اختصاصی خبرآنلاین/ بررسی یکی از ناکامی های ایران در پارس جنوبی

آذرجزایری: همین چند سال پیش بود که دغدغه ایران رسیدن به میزان برداشت روزانه قطر از پارس جنوبی یا همان گنبد شمالی بود و امروز پس از چند سال دغدغه اصلی مهاجرت گاز به سمت قطری ها به دلیل برداشت بیش از حد این کشور از این میدان و بی نتیجه بودن سرمایه گذاری های ایرانی درپارس جنوبی به دلیل باقی نماندن گازی در سمت ایرانی برای برداشت است.
اما این ناکامی ها دلایل زیادی دارد که شاید لازم باشد پرده از یکی از بزرگترین اشتباهات مسوولان نفتی در سالهای 79 تا 84 برداشت.خطایی که امروز باعث شده یکی از بزرگترین طرح های صنعتی جهان به منظور تبدیل گاز به فرآورده های نفتی به نام GTL مروارید (Pearl GTL Project)، در کشور قطرراه اندازی شود.الان حدود شش ماه است که این طرح راه اندازی شده و روزانه 47 میلیون مترمکعب گاز گنبد شمالی(پارس جنوبی) تنها در این مجتمع فرآورش می شود.
اما نکته اصلی این است که کمتر کسی می داند این طرح ابتدا از سوی شرکت شل به ایران پیشنهاد شده بود و مسوولان این شرکت دو سال مذاکره با ایران را ادامه دادند و وقتی از ایران ناامید شدند این طرح را به قطر پیشنهاد کردند و امروز این طرح بدون ریالی هزینه از سوی این کشور درآمد میلیاردی برای آنها به ارمغان آورده است.ضمن آنکه نباید فراموش کنیم گازی که از این میدان برداشت می شود حداقل نیمی از آن حق ایران بوده است.اما متاسفانه باید بگوییم شل در سال 2006 پس از ناامیدی از ایران این پیشنهاد را به قطر داد و در حال حاضر شش ماهی از اجرای این طرح که جزییات آن را در ادامه خواهیم آورد می گذرد.
اینکه چرا مسوولان نفتی آنزمان این طرح را اجرایی نکردند را شاید باید در عدم جذابیت قراردادهای نفتی ایران جستجو کرد که دست مسوولان نفتی را در جذب سرمایه های خارجی به طور کامل بسته است.اما با وجود آنکه کارشناسان نفتی سالیان سال است که بر تصحیح قوانین نفتی تاکید می کنند اما این امر تا کنون محقق نشده است.با اینکه طی دوران میرکاظمی سعی شد برای سومین بار قراردادهای بیع متقابل تصحیح شود اما به دلیل موانع قانونی موجود و برخی از سیاسی کاری ها تغییرات جدی در این قرارداد ایجاد نشده و مشکلات به شیوه قبل البته با کمی تغییر ادامه دارد.
پیشنهاد شل به ایران
کمتر کسانی هستند که بدانند این طرح حدود یازده سال پیش از طرف شرکت شل به مقامات ایرانی پیشنهاد شد و شرکت شل مصمم بود که این طرح را در ایران اجرا کند. مذاکرات با بخش خصوصی ، شرکت ملی صنایع پتروشیمی ، شرکت ملی نفت و شرکت ملی گاز ایران پیگیری شد ودر مرحله نخست بخش خصوصی ایران کنار گذاشته شد و شرکت شل قراردادی را با شرکت ملی پتروشیمی برای احداث یک واحد 70 هزار بشکه در روز GTL (فاز اول طرح) امضاء کرد . این دو شرکت حدود 30 میلیون دلار که احتمالاً نیمی از آن از طرف ایران پرداخت شده ،جهت مطالعات و بررسی های اولیه طرح هزینه کرده اند.
با این حال متاسفانه پس از دو سال فعالیت وکسب موافقتهای لازم برای قیمت گاز و نحوه تخصیص گاز به این طرح با شرکت ملی نفت و سایر ارگانهای ذیربط به بن بست رسید و در سال 2005 قرارداد فسخ گردید.
پس از آن بود که شرکت شل مذاکرات خود را با قطر از 2004 میلادی شروع کرد و در سال 2006 قرارداد احداث مجتمع GTL مروارید با قطر به امضاء رسید و 5 سال بعد در سال 2011 با 19 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در این کشور امیر نشین بزرگترین مجتمع صنعتی منطقه شکل گرفت .
این درحالی است که ایران می توانست با این سرمایه‌گذاری به بزرگترین مجتمع GTL جهان دست یابد و با تولید 140هزار بشکه فرآورده‌های نفتی با بهترین کیفیت از گاز طبیعی، حدود 300 هزار بشکه در روز نفت اضافی برای صادرات داشته باشد.این امر در شرایطی است که وجود این مجتمع در میدان مشترک در قطر امکان بهره‌برداری بیشتر را به این امیر نشین کوچک از حوزه مشترک گاز داده است.
جزییات اجرای این طرح در قطر
براساس این گزارش، این مجتمع بزرگترین پالایشگاه از نوع خود در جهان است و ظرفیت تولید فرآورده‌های نفتی از گاز طبیعی حدود175 هزار بشکه در روز برآورد شده و کشور قطر را به رده بزرگترین تولید کننده GTL در دنیا ارتقاء داده است.
این طرح به صورت مشارکتی میان شرکت بین‌‌المللی شل و شرکت نفت قطر با به کارگیری جدیدترین تکنولوژی و مهندسی روز جهان ساخته شده است،به طوریکه قطر به میزان قابل توجهی ارزش افزوده از تولید گاز خود بدست می آورد .
براساس اعلام شرکت شل این مجموعه یکی از بزرگترین موفقیت های این شرکت به شمار می آید و مدیون همکاری های شرکت نفت قطر است که پس از پنج سال به نتیجه رسیده است. مجتمع طرح GTL مروارید از دو بخش بالادستی و پائین دستی تشکیل می شود،به طوریکه 66/1 میلیارد فوت مکعب در روز (حدود 47 میلیون متر مکعب در روز ) گاز طبیعی توسط شل از حوزه گازی که با پارس جنوبی حوزه مشترکی را تشکیل داده اند ، تولید می‌شود و پس از پالایش کامل گاز متان استحصال و برای مصرف در این مجتمع به کار گرفته می‌شود واز آن 140 هزار بشکه در روز گازوئیل ، نفتا ، نفت سفید، پارافین و روغن پایه،120هزاربشکه در روز میعانات گازی ،LPG و اتان در فرآیند تولید قابل استحصال است.درعین حال گفته می شود اولین محموله‌های گازوئیل این مجتمع پنج ماه پیش به بازارهای جهانی عرضه شده است.
همچنین از انجا که در قطر فقدان نیروی کار متخصص برای انجام این طرح وجود داشت، 52 هزار کارگر و کارمند از 60 کشور جهان در این طرح طی پنج سال به کارگرفته شده اند و 500 میلیون ساعت کار برای طراحی و ساخت این مجموعه که بزرگترین پالایشگاه جهان بشمار می آیدوقت صرف شده است. مجموع سرمایه گذاری حدود 19 میلیارد دلاری توسط شرکت شل تأمین شده و در محلی به مساحت 250 هکتار احداث گردیده است.
ارزش فروش مایعات گازی و فرآورده‌های نفتی این مجتمع در سال حدود 11 میلیارد دلار برآورد شده است و درآمد حاصل از آن حدود 3/7 میلیارد دلار است.
گاز مورد نیاز این طرح از طرف قطربدون دریافت وجهی به این پالایشگاه ارسال می شود و قطر بصورت 50-50 در منافع کلی طرح شریک است . درآمد حاصل از این طرح بدون آنکه قطر یک دلار هم سرمایه‌گذاری مستقیم کرده باشد، به ازاء تولیدهر متر مکعب گازمی تواند به حدود 30 سنت قابل ابتیاع باشد.
جمعیت واقعی قطر(بدون در نظر گرفتن کارگران و کارمندان خارجی) کمتر از 200 هزار نفر است که نیمی از آن هم شاید زیر 25 سال باشد.
این درحالی است که ایران بیش از 15 برابر جمعیت قطرفقط در دانشگاه ها دانشجو دارد. حال این سوال پیش می آید که چگونه است کشوری با این شرایط محدود می تواند بزرگترین صادر کننده گاز مایع و فراورده های نفتی از گاز در جهان باشد اما ما با داشتن میدان مشترک گازی پارس جنوبی از چنین تولیداتی بی بهره هستیم؟
 

 /22131