باور به حضور و بقای مام جلال

هفته قبل بود؛ تلفن 3 بار زنگ می زند. گوشی را برمی دارم. صدای اول ، ناظم دباغ ، نماینده طالبانی از تهران است... نگران است و مضطرب ؛ صدای دوم ، عبدالرزاق توفیق کوئی است، نماینده طالبانی از دمشق ... دعاگوست و امیدوار ؛ صدای سوم، عادل مراد است، از مقام های بلندپایه حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق...درباره وضع جسمانی جناب طالبانی سخن گفت که بسیار هم روبه بهبودی است و همین الان پزشک وی از آلمان اطلاع داد که به طور چشمگیری بهبودی اش واضح است و هیچ گونه تهدیدی و یا خطری جدی برای وی باقی نمانده است و حتی یکی از کارمندان حزب در آلمان مدعی شده بود که به شیوه ای کاملا عادی با اطرافیانش و همسرش گفتگو می کند. ...
اما امروز یکی از افراد ریاست جمهوری عراق ، نگران و مضطرب از آمدن هیروابراهیم احمد و فرزندش بافل به سلیمانیه سخن می راند که این نشانه ای معنا دار است و شاید همگان در حال آماده باش برای خبری شوم است و شاید فعلا مصلحت نیست که اعلام شود.. تلفن تمام نشده بود که خبر فیگارو در رسانه های منطقه ترجمه می شود و چند لحظه بعد یکی از دوستان طالبانی از من می خواهد که در رسانه های ایرانی کمک کنم تا شاید به لطف دوستان اطلاعیه تکذیبیه خبر فیگارو منتشر شود و شد... خبری شوم که هیچ کس – دوست و دشمن نمی خواهد که باور کند و بشنود و بخواند...

***
هرچند این روزها برخی از رسانه های داخلی و خارجی در برخی از کشورهای خاومیانه و حوزه خلیج فارس به بررسی احتمال های بعد از خروج طالبانی از صحنه سیاست پرداخته اند اما برای من ، سراسر هفته اخیر ذهنم به مرور خاطرات 7 ساله اخیرم با طالبانی گذشت. بهرحال می دانم که اراده چریک پیر از سکته مغزی قوی تر است تا وی را از پا در آورد البته همیشه خودش معتقد است که شکست را هم شکست می دهد.
جلال طالبانی به شخصی مشهور است که در جامعه سیاسی، ارتباط و تعامل زیادی با گروه‌ها و جناح های مختلف جامعه عراق دارد. برای وی، صرفا عشق به جامعه اش، به رسمیت شناخته شدن هویت فرهنگی – سیاسی جامعه اش و نفرت از استبداد و خوکامگی ، مطرح بوده است. جلال طالبانی یا مام جلال (عمو جلال) ، بیش از شصت سال است که نامش با جریان مبارزات کردهای عراق و بعدها در جامعه سیاسی این کشور مطرح شده است.
پس از انکه طرح پیروز ساواک در حمایت از شورش کردها عراق در 14 سال ( 1961 – 1975) موقع قرارداد الجزایر ، پایان گرفت ، طالبانی در 1976 با تاسیس حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق، دوباره سرپرچمدار قیام نوین در کردستان عراق شد.
حزب رقیب دیگر فروپاشی کرده و در کرج پناهنده شده بودند و دیگر تا سال 1991 که بارزانی به کمک سپاه پاسداران جمهوری اسلامی به خاک کردستان عراق بازگشت، بی هیچ مبالغه ای می توان طالبانی را معمار اصلی سیاست کردستان عراق نامید. در سال 1992 بنا به کمک آمریکا و نیز حمایت ایران ، اقلیم کردستان عراق شکل گرفت. اتحادیه میهنی کردستان در اربیل حضور وافر داشت و اکثر اپوزیسیون عراقی هم در ان شهر بودند اما حزب دمکرات کردستان با کمک حزب بعث عراق و ترکیه، سعی در بازپس گیری شهر داشت و خود را بازنده عرصه سیاسی عراق می دید زیرا پس از 1991 در جلسه لندن، اپوزیسیون عراق ، شکل و هویت جدید یافته بود. در 31 اوت 1996 ، 11000 نفر کرد ، که شاید اکثرا وابسته به طالبانی و طرفدار حزب وی، قتل و عام و خانه هایشان نیز تاراج شدند. عاقبت این جنگ داخلی خونین، پس چهار سال با وساطت آمریکا و ایران و تا اندازه ای هم لندن پایان گرفت. در همان لحظه اول شروع جنگ، طالبانی به ریش سپیدهای میانجی گفته بود " این امضای من روی کاغذ سفید، هر چه می خواهید بنویسید، اما همین امروز جنگ پایان یابد!". البته آن جنگ برادر کشی را رسوائی غیرقابل بخشش در تاریخ معاصر کردستان نامیدند.
پس از صلح تا 2003 و فروپاشی صدام حسین ، طالبانی جزو چهره های ملی عراق در میان اپوزیسیون مطرح بوده است. در تاریخ معاصر کردستان، اولین شخصیت کردی بود که سال 2005 به رئیس جمهوری انتخاب شد و سال 2010 نیز دوباره بر این کُرسی نشست. گرچه مشهور بود که ریاست جمهوری عراق ، بیشتر تشریفاتی است اما شخصیت، سابقه و کاریزما و دانش سیاسی وی موجب شد تا شان و اعتبار خاصی به این کُرسی ببخشد. نگاه وی نیز قبیله ای – عشیره ای نیست و بیشتر خود را یک عراقی باورمند به تمامیت ارضی کشور با نگاهی فراتر از جناح و حزب و گروه می داند. گرچه بارزانی هم با در اختیار گرفتن 3 وزارت کلیدی در دولت، حاضر به دادن رای مثبت برای ریاست جمهوری طالبانی شد. همواره طالبانی هم سعی در حفظ تعادل جریان های سیاسی برای تشویق رئیس اقلیم به نرمش نشان دادن به خواسته های حکومت مرکزی عراق داشته است.
طالبانی قبل از سالهای ریاست جمهوری هم همواره بر این هدف و تلاش بوده است که رابطه عراق را با دیگر کشورهای منطقه، توسعه دهد و تا حد زیادی هم دیپلماسی خارجی وی موفق بوده است و در سیاست داخلی همواره بر این راستا گام نهاده برای حل اختلاف و نزاع بین گروه‌های سیاسی عراق - سنی‌ و شیعه و کرد – نقش ریش سپید و میانجیگری موفق را بازی کند و در این 8 سال اخیر هم وی وزنه تعادل و عامل اصلی حفظ اتحاد و یکپارچگی عراق بوده است. دچار هیجان و احساس هم نشده و هرگز به عوامفریبی دست نزد که از کارت کُردستان علیه حکومت مرکزی استفاده کند و یا به نوعی با اسم کرد و کردستان، تجارت کند ؛ بلکه استقلال کرد‌ها و تاسیس کردستان بزرگ را خیالی شاعرانه و سیاستی کودکانه پنداشته است. حضورش در کردستان و تعامل عقلانی او، مانع ایجاد آشوب و تنش در این منطقه شده است .
سیاست و تعامل طالبانی در جامعه سیاسی عراق و ایفای نقش مهمتر در میان کشورهای عرب ، محبوبیت منطقه ای زیادی را برای وی بهمراه داشت و در اجلاس کشورهای عرب هم توانست به همگان نشان دهد که کردها بخشی از موزائیک قدرت عراق هستند و باید کشورهای دارای مناطق کرد نشین، هویت فرهنگی – سیاسی کردها را به رسمیت بشناسند تا در کنار برادران عرب یا فارس و ترک، زندگی مسالمت آمیزی داشته باشند .
گرچه در داخل حزب اتحادیه میهنی، گروهی از اعضا به همراه نوشیروان مصطفی تحت عنوان حزب گوران (تغییر) ، از این حزب جدا شدند ؛ اما نحوه تعامل طالبانی با این حزب و روابط حسنه میان آنان در این دوران، کمک وافری به کنترل یاغی گری و عصیان تک حزبی و استبداد قبیله ای در سیاست معاصر کردستان شد و نوعی چند صدایی و چند حزبی و پلورالیسم سیاسی را برای کردستان به ارمغان آورد. هرچند که البته از روز نخست تشکیل حزب اتحادیه میهنی کردستان در سال 1976، احترام به آزادی بیان و عقیده وجود داشته و کسی به خاطر نقد رهبری حزب، ترور نشده است. گرچه خود او و ابراهیم احمد و دیگر همفکران روشنفکر و دارای باور به اصول و پرنسیب حزب، در سال 1964 به خاطر انتقاد از شیوه خود رای و استبداد فردی و بی باوری رئیس وقت حزب به اصول حزبی ، مورد حمله مسلحانه قرار گرفتند و در سال 1966 از توطئه ترور به بغداد گریختند و سال 1968 هم از بمب ارسالی سرباز اعزامی آن حزب.
امروزه هم گوران ( تغییر ) در کنار اتحادیه میهنی و دیگر احزاب، کرسی‌هایی را در پارلمان محلی کردستان داراست . بنا به موقعیت اجتماعی و آزادی سیاسی در منطقه جنوب کردستان عراق – تحت کنترل اتحادیه میهنی – مشغول فعالیت هستند اما گوران به منتقد اصلی حکومت محلی اقلیم کردستان مبدل شده است و تبارگماری، فساد مالی و عدم شفافیت در امد و بی باوری به آزادی سیاسی و عدم تغییر کرسی ریاست را به نقد می کشانند. در جریان بهار عرب هم در همان مناطق تحت کنترل اتحادیه میهنی ، اعتراضاتی علیه حزب حاکم بر اقلیم کردستان به راه افتاد، که بامداخله سربازان وابسته به آن حزب، حرکت مسالمت آمیز مردم مورد هجوم قرار گرفت و چند تن از شهروندان سلیمانیه هم در آن کشته شدند و بعدها طالبانی در سخنرانی مشهور خود خواستار امکان تظاهرات در همه شهرهای کردستان شد و نقد از حاکمیت را حق مسلم مردمان این دیار دانست.
امروزه هم عدم حضور طالبانی از صحنه سیاسی عراق در این برهه حساس، برای امنیت و ثبات ‫عراق نوعی تهدید به شمار می رود. بیل کلینتون در دیدارم با وی ، طالبانی را نقطه ثقل سیاست عراق نامید و امروزه هم بیش از پیش، این سخن معنی و مفهوم درست تری می یابد.
بحران سیاسی فعلی در عراق و نزاع میان سنی‌ها و شیعیان به مرحله ای جدی و خطرناک نزدیک می شود. نوری ملکی با مشکلات زیادی روبروست. مهم ترین موضوع هم درگیری نیروهای امنیتی با برنامه های تروریستی است که توسط برخی جریان ها هدایت می شود. یکی از مهم ترین مسایل هم موضوع بحران سیاسی در کردستان و رئیس فعلی اقلیم است که مالکی وی را فساد مالی و عدم همکاری با حکومت مرکزی متهم می کند و اینکه بسیاری از افراد حزب بعث را در اربیل ، پناه داده است و با هماهنگی عربستان سعودی، طارق هاشمی، معاون سابق رئیس جمهوری عراق را به ترکیه تحویل داد و کمترین پاسخی به رای دادگاه ملی عراق نداد. چه بسا طالبانی و حزب اتحادیه میهنی را نیز با مشکلات ناخواسته ای روبرو کرد. و شاید نفوذ سیاسی، اعتبار وی نزد بسیاری از رهبران سیاسی عراق موجب شد تا از سوق یافتن کردستان به جنگ داخلی و داشتن سمت آینده ای تاریک و نامعلوم، جلوگیری شود.
***
از نظر شخصی من ، جلال طالبانی را صرفا به خاطر 5 خصوصیت همواره قابل احترام دیده ام : وفای به دوستی، اهل مطالعه و کتاب خواندن و شوق آموختن؛ صلح دوستی ؛ خسته نشدن و انگیزه و تحرک برای رسیدن به مقصود ؛ ناامید نشدن و هزار بار پس از شکست، دوباره برخواستن. و از همه مهم تر حس ایران دوستی او. طالبانی رابطه ای حسنه با دولتمردان حکومت مرکزی ایران دارد، ایران را به عنوان یک واقعیت غیر قابل حذف و قدرت منطقه ای می شناسد که بیشترین مرز خاکی و رابطه فرهنگی – سیاسی – اقتصادی با کردستان عراق دارد گرچه سپاه پاسداران ایران از نزدیکی بیش از حد معمول حزب رئیس اقلیم کردستان به ترکیه، ناراضی است اما همواره حامی بودن و ماندن بارزانی بر کُرسی فعلی ریاست اقلیم کردستان عراق بوده است و حزب گوران ( تغییر) هم اعلام داشته اند که این حمایت ، به خاطر وجود چندین قرارداد امنیتی – بازرگانی بین وزارت اطلاعات ایران و حزب دمکرات کردستان عراق می باشد که بخش امنیتی حزب بارزانی ( پاراستن) موظف به انجام ان تبادل اطلاعاتی – امنیتی است.
طالبانی ، انسانی همیشه امیدوار است و موقع بروز مشکلات می گوید : خدا از سلطان محمود بزرگ تر است!. طالبانی انسانی است اهل حکمت و درایت و همیشه سیاستی متعادل دارد. شاید کاریزما و سابقه او چنان شانی به کرسی ریاست جمهوری عراق داد که تا سالهای سال هم جانشینی لایق برای او یافتن مشکل باشد. و در تاریخ کردستان معاصر جزو رهبران کردی است که دانش و آگاهی و سواد و شناخت درست دارد و نیز به دور از احساسات و هیجان و الوده شدن به دامن اجنبی، برای ترقی و رشد آرمان هایش تلاش کرده است. و حضور او بر سیاست کردهای منطقه تاثیری غیرقابل انکار گذاشته است. شاید اگر گرفتاری نراع با یک قبیله سنتی را نمی داشت، بیشتر موفق می شد ولی بهرحال بدون هیچ پشتیبانی، رشد یافته.
امروز چه او دوباره سرپا بایسند و چه دار فانی را وداع گوید، کردها در عراق مسیر وی را خواهند پیمود اما اندک شرری هست هنوز ؟ آیا او دوباره برمی خیزد که مردمانی در کردستان چشم انتظار اوست؟ ...آیا سفر محرمانه برخی از مقام های عراقی و ایرانی به تهران و بغداد در این 48 ساعت اخیر، پیام آور خبری ناگهانی است ؟

نویسنده خاطرات جلال طالبانی *
 پس از شصت سال [ توضیح : شرح زندگی و خاطرات جلال طالبانی، تحت عنوان پس از شصت سال، در اول شهریور 1387 در دفتر «اتحادیه میهنی کردستان عراق» رونمایی شد و در فروردین 1388 جلد اول آن ، توسط نشر علم در 3300 نسخه در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران منتشر شد. جلال طالبانی ، برای نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و همچنین روشنفکران و اهل قلم ایران پیام ویژه‌ای فرستاد و کتاب خاطرات خود را به اهل فرهنگ و تاریخ این سرزمین تقدیم کرد. ناظران آن مجموعه 2 جلدی ، بنا به گزارش رسمی مرکز رسانه ای حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق، ناظم دباغ و دکتر کمال فواد بودند].

 4949