گدانسک برگزار شد. در این مراسم نمایندگان 20 کشور از جمله شش نفر از آلمان هر یک با خود کمی خاک آورده بودند. قرار است در حرکتی نمادین این خاک‌ها در یک خاکستردان قاطی شده و در محل احداث موزه جدید قرار داده شود.

دویچه وله / اول سپتامبر / ترجمه: علی افتخاری