روزهای سخت برای پالایشگاههای اروپا+جدول

در حالی که بسیاری از شرکتهای نفتی، آمار و ارقام خوبی را ارائه می دهند، اما پالایشگاهها در اروپا در وضعیت بدی به سر می برند.

زهرا خدایی: اسناد تاریخی حکایت از آن دارد که اولین پالایشگاهها در اروپا متولد شده اند. گفته می شود اولین پالایشگاه در سال 1854 تا 1856 در لهستان تأسیس شد که البته در آن زمان تقاضایی برای پالایش نفت وجود نداشت و این بنا بیشتر برای تصفیه روغن به کار می رفته است. برخی منابع نیز پالایشگاه پلوئستی(1857) در رومانی را اولین پالایشگاه بزرگ جهان معرفی می کنند. اما تقریبا همۀ اسناد تاریخی بر این واقعیت صحه می نهند که در طول قرن بیستم، پالایشگاه آبادان در ایران، بزرگترین و شناخته شده ترین پالایشگاه در سطح جهان بوده است.
پالایشگاهها به عنوان نبض حیات در اقتصاد انرژی هرکشوری از اهمیت و جایگاه حساسی برخوردارند و اختلال در کارکرد آنها می تواند به چرخۀ اقتصادی کشور در همۀ حوزه ها آسیب وارد کند. طبق اعلام برخی از موسسات انرژی، پالایشگاههای نفت در اروپا در وضعیت خوبی به سر نمی برند. طبق اطلاعات منتشر شده از سوی موسسۀ نفت فرانسه، در اروپا نرخ بهره برداری از پالایشگاهها از مرز 82.8% فراتر نمی رود. اما در سطح جهانی این مسئله کاملاً متفاوت است: در سال 2010 ظرفیت مازاد پالایش نفت رقم 4.4 میلیون بشکه در روز را نشان می داد.
از سویی قیمت پالایش نیز به طرز عجیبی پائین است: طبق آمار موسسۀ نفت فرانسه، طی سالهای 2003 تا 2011 پالایش همۀ انواع مواد خام بین 1.9 و 3.2 دلار برای هر بشکه بوده است. در سال 2009 نیز به دلیل کاهش ناگهانی تقاضا متعاقب بحران اقتصادی این سقوط به زیر صفر رسید. شوکی بزرگ برای اکثر شرکتهای نفتی اعم از بریتیش پترولیوم، توتال و شل که فعالیتهای مهم و سودآوری را در حوزۀ تولید و استخراج داشتند.
اما سوال اینجاست که چگونه می توان فاصلۀ میان عرضه و تقاضای محصول پالایش شده را توجیه کرد؟ کنستانسیو سیلوا، کارشناس پالایش در موسسۀ نفت فرانسه در پاسخ به این سوال می گوید: به طور سنتی هر کشوری تمایل دارد توان خود را در این حوزه انحصاراً در اختیار داشته باشد. در اکثر اقتصادهای نوظهور ساخت پالایشگاههای جدید با تحولاتی در حوزۀ تقاضای نفت روبروست و این آمار در قطر در سال 2010، 18+ %، در چین 10.4+% و در برزیل 9.3+% بوده است.
از این رو سرمایه گذاریها شاهد افزایش قابل توجهی در این کشورها بوده است. طبق آمار آژانس بین المللی انرژی در سال 2012 میزان 2.4 میلیون تن به ظرفیت پالایش انرژی جهان اضافه خواهد شد. در جی یانگ، یکی از ایالت گانگ دونگ چین، یک پالایشگاه جدید به ظرفیت 20 میلیون تن در سال در دست احداث است که در سال 2016 به بهره برداری خواهد رسید. عربستان سعودی و ابوظبی نیز در حال تقویت زیرساخت های مهم کشور برای تولید سوخت با گوگرد بسیار کم هستند که قرار است از سال 2014 به طور مستقیم با پالایشگاههای اروپایی وارد رقابت شود.
این در حالی است که وضعیت پالایشگاهها در اروپا تعریف چندانی ندارد. اتحادیۀ صنایع نفتی فرانسه اعلام کرده است که در حدود 15 پالایشگاه در این قاره به زودی بسته و یا فروخته خواهد شد و این در حالی است که بسیاری از شرکتهای بزرگ نفتی به دلیل تسلط بیشتر بر توزیع و همچنین حفظ موقعیت خود ترجیح می دهند که آنها حفظ کنند.
جدول ذیل مهمترین پالایشگاههای نفتی اروپا که با مشکل روبرو هستند را نشان می دهد: