بررسي مجموعه پيامدها و آثار اعمال دور جديد تحريمها عليه كشورمان، نشان ميدهد كه گذشته از دشواريها و هزينههايي كه نميتوان و نبايد آنان را انكار كرد، بلكه بايد درصدد كاهش و تخفيفشان برآمد، اين رفتار غيرمنصفانه بركات و نتايج مطلوبي نيز براي اقتصاد كشور به ارمغان آورده است؛چرا كه سرآغاز و عاملي براي در گرفتن مجموعهاي از مباحث تئوريك و به دنبال آن يك سلسله تصميمات و اقدامات جدي شده كه پرداختن متمركز به آنها مدتها به تاخير افتاده بود. شاخصترین این مباحث، موضوع اقتصاد مقاومتی است که از سرمایه اجتماعی تغذیه میشود. مقاومت و ايستادگي در مقابل آنچه مقبول و مطبوع هر فرد نيست به دو چيز نياز دارد؛ انگيزه و اندوخته.
همه ما انسانها به تجربه ديدهايم كه براي تقابل با چيزهايي كه به هر علت و دليلي نميپسنديمشان هم به انگيزه كافي نياز داريم و هم به توان و قدرت در خور. به عبارت ديگر نامطبوع بودن و نامقبول بودن وقايع و پديدهها براي ما تنها دليلي است كه براساس آن تصميم ميگيريم مقابل آنها قد علم كنيم و اجازه ندهيم به حيطه و حوزه شخصي ما راه پيدا كنند؛ اما براي جلوگيري از اين نفوذ علاوه بر ادله به دو بازوي توانمند هم احتياج داريم؛ نخست انگيزههاي لازم براي اينكه به ما تاب تحمل مقاومت در برابر سختيها و دشواريهايي كه ممكن است در مسير دفع و نابودي آنچه نميخواهيم به حيطه شخصي مان وارد شود، اعطا كند. دومين بازو نيز توان و قدرتي است كه با استفاده از آن به انگيزه مقاومت، امكان تبلور عيني و فعاليت اجرايي دهد. بدون اين دو بازوي قدرتمند، احتمال اينكه بتوانيم در برابر آنچه نميپسنديم و صلاح نميدانيم به حوزه منافعمان ورود پيدا كند، بسيار ضعيف است و امكان تحملمان اندك. به نظر نميرسد اين قاعده تنها در مورد مسائل و موضوعات شخصي و فردي مصداق داشته باشد و ميتوان آن را به حيطه اجتماعي و تصميمات جمعي نيز تسري داد. به ديگر سخن همانگونه كه تك تك افراد به انگيزه و اندوخته كافي براي مقاومت در برابر مسائل نامطبوعشان نياز دارند، ملت و جامعه در يك كشور نيز براي ايستادگي در برابر آنچه ديگران خارج از مرزها قصد ديكته كردنش را به آنان دارند، محتاج انگيزه جمعي و اندوخته عمومي هستند تا بتوانند با اتكا به اين دو بازوي قدرتمند، برابر اراده و خواسته دشمنانشان مقاومت كنند. شرايط امروز كشور ما نيز به روشني نمونه و مصداقي از همين قاعده است؛ دشمنان اين مرز و بوم بيش از هر زمان ديگري عزم خود را جزم كردهاند تا اراده و خواستشان را به ما تحميل و وادارمان كنند كه از بسياري حقوق مسلم و بديهي خود در گذريم. بنابر اين مقاومت در برابر اين زورگويي و تهاجم آشكار، نيازمند همان دو اصل عنوان شده در بالاست؛ انگيزه و اندوخته.
حفظ و افزایش سرمایه اجتماعی در این حوزه از مهمترین مسائل است. حمایت و همدلی آحاد جامعه بیتردید یکی از مهمترین و اساسیترین عواملی است که در کمرنگتر کردن آثار تحریمها نقش دارد. صیانت و افزایش این حمایت و همدلی که در ادبیات جامعه شناسی از آن به سرمایه اجتماعی تعبیر میشود تا حدود زیادی در گرو ایجاد احساس مشارکت در فعالیتهای ناظر بر توسعه کشور نزد طیفهای مختلف جامعه است. به عبارت دیگر هر قدر طیفها و گروههای مختلف نسلی، صنفی و جنسی در جامعه ما بیشتر به این باور برسند که میتوانند و باید در رشد و توسعه کشور نقش ایفا کنند، اندوخته ما از سرمایه اجتماعی افزونتر خواهد شد. از این رهگذر است که اقداماتی مانند ایجاد محدودیت برای تحصیل دختران در تعداد قابلملاحظهای از رشتههای دانشگاهی آن هم بدون ارائه دلايل روشن و قانعکننده، نه تنها رفتاری در راستای افزایش سرمایه اجتماعی ارزیابی نمیشود بلکه دقیقا بر عکس، تصمیمی مضر برای سرمایه اجتماعی کشور است.
بنابراين به نظر ميرسد در شرایط فعلی بر دلسوزان نظام و کشور است که اقداماتی جدی برای تجدید نظر در این تصمیم بهعمل آورند.
* ريیس کمیسیون مسوولیت اجتماعی اتاق ایران
3939
نظر شما