اما و اگرهای تولید داخل لوازم خانگی

صنعت تولید لوازم خانگی که از نظر تنوع محصول ، فراگیری متقاضیان و اهمیتی که در رفع نیازهای جامعه دارد در صنایع کشور کم نظیر است و با وجود سهم قابل توجه‌ این صنعت در اقتصاد کشور و نقش اثرگذار در امر اشتغال‌زایی و قابلیت فوق العاده آن در انتقال تکنولوژی که نشان از اهمیت آن دارد و  با وجود برخورداری از حجم عظیم سرمایه گذاری انجام شده در آن در مقایسه با سایر کشورهای صاحب این صنعت،متاسفانه در تولید  برخی محصولات نظیر یخچال،جارو برقی،ماکروفر،ماشین لباسشویی(درب جلو)  از پویایی لازم در زمینه طراحی، عمق بخشی به تولید داخل،بومی سازی دانش فنی و تولید محصولات جدید و قابل رقابت در سطح جهانی برخوردار نبوده است.

دراین نوشتار به بخشی از مشکلات ، چالشها و  معضلات گریبانگیر این صنعت که موجب شده است پیشرفت و ترقی در این زمینه تولیدی- اقتصادی حاصل کشورمان نشود می پردازیم.

نکته اول- تولید همچون خون تازه در رگهای اقتصاد کشور، موجب حیات و ضامن بقای اقتصاد ملتهاست و دل هر جامعه آگاهی برای رشد و توسعه تولید داخل و جایگزین شدن محصولات داخلی بجای محصولات وارداتی می تپد. اما این موضوع یعنی رونق تولید که سالها دغدغه خاطر همه دلسوزان کشور بوده است، شرایط و زیر ساختهای خود را می طلبد و  یک شبه و با جمله سازی و شعارزدگی محقق نمی شود و خصوصا در عرصه لوازم خانگی که تحولات جهانی در آن در چند دهه اخیر شگفت آور بوده است، مسیر برنامه ریزی شده و گام به گامی را می طلبد تا دچار آفتها و سیکلهای بی پایانی که برخی صنایع در گذشته به آن مبتلا شده اند نشود.

نکته دوم- مسلما حمایت از تولید داخل پیش فرض بسیاری از سیاستگزاری ها بوده و هست ولی باید مشخص شود که کدام تولید و با کدام مشخصات شایسته حمایت و پشتیبانی ویژه است؟ آیا نباید از حمایت بی شائبه ای که در سالهای گذشته از برخی صنایع داشته ایم و منجر به تولید انحصاری و گاها تولید در کشورهای ارزان قیمت نظیر چین به نام کالای ایرانی شد عبرت بگیریم؟ آیا فراموش کرده ایم که برخی تولیدکنندگان داخلی در همین عرصه تولید لوازم خانگی با سوء استفاده از دلارهای ارزان ، بجای تلاش در مسیر انتقال دانش فنی و عمق بخشی به تولید داخل، هم خط تولید خود را متوقف کردند و هم تولید قطعات کالای خود را با همان نام برند ایرانی به خط تولید کشورهای دیگر سپردند و از سوی دیگر دم از ضرورت اشتغال زایی جوان ایرانی می زدند و انگشت اتهام را به واردکنندگان قانونی نشانه می رفتند و از ترفندهای واردکنندگان برای توقف تولید لوازم خانگی حکایت ها سرودند؟ و تنها زمانی که با شکایت سایر تولیدکنندگان ، از طریق مجلس شورای اسلامی و گمرک در مقابل ایشان قانونا ایستادگی شد، ناچارا دست از این کار ناشایسته برداشتند. آیا باید این افراد را  در زمره تولیدکنندگان واقعی محسوب کنیم و برای ایشان به بهانه سازوکار حمایت از تولید ملی امتیازات ویژه اختصاص دهیم ؟مسلما اگر قصد حمایت از تولیدات داخلی مانند لوازم خانگی را داریم باید معیارهای استاندارد برای آن را  نیز رعایت کنیم.باید بدور از فضای غبار آلود و آشفته ناشی از جوزدگی ها ، فرافکنی ها و منفعت طلبی ها ،تولید واقعی و  مولفه های آن را بشناسیم و مرز «تولید مجازی» و «تولید واقعی» را واکاوی کنیم و تولیدکننده واقعی را از مدعیان تولید که در کمین حمایتهای ویژه و رانتهای خاص نشسته اند بازشناسی کنیم.مسلما زمانی که مشخص شود چه کسی تولید کننده است و چه کسی مونتاژکار ،رانت ها هم برداشته می شود.

نکته سوم- تجربه جهانی بر این مدعا دلالت دارد که توسعه تولید نتیجه طبیعی ، ذاتی و بدیهی موجود بودن عناصر تولید است.و بدون گرد هم آمدن عناصر و مولفه های تولید نمیتوان انتظار رونق تولید داخل ،فعال شدن ظرفیتهای تولیدی،خودکفایی و تحقق شعار «از تولید به مصرف جهانی» را داشته باشیم. بسیاری از صاحب نظران در بحث تولید لوازم خانگی،علی رغم اذعان به این موضوع که تولید مدرن ترکیبی از عوامل و عناصر  داخلی و خارجی است،بومی سازی دانش فنی و انتقال تکنولوژی را از وجوه تمایز تحقق تولید داخل دانسته اند بطوری که به هر میزان که یک تولید کننده در انتقال دانش فنی و ورود تکنولوژی تولید به کشور و بکارگیری آن موفق تر باشد،ضریب گام برداشتن وی به سوی تولیدکننده صد در صدی شدن را باید افزون تر دانست.بر این اساس پیش فرض اولیه حمایت از تولید داخل را باید بر پایه عمق بخشی به تولید داخل استوار دانست.تولیدکننده ای شایسته حمایت است که ضمن رعایت کلیه اصول کیفیت و استاندارد ،با انتقال تکنولوژی و ارتقاء منابع انسانی خود ،عمق بخشی به ساخت داخل را پیاده سازی نموده باشد.

نکته چهارم- آنکه اساسا در دنیای فرا مدرن امروز،نقطه آغاز و پایان فرایند تولید، مصرف کننده است. باید پذیرفت که مشتریان مجبور به وفق دادن خود با محصول شرکت نیستند بلکه این تولید کنندگان هستند که بایستی با خواسته های بازار و در نهایت مشتریان ،خود را وفق دهند.مصرف کننده است که محصول را انتخاب میکند و  با ایجاد تقاضا در بازار به برنامه ریزی های تولیدکننده خط و جهت میدهد. بنابراین برای رونق تولید داخل باید رفتار شناسی مصرف کننده را نیز ارزیابی کنیم.

 از آنجا که کیفیت ،تنوع و خدمات پس از فروش جزء مهمترین فاکتورهای موثر بر رفتار مصرف کننده هستند،شکوفایی لوازم خانگی تولید داخل و جایگزینی آن بجای محصولات وارداتی زمانی میتواند محقق شود که تولیدکننده ایرانی بتواند اولا از لحاظ کیفیت کالای عرضه شده و ثانیا تنوع محصولات و ثالثا خدمات پس از فروش، نیازها و خواسته های مصرف کننده را تامین کند و تقاضای بازار را پاسخ دهد. تولیدکننده ایرانی مبتنی بر سرمایه گذاری های خود در بخش تحقیق و توسعه و با توجه به بهره برداری از فن آوری های روز دنیا باید اقدام به تولید کالای باکیفیت و مطابق سلیقه گروه های مختلف جامعه کند تا در رقابت با محصول خارجی،مصرف کننده آنرا برگزیند .

وقتی تولیدکننده داخلی نتواند خواسته های مصرف کننده را تامین کند ، مسلما سیاستگذاران نمیتوانند در بلند مدت با فشار یا ایجاد محدودیت و ممنوعیت، مصرف کننده را وادار به خرید محصول کم کیفیت و یا گران قیمت کنند. و در این صورت تولیدکننده داخلی نباید برای فرار به جلو، انگشت اتهام را بسوی واردکنندگان قانونی کشور نشانه رود که این ها تولید را خانه نشین کرده اند و اشتغال را درکشور زمین زده اند. اتفاقا باید عوامل موثر در عدم فعال شدن ظرفیتهای خالی کارخانجات داخلی را در کیفیت تولیدات داخل،تنوع محصولات،میزان سرمایه گذاری در بخش تحقیق و توسعه ،بهره برداری ناکافی از فن آوری های نوین،بهره برداری نامناسب از ظرفیتهای برندینگ جستجو نمود و نه در خط مشی واردکنندگان . صد البته واردات قطعات منفصله برای برخورداری از عوارض گمرکی پایین و کم‌اظهاری که گاها از جمله ترفندهای برخی واردکنندگان میباشد را نیز باید در حکم  "قاچاق  با دور زدن قانون"دانست و با آن مقابله نمود.

اگر برخی از تولیدکنندگان داخلی در زمینه محصولاتی نظیر یخچال، سایدبای ساید، ماکروفر، ماشین لباسشویی(درب جلو) در سه دهه گذشته با رعایت استانداردهای لازم، تنوع، کیفیت و قیمت رقابتی رامد نظر قرار داده بودند قطعا در طول این چند سال باید در عرصه رقابت پذیری خود را واکسینه می کرد و جایگزین محصولات خارجی می شد، همانطور که در عرصه تولید مونیتور، LCD  ،LED، PDP این اتفاق افتاده است.بطوریکه بر اساس آمار رسمی 95 درصد مصرف تلویزیونها و مانیتورها در کشور از طریق تولید داخل تحت لیسانس برندهای خارجی و داخلی صورت می پذیرد. این درحالی است که در رابطه با یخچال 55درصد، ساید بای ساید 30درصد و ماشین لباسشوئی درب جلو 33درصد از طریق تولید داخل تامین می شود. اما برخی محصولات دیگر مانند اجاق گاز، کولر آبی از تولید داخلی برخوردارند و صددر صد نیاز جامعه را تامین می کنند.

نکته پایانی- در رابطه با بحث قیمت محصولات است. نهضت کاهش قیمت تمام شده و افزایش بهره وری یکی از اصول اساسی ر بازار فرارقابتی امروز است. متاسفانه بعضی از تولیدکننده داخلی بجای برنامه ریزی برای کاهش هزینه های تولید، همواره بدنبال راهکارهایی برای مجاب کردن سازمان حمایت برای افزایش قیمت محصولات خود بوده اند. مدارک و مستندات قانونی حاکی از آن است که تولیدکنندگان علی رغم ثابت بودن قیمت محصولات وارداتی مشابه، در طول چندسال اخیر قیمتهای خود را چندین مرتبه افزایش داده اند و سوال اینجاست که واقعا چرا باید مصرف کننده ایرانی با این موضوع مواجه شود؟  

با توجه به نوسان قمیت ارز از دی ماه سال قبل تا تاسیس اتاق مبادلات ارزی، افزایش قمیت برخی تولیدکنندگان داخل را که مدارک آن موجود است با محصولات واردکنندگان مشابه مقایسه کنیم و به همه اعلام نمائیم که کدام یک از این دو قشر محترم نسبت به اقزایش قیمت چند باره اقدام کرده اند؟

آیا بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی، سعی تمامی دولت ها در جهت تقویت و توسعه تولید داخل نبوده است؟ آیا فراموش کرده ایم که وام های کم بهره، زمین های ارزان قیمت، صدور مجوز طرح های توسعه، استفاده از صندوق ذخیره ارزی، و .... علی رغم مشکلاتی که فراروی تولیدکنندگان قرار داشته است، کمک شایانی به شکوفایی تولید داخل کرده است؟

واقعیت آن است که آنهایی که با برنامه ریزی اصولی و منطقی ،توانستند چرخ تولید را به گردش درآورند،از کمک ها و حمایت های دولت استفاده شایسته کرده اند و افرادی که از قافله عقب ماندند، انگشت اتهام به واردکننده نشانه می گیرند!!

22239