دستگاه‌های خانگی تصفیه آب، موثر یا تزیینی؟

مجید جویا: بسیاری از سیستم‌‌هایی که قرار بود برای خانواده‌های ساکن برخی مناطق فقیرنشین دنیا آب تصفیه شده فراهم کنند، احتمالا نمی‌توانند کارایی لازم را داشته باشند. این نتیجه‌ای است که پروفسور پال هانتر؛ میکروب‌شناس در دانشگاه East Anglia واقع در شهر نورویچ انگلستان از بررسی پژوهش‌های انجام‌شده در مورد میزان تاثیرگذاری سیستم‌های تصفیه آب خانگی ((HWT به دست آورده است.

به گزارش نیوساینتیست، عملکرد اغلب این سیستم‌ها برای این‌که آب برای مصرف مناسب شود، یا به‌وسیله میکروب‌زدایی آب با استفاده از قرص‌های کلر است؛ یا با استفاده از تابش پرتوهای فرابنفش نور خورشید برای خالص‌سازی آب ذخیره شده ، و یا از طریق عبور دادن آب از صافی‌های ماسه‌ای یا سرامیکی برای حذف میکروارگانیسم‌های موجود در آب.

هانتر می‌گوید که بسیاری از پژوهش‌هایی که او بررسی کرده، برای این‌که بتوان از آنها نتیجه‌گیری قابل قبولی داشت، بیش از حد کوتاه‌مدت هستند و بدتر این‌که در برخی از پژوهش‌ها که روش‌های جدید تصفیه را با روش‌های قدیمی مقایسه می‌کردند، آنهاکه اطلاعات را جمع‌آوری می‌کردند، می‌دانستند که کدام اطلاعات مربوط به کدام روش است و این امر خطر دخالت تمایلات شخصی آنها را در نتیجه‌گیری افزایش می‌داد.

اغراق در مزایا
هانتر این نحوه بررسی سیستم‌ها را مشابه با اثر شبه‌دارو‌ها در آزمایش‌های دارویی می‌داند. او می‌گوید: «این که آزمایش‌کنندگان از قبل بدانند که کدام نمونه موبوط به کدام روش است، تاثیر تمایلات فردی آزمایش‌گر را تا 30 درصد افزایش می‌دهد. وقتی که شما این تمایلات را در تحقیق‌های قبلی در نظر بگیرید، به جز در روش استفاده از فیلترهای سرامیکی، سیستم‌های خانگی تصفیه آب عملا تاثیر کمی بر کیفیت آب دارند».

سندی کایرنکراس؛ همه‌گیرشناس دانشکده بهداشت و داروی لندن؛ می‌گوید که مشکل تمایلات فردی در این نوع از روش‌های بهداشتی خیلی حادتر از دیگر موارد است، زیرا کسانی که در این آزمایش‌ها شرکت می‌کنند می‌توانند ترغیب شوند که در مزایای این روش‌ها اغراق کنند.

در جایی‌که روستاییان «مردان سفیدپوست به نظر حرفه‌ای را می‌بینند که لباس آزمایشگاه پوشیده‌اند و به این طرف و آن‌طرف می‌روند و دستگاه‌هایی را در هر جا جاسازی می‌کنند»، ممکن است این باور در آنها تقویت شود که، ابزارهای خیلی موثری در اختیار آنها قرار گرفته است.

آزمایش‌های سخت
به عقیده هانتر، قبل از این‌که سیستم‌های تصفیه آب خانگی به دست مصرف‌کنندگان برسند، آنها باید همانند داروها در معرض آزمایش‌های سخت قرار گیرند. او می‌گوید: «به نظر می‌رسد که ضدعفونی آب‌های خانگی هیچ سودی برای سلامت عمومی ندارد. اگر کسانی با شواهد قابل قبول و پژوهش‌های معتبر خلاف حرف مرا ثابت کنند، خیلی خوشحال خواهم شد که نظرم را تغییر دهم. اما این پژوهش‌ها باید بی هیچ پیش‌داوری و اعمال نظر شخصی باشد».

در همین حال، به گفته کایرنکراس نباید تمرکز این پژوهش‌ها بر مقابله با انتشار باکتری‌های عامل بیماری اسهال از طریق آب باشد. او می‌افزاید: «غذا نسبت به آب نقش بیشتری در انتشار باکتری‌ها دارد. در غذای پخته شده باکتری‌های دفعی بهترین محیط زندگی و انتشار را دارند و در آنجا به راحتی می‌توانند تکثیر شوند، در حالی که چنین اتفاقی در آب رخ نمی‌دهد». او می‌گوید که حمایت‌های مالی باید به سوی تحقیق روی این شیوه ابتلا به اسهال معطوف شوند.

بروس گوردون؛ رییس بخش آب و بهسازی و بهداشت سازمان جهانی بهداشت با این نظر مخالف است و می‌گوید که زمان کنار گذاشتن سیستم‌های خانگی تصفیه آب هنوز فرا نرسیده است. او کماکان مدعی است که آب آلوده، نگرانی اصلی بهداشتی در کشورهای در حال توسعه است.

گوردون می‌گوید: «ممکن است استفاده از سیستم‌های خانگی تصفیه آب تاثیر شدید و معنی‌داری بر سطح بهداشت و سلامت این مناطق نداشته باشد، اما 10 سال پیش از این نیز سخنان مشابهی در مورد پشه‌بندها زده می‌شد، مبنی بر این‌که در کشورهای آفریقایی سم‌پاشی مرداب‌ها برای جلوگیری از ابتلا به مالاریا و بیماری خواب به اندازه کافی تاثیرگذار نیست و مگس تسه‌تسه و پشه آنوفل هنوز در حال قربانی گرفتن از کسانی است که از پشه‌بند استفاده نمی‌کنند. ما تنها به این نیاز داریم که بر روی ترویج استفاده بلندمدت از سیستم‌های خانگی تصفیه آب کار کنیم».