در طول سال‌های بعد از انقلاب اسلامی 57 ایران، همواره دولت‌های متفاوت با رویکردها و گرایش‌های متفاوت اقتصادی، سعی در اجرای طرحی را داشته‌اند که در فضای امروز اقتصاد ایران به طرح اصلاح نظام اقتصادی با‌بندی معروف به هدفمندکردن یارانه‌ها که از سوی دولت به مجلس ارائه شده است و اهم مصوبات مربوط به آن نیز در مجلس هشتم به تصویب رسیده است.
با نگاهی به تاریخ بعد از انقلاب اسلامی ایران مشاهده می‌شود که طرح‌های مشابه طرح تحول اقتصادی از همان برنامه اول توسعه اقتصادی مطرح بوده است، اما در هر مقطعی از زمان به دلایل و شرایط خاصی به عقب‌افتاده است و رنگ اجرا به خود نگرفته است.
از دوره‌ای که کشور درگیر جنگ بود و شرایط بحرانی را تجربه می‌کرد گرفته تا دوره‌ای که سیاست بر اقتصاد غلبه کرد و اصلاحات سیاسی، باز هم اصلاحات اقتصادی را به عقب راند.
در واقع آنچه امروز در مجلس به عنوان طرح هدفمندکردن یارانه‌هاست، ارثیه دولت‌های گذشته است که به دولت نهم رسیده و در دولت نهم هم اجرایی نشد تا دولت دهم زمامدار اجرائیات آن شود.
اما آیا طرح تحول اقتصادی تکمیل شده طرح تعدیل اقتصادی دوره ریاست‌جمهوری هاشمی‌رفسنجانی و طرح تثبیت قیمت‌های دوره مجلس هفتم است؟
پاسخ به این سؤال نیازمند مرور و تطبیق ویژگی‌ها این دو طرح است. دولت اول هاشمی‌رفسنجانی در بدو فعالیت خود پس از پایان جنگ تحمیلی، برنامه تعدیل اقتصادی را برای دستیابی به اهداف مهم اقتصاد کلان، مانند کاهش نرخ تورم، افزایش نرخ رشد تولید واقعی و بهبود وضعیت تراز پرداختها به اجرا گذارد که بر اساس آن سیاست‌هایی چون کاهش یارانه‌ها، کاهش ارزش پول ملی، کاهش کسری بودجه از طریق کاهش مخارج دولت، افزایش مالیات‌ها، عدم کنترل قیمت‌ها، خصوصی‌سازی، کاهش تعداد کارکنان بخش دولتی دنبال شد.
در طرح تحول اقتصادی دولت دهم نیز که مبدع آن محمود احمدی‌نژاد است، 7 محور وجود دارد که از جمله این محورها، اصلاح نظام بانک و بیمه، هدفمندکردن یارانه حامل‌های انرژی، اصلاح ساختار گمرک و اصلاح نظام پرداخت است.
با نگاهی به دو طرح دو دولت می‌توان به وضوح دریافت که در هر دو طرح بحث هدفمندکردن یارانه‌ها وجود داشته است اما نه با افراطی که امروزه مشاهده می‌کنیم. اصلاح نظام پرداخت یارانه حامل‌های انرژی یک پروسه بلندمدت است و نمی‌توان و نباید با روش‌های آنی و خلق‌الساعه با آن برخورد کرد.
آنچه به عنوان نگرانی کارشناسان از اجرای طرح تحول اقتصادی به ویژه هدفمندکردن یارانه‌ها نامیده می‌شود ناشی از آن است که هدفمندکردن یارانه‌ها زمانی اجرایی خواهد شد که دولت‌ها بسترهای لازم برای اجرای این کار بزرگ را فراهم کنند.
بعد از جنگ، حدود سال 68 تا 70 طرح اولیه اصلاح نظام اقتصادی در قالب پیشنهاد دولت به مجلس مطرح شد اما رنگ اجرایی به خود نگرفت، تا اینکه در قانون سوم توسعه به عنوان قانون مصوب شد و در قانون برنامه چهارم توسعه نیز این قانون دوباره تکرار شد اما گام‌های عملی برای اجرای آن کوتاه برداشته شد و به عمر دولت‌های قبل قد نداد تا آن را اجرایی کنند.
اکنون دولت دهم زمام این کار را بر عهده گرفته است و مجلس نیز شرایط مطلوب دولت را فراهم کرده است و امیدوار است که قد و قواره این دولت توان اجرای طرح تحول اقتصادی را داشته باشد، گرچه نگرانی‌های بسیاری از عواقب و چگونگی اجرای این طرح وجود دارد.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس
نظر شما