محمود هاشمی شاهرودی، رئیس سابق قوه قضائیه، حالا و بعد از گذشتن چندماهی که از تمام شدن مدت ریاستش براین قوه می‌گذرد، خیلی راحت‌تر از پیش در مورد موضوعاتی حرف می‌زند که در مدت ده سال ریاستش بر قوه قضائیه برزبان نرانده بود. موضوعاتی که هرازگاهی سعی کرده بود در این مدت به آنها بپردازد و رعایت کردنشان را از مدیرانش بخواهد ولی کمتر عملی از آنها در موردشان دیده بود. شاید گفتن همین سخنان برزبان نیامده است که این گفت‌وگو را خاص می‌کند. گفت‌وگویی که قسمت عمده‌اش حول زندان، زندانیان و حقوق آنها می‌چرخد.
هاشمی شاهرودی معتقد است کسی حق ندارد با زندانیان بد برخورد کند و برای اثبات حرفش نقل قولی ازامام خمینی (ره) نقل می‌کند: «شما اگر می‌خواهید کسی را اعدام کنید حق ندارید به او سیلی بزنید، حق ندارید به او تعدی کنید. این در مورد همه صدق می‌کند، فرق نمی‌کند چه سیاسی چه غیرسیاسی.» شاهرودی در طول گفت و گویش اصرار دارد که بگوید با بازداشت انفرادی مخالف است و این اقدام را حتی در دوران ریاست خودش امری خلاف می‌دانست.
آقای شاهرودی پس از انتخابات ریاست‌جمهوری دهم، سخنان زیادی در مورد زندانیان سیاسی از سوی مسئولان منتشر می‌شود، نظر شما در مورد این اتفاقات چیست؟
از 15 ماده قانون حقوق شهروندی چند ماده به زندانیان ربط دارد. یکی از کارهای مهم ما در قوه قضائیه این بود که ما تلاش زیادی برای حبس‌زدایی از قوانین داشتیم. فضای زندان‌ها را تغییر دادیم وبازداشتگاه‌های زندان انفرادی را باز کردیم. من تأکید داشتم کسی در بازداشت انفرادی نباشد حالا برخی انجام می‌دهند این برخلاف آیین‌نامه است.
ولی آقای شاهرودی در زمان ریاست شما بر قوه قضائیه هم این زندان‌های انفرادی وجود داشت!
من این قضیه را امری خلاف می‌دانم و آن را اعلام هم کرده‌ام. زندان، یک مجازات اسلامی نیست. نظر فقهی من این است که زندان یک مجازات ثانوی و محدود در سیستم نظام کیفری اسلامی است و مجارات در سیستم کیفری اسلامی بیشتر مجازات اجتماعی و یا تعزیرات است و در موارد خیلی حاد هم قصاص و اعدام است که فلسفه خود را دارد.
ما در قوانین اسلامی زندان نداریم مگر تنها در 6 مورد خاص. زندان به عنوان مجازات نیست، شاید به عنوان یک اقدام تأمینی و تربیتی باشد. وقتی به این نتیجه برسیم که اگر کسی بیرون باشد ضررش به دیگران می‌رسد، حبسش می‌کنند تا آنجا تربیت شود یا کودکی را می‌برند در کانون اصلاح و تربیت اصلاح می‌کنند. اینکه یکی را ببرند در اتاقی بایکوت کنند و هزینه بدهند کار غلطی است.
پس اساساً شما با مقوله زندان مخالفید! ولی به هرحال ما در حال حاضر تعداد زیادی زندان داریم که بعد از انقلاب ساخته شده‌اند و تعداد زیادی زندانی در آنها نگهداری می‌شوند. شما این قضیه را خلاف مبانی اسلام می‌دانید؟
زندان از مواریث طاغوت است. به نظر من کل زندان‌هایی که در کشورهای اسلامی در دوران خلفا ایجاد شده است به‌خاطر خوی طاغوتی حکام جور بوده است که از طاغوت‌های قبلی خود گرفته‌اند و ادامه داده‌اند. زمان پیامبر (ص) و زمان امیرالمومنین (ع) زندان نبود. برای پول و مال کسی را حبس نمی‌کردند البته در برابر جرم، و یا دین به دیگران اموالش را می‌گرفتند. ما متأسفانه در قوانین خود زندان را به عنوان مجازات باز کردیم. این با فقه ما نمی‌خواند. ما باید برگردیم به همان مدل‌های کیفر‌های تأمینی و اجتماعی و تعزیرات اسلامی. دنیا هم به این طرف می‌رود البته به این زودی نمی‌رسد چون طاغوتی است.
خب اقدام قابل توجهی که شما در مدت ریاستتان در قوه قضائیه برای این مسئله انجام دادید، چه بود؟
ما در قوه قضائیه قوانین مختلفی را به مجلس بردیم که کل این زندان‌ها قابل تغییر باشند یا اصلاً تعطیل شوند. هنوز مجلس خیلی از این لوایح را 5 الی 10 سال است، تصویب نکرده است. به هر دلیل اینها همچنان مسکوت مانده است.
زندان یک ظلم است نه تنها به زندانی که به بستگان زندانی. بستگان زندانی بیش از خود زندانی معذب می‌شوند. آبرویشان می‌رود. نان‌آورشان از دستشان گرفته می‌شود. در معرض تجاوز دیگران قرار می‌گیرند. هزینه‌های سنگین اجتماعی برایشان به بار می‌آورد. ضد نظام می‌شوند. به همه چیز بدبین می‌شوند. عقده‌ای می‌شوند. به جای اینکه از نیرویش استفاده شود زندانی هم بایکوت می‌شود. این روش غلط است. اسلام زندان وسیع نداشته است. اسلام می‌گوید مجازات کن و رها کن برود سر زندگی خودش، نه هزینه مالی بر دولت دارد و نه مشکلات خانوادگی و اجتماعی و مفاسد دیگر.
آقای شاهرودی پس از زندانی شدن تعداد زیادی از افراد در ماه‌های اخیر، اظهارات زیادی در مورد نوع برخورد با این زندانیان از سوی مسئولان می‌شود. نظرشما در این رابطه چیست؟
از نظر من کسی حق ندارد با زندانیان بد برخورد کند. خود امام هم می‌گوید شما اگر می‌خواهید کسی را اعدام کنید. حق ندارید بهش سیلی بزنید. حق ندارید بهش تعدی کنید. این در مورد همه صدق می‌کند، فرق نمی‌کند چه سیاسی چه غیرسیاسی.
حقوق شهروندی که در قوه قضائیه طرح شد توقع این بود که تحولی هم ایجاد کند و اثر خوبی هم در دنیا بگذارد. مجلس باید آن را دنبال کند و در قانونگذاری آن را توسعه بدهد. وقتی که شعار حقوق شهروندی می‌دهیم باید به آن عمل کنیم. باید بقیه قوانین بر اساس آن اصلاح شوند. ما برای برخی تخلفات که در دنیا جزو مسائل حقوقی است حکم زندان گذاشته‌ایم. هیچ جای دنیا برای چک کسی را به این راحتی زندان نمی‌فرستند. ما برای چک زندان می‌کنیم. چک حقوقی است، دعوای مالک و مستأجر حقوقی است، مهریه حقوقی است، اما ما آنها را کیفری کرده می‌فرستیم زندان. قوانین را باید اصلاح کرد. اگر شعار حقوق شهروندی را قبول داریم باید بدانیم که این مسائل جزو حقوق شهروندی است و از نمایندگان مجلس می‌خواهم تمام قوانین را بر اساس آن اصلاح کنند.
بسیاری از تبلیغات غرب بر علیه ایران سیاسی هستند. نقض حقوق بشر در کشورهای دیگر به کثرت و شدت وجود دارد، آنها را نه مورد اتهام قرار می‌دهند و نه در مورد آنها تبلیغات می‌کنند. برخی کشورها حتی حقوق اولیه بشر را نیز از شهروندان خود گرفته‌اند. مجلس ندارند پارلمان ندارند به زنان اجازه رانندگی نمی‌دهند یک حکومت قرون وسطایی دارند و غرب هم کاری به آنها ندارد بلکه هم پیمان با آنان بر علیه ما و حقوق مردم فلسطین، لبنان، عراق و افغانستان فعالیت می‌کند.
اصل حقوق بشر درست است نظام اسلامی هم داعیه حقوق بشر دارد. من زمانی که رئیس قوه‌قضائیه بودم حقوق شهروندی را مطرح کردم. اروپایی‌ها حقوق بشر را از اسلام گرفته‌اند. ما معتقدیم حقوق بشر که اکثر اصل‌های آن هم درست است یک بحث اسلامی است. اعدام کودکان یک بهانه است. ما کودک را اعدام نمی‌کنیم. اختلاف ما در سن است. آنها سن را 18 گذاشته‌اند و ما 16 سال قرار دادیم، تازه برای ما سن مهم نیست ملاک بلوغ و رشد است.
نظر شما