مینا علی اسلام: این اظهارات نشان‌دهنده این نکته است که اردن و برخی دیگر از کشورهای عربی خاورمیانه قصد ندارند موضعی مخالف یا متعارض با ایران حداقل در سطح اظهارات رسانه‌ای از خود نشان دهند هرچند فضای تردید مدت‌هاست که بر روابط ایران و این کشورها سایه انداخته و روند سیاست‌های طرفین جهتی به سوی تغییر تردیدها و جایگزینی اعتماد ندارد.
پادشاه اردن در گفت و گوی خود با روزنامه الحیات چاپ لندن تأکید دارد که نتایج جنگ آمریکا و عراق موازنه قدرت را به نفع ایران تغییر داد اما به اعتقاد او منافع ایران و کشورهای منطقه همچنین حفظ ثبات و امنیت خاورمیانه نیازمند افزایش همکاری‌‌ها و پرهیز از افزایش قدرت گروهی خاص است.
او افزایش قدرت گروهی خاص را دارای کاربرد علیه دیگر کشورها تلقی می‌کند و تأکید دارد که کشورش با هر‌گونه دخالت در امور داخلی عراق از سوی هر کشوری مخالف است. به نظر می‌رسد که اردن نیز مانند برخی دیگر از کشورهای عربی منطقه که به کشورهای محور اعتدال یا کشورهای حامی غرب معروفند نقش ایران را در خاورمیانه در حال افزایش و حوزه نفوذ این کشور را با توجه به اختلافات مذهبی و تأثیرگذاری دو تفکر عرب و عجم در مسائل سیاسی منطقه، نگران‌کننده توصیف می‌کنند.
در همین ارتباط توانایی هسته‌ای ایران همزمان با مخالفت بسیاری از کشورهای غربی، ساز مخالف کشورهای عربی منطقه را نیز بلند ساخته اما نگاه اعراب در مخالفت با توانایی‌های جدید ایران متفاوت با نگاه غرب است. کشورهای عربی با اتکا به این تحلیل که ایران در حال افزایش توان خود برای سلطه بر کل منطقه است با اقدامات تهران مخالفت می‌کنند.
در این میان، کشورهایی چون قطر، سوریه، عراق، عمان، سودان، الجزایر، اریتره و جزایر قمر از جمله کشورهای عربی هستند که نه تنها با توان هسته‌ای ایران مخالف نیستند، بر نفوذ و تأثیر ایران در عراق دست نمی‌گذارند و از روابط خوبی با تهران برخوردارند؛ بلکه به عقیده کشورهای عربی حامی غرب حتی دست تهران را برای نفوذ در بخش‌های مختلف جهان عرب باز می‌گذارند. این همان نقطه حساسیت‌برانگیز برای کشورهای محور اعتدال است، آنها باور دارند که مسائل جهان عرب باید با حضور، نفوذ، فکر و عمل کشورهای عربی حل و فصل شود نه کشورهای غیر عربی چون ایران که با حضور در مسائل جهان عرب، منافعی برای خود برداشت خواهند کرد.
سبک و سیاق سخنان ملک عبدالله دوم پاشاه اردن در گفت و گو با الحیات نشان می‌دهد که او به عنوان اولین مقام جهان عرب که از خطر شکل‌گیری هلال شیعی در منطقه سخن گفت چندان تمایلی به تأکید بر روابط مثبت و گسترده با تهران ندارد و اگر از همکاری میان کشورهای منطقه براساس احترام متقابل سخن می‌گوید یا موازنه منطقه‌ای را برای حفظ امنیت خاورمیانه پیش می‌کشد، برای آن است که پرهیز از درگیری و تنش را در نظر دارد.
او در بخشی از مصاحبه خود صریحاً اشاره دارد که «ما به عنوان یک عرب مسئولیت سنگین و بزرگی در حمایت از منافع و هماهنگی مواضع‌مان برای حفاظت از نقش و جایگاه‌مان در منطقه و جهان بر عهده داریم چرا‌که از‌دست‌دادن فرصت‌ها موجب افزایش قدرت دیگران علیه منافع کشورهای عربی می‌شود.»
ملک عبدالله دوم حتی در ارتباط با حمله احتمالی اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران نیز مخالف این اقدام است بدان جهت که نتایج فاجعه بار آن برای منطقه خطرناک است؛ «من همواره گفته‌ام نباید حمله نظامی علیه ایران انجام شود چرا که هر‌گونه اقدام نظامی آثار مخربی به منطقه خواهد داشت».
بسیاری از کشورهای عربی در ارتباط با احتمال تعامل ایران و آمریکا نیز تا آنجا که این رابطه منجر به خدشه‌دار شدن جایگاه آنها در نقش متحد استراتژیک واشنگتن در خلیج‌فارس و خاورمیانه شود یا منافع اتحاد اعراب و آمریکا را به خطر اندازد، با آغاز آن مخالفت می‌کنند اما زمانی که از سلامت اتحاد خود با غرب و حفظ منافع‌شان علی‌رغم روابط ایران و آمریکا اطمینان حاصل کنند منعی برای این تعامل نمی‌بینند.
پادشاه اردن نیز با اشاره به احتمال شکل‌گیری توافق بین ایران و آمریکا معتقد است که هر اندازه میزان هماهنگی و همکاری میان کشورهای عربی رو به افزایش باشد، این کشورها می‌توانند بهتر از منافع‌شان حمایت کنند.
همه نشانه‌ها حاکی از ادامه نگاه همراه با تردید و نگرانی اعراب به نقش و نفوذ ایران در منطقه است، در این فضا کشورهایی چون قطر یا عمان در کنار متحدان قدیمی تهران چون سوریه و حزب‌الله به این هدف وارد تعامل و مناسبات گسترده‌تر با ایران می‌شوند که عرصه بازی خود را در جهان عرب بازتر کنند، اما ایران در هر حال خواهان ارتباط بیشتر با اعراب است، این ارتباط برای تهران هم مقدمه خوبی در تعامل با کشورهای فرا‌منطقه‌ای است، هم بسترساز همکاری‌های بیشتر منطقه‌ای در ابعاد اقتصادی، سیاسی، امنیتی و دفاعی است و هم در نگاه ایدئولوژیکی، اتحاد کشورهای اسلامی با محوریت ایران را تقویت می‌کند.
نظر شما