نیره دخائی - در جامعه ای که حکومت اسلامی بر آن حکمفرماست، رعایت اخلاق اسلامی برای کسانی که منتخب و مورد اعتماد مردم هستند، اصلی ضروری است. درباره اخلاق سیاسی اسلام و اخلاق کارگزاران حکومت با حجت الاسلام والمسلمین سید کاظم ارفع، نویسنده کتاب «اخلاق در نهج البلاغه»، به گفت وگو نشستیم و به بررسی آسیب رفتارهایی که مغایر با اخلاق اسلامی است، پرداخته ایم. گفت و گوی خبرآنلاین را با حجت الاسلام ارفع می خوانید.
ایجاد شکاف و اختلاف نظر میان سیاستمداران یک کشور، هنگامی که جنبه رسانه ای پیدا کرده و مردم از آن مطلع می شوند تاثیری مخرب بر جامعه دارد. بی اعتمادی نسبت به گفته و اعمال مسئولان اولین پیامد این امر است. زمامداران کشور در برابر مردم چه مسئولیت هایی دارند؟
- یکی از آسیب شناسی هایی که باید در جامعه انجام پذیرد، نوع حکومت داری و زمامداری بر مسلمین است. روی سخن با کسانی است که چه در رده های بالا و چه زیرمجموعه زعامت مسلمین را برعهده گرفته اند. مسئولان کشور هنگامی که پست های کلیدی حکومت اسلامی را با انتخاب مردم و یا نص بزرگان پذیرفته اند، مسئولیت بسیار سنگینی برعهده آن ها نهاده شده است. عدالت اجتماعی باید سرلوحه کار آن ها قرار گیرد. آن ها باید با دقت، مساوات و عدالت را در جامعه پیاده و عمل کنند و میان دوستان صمیمی گذشته و حال خود با آن هایی که حتی در انتخابات به آن ها رای نداده اند به عنوان این که جز توده و آحاد مردم بوده وحقوق شهروندی دارند، نباید تفاوتی قائل شوند. امام علی(ع) در منشور بین المللی خود که همان «عهدنامه مالک اشتر» می گویند که حتی باید حقوق غیر مسلمان هایی که در لوای اسلام زندگی می کنند رعایت شود، در همان نامه سه مرتبه طبقه محروم جامعه را توصیه می کنند و تاکید دارند که طبقه پایین و محروم جامعه باید حقشان محفوظ بماند، لذا رسالت مسئولان کشور بسیار سنگین است.
مسئولان باید عدالت اجتماعی را پیاده کنند تا بتوان گفت دنباله رو ولایت و اهل بیت (علیهم السلام) هستند و منصبی را که انتخاب کرده اند منصبی است که تنها برای دنیایشان نیست بلکه مزرعه آخرتشان هم هست.
ما در کشوری زندگی می کنیم که مردم خواهان رعایت اصول حکومت اسلامی توسط مسئولان هستند. آیا در چند روز گذشته رفتار برخی از زمامداران کشور منطبق بر اخلاق اسلامی بوده است؟
- این ایام جوّ جامعه مقداری به دلیل بداخلاقی های سیاسی که انجام گرفت ملتهب شده بود. همان طور که رهبر معظم انقلاب فرمودند از باب نصیحت و تذکر، چون هرگاه ایشان تشخیص دهند که نصیحت هم اثر ندارد شاید لحن کلامشان تغییر کند وبا بعضی از افراد به گونه ای دیگر صحبت کنند، ما نیز از باب نصیحت و تذکر و تذکر می گوییم باید کسانی که می خواهند اسوه حسنه جامعه و الگوی مردم شوند و مردم آن ها را انتخاب کرده تا در جلو حرکت کنند و مردم دنباله رو آن ها باشند، اگر قرار باشد در استخدام الفاظ به گونه ای صحبت شود که غیبت کسی صورت پذیرد و به قول رهبر معظم انقلاب بدون آن که کسی محاکمه و جرمش مشخص شده باشد او را متهم قرار دهند، دور از اخلاق اسلامی است.
اخلاق سیاسی در اسلام برای کسانی که در حوزه های سیاسی فعالیت می کنند چگونه تعریف می شود؟
- اخلاق سیاسی به این گونه است که در اسلام مسئول سیاسی یک کشور جناح بندی ها و دوستی گرایی ها را کنار بگذارند. آن هایی که شعارهایی را که امثال بوش می دادند با این مضون که «هرکه با ماست، از ماست و هرکه با ما نیست، برعلیه ماست» سر دهند،شعار بسیار غلطی است و اسلامی نیست . این طور نیست که هرکس که انتقادی داشت یا خواست تا نارسایی های اقتصادی و سیاسی کشور را بازگو کند متهم به این شود که ضد ماست، او می خواهد که شما جوگیر نشده و تحت تاثیر اطرافیان خود قرار نگیرید. بنابراین باید توجه داشت که خیلی ها مخصوصا مراجع تقلید و فقهای عظام و در رأس آن ها رهبر انقلاب قصد خیرخواهی و صلاح داشته و می خواهند شما مسیر درست را طی کنید. نه تنها نباید تذکرها را به دل بگیرند بلکه باید آن ها را برای بهتر اجرا کردن امور کشور تابلو قرار دهند. بر همین اساس ما خطاهای بزرگان را بزرگ می دانیم. اگر یک بداخلاقی فرضا در یک ده ، روستا و یا شهری توسط یک مسئول انجام شود قابل اغماض بوده و قابل مهار کردن است اما اگر قرار باشد در رده های بسیار بالا بداخلاقی هایی انجام شود رفو و اصلاح کردن آن به زمان زیادی نیاز دارد.
بروز این گونه اختلاف ها در میان مسئولان و علنی شدن آن چه تاثیر منفی و سهمگینی بر باور مردم دارد؟
- هنگامی که باور و محبت مردم خدشه دار شود مانند زندگی یک زوج جوان است. تا هنگامی که در زندگی حریم شکنی نکرده اند و حرمت هم دیگر را نشکسته اند محبت ها محفوظ و احترام متقابل میان آن ها وجود دارد اما هنگامی که حریم شکنی شد و تضاد به جایی رسید که حرمت هم را شکستند محبت ومقبولیتشان خدشه دار می شود. هنگامی که یک مقبولیت از جامعه ای گرفته می شود، هر شخصیتی که باشد، شکسته می شود. افراد با این خطایی که مرتکب شده اند باید اصلاحات بسیاری را انجام دهند تا مردم باز به باور اول بازگردند.
خداوند در قرآن مجید به کسانی که در هر رده ای، چه بالا و چه پایین، مغرور پُست و مقام خود شده اند، چه هشدارهایی می دهد؟
- خداوند در قرآن شریفش می فرماید:«لقد خلقنا الانسان فی احسن التقویم، ثم رددناه اسفل السافلین»، ما در عین حال که انسان را در عالیترین نیروها و قواها خلق کردیم، اما اگر قدر خود را ندانست ومنزلت خود را نیافت، سفله سفلگانش کرده و او را زمین می زنیم. خداوند تعالی با هیچ کس شوخی وتعارف ندارد. اگر خداوند اراده کند که کسی را زمین زند تا آخر عمر نمی تواند بلند شود و همیشه زمین خورده خدا خواهد ماند.بر همین اساس است که ما احساس خطر می کنیم و به دوستان تذکر می دهیم که حواسشان جمع باشد که خداوند تبارک و تعالی با کسی تعارف ندارد. همان طور که عزیز می کند و« ﺗﻌﺰ ﻣﻦ ﺗﺸﺎء» است،«ﺗﺬل ﻣﻦ ﺗﺸﺎء» هم هست. خداوند در سوره انعام می فرماید: «نرفع الدرجات»(ما ترفیع می دهیم)، همان طور که ترفیع مقام و درجات می دهد همان طور هم گاهی مقام و درجه ها را می گیرد. برای مثال هنگامی که یک سرداری تخلف نظامی انجام می دهد که برای کشور مورد خطر واقع می شود درجه اش را گرفته و او را دیگر لایق پست و مقام نمی دانند. این هشدار و زنهار را باید به همه افراد داد.ابتدا باید به خود حدیث نفس کنیم و تحت تاثیر فضای جامعه قرار نگیریم. هنگامی که انسان گرفتار غرور، هوای نفس و بی تقوایی می شود خداوند عزتش را از گرفته و او را زبون و خوار جامعه می کند به گونه ای که دیگر آن مقبولیت وجود نداشته باشد. همان هایی که به او احترام می گذاشتند دیگر او را لایق احترام نمی دانند .
بنابراین مسئولان کشور باید درا ین مسائل بسیار دقیق باشند. به گفته رهبر معظم انقلاب، شما هنگامی که می خواستید مسئول شوید در هر مقامی سوگندنامه ای وجود دارد. قسم یاد کرده و نباید بر خلاف سوگندتان عمل کنید که شکستن سوگند بار معصیتی بسیار بزرگی را همراه خواهد داشت. امید است این گونه اتفاقات ناگوار دیگر در کشور رخ ندهد.
- سیره ائمه (علیهم السلام) خصوصا حضرت علی(ع) در برخورد با عاملان بروز مشکل در جامعه چگونه بوده است؟
در نامه هایی که حضرت علی(ع) به فرمانداران و استانداران خود می نوشتند ایشان اهل مماشات (مدارا) نبودند و تا حدی مدارا می کردند. هنگامی که بیت المال مسلمانان حیف می شد و از بین می رفت و هنگامی که به حقوق آحاد جامعه تجاوز می شد امام علی(ع) بدون اغماض و تعارف آن مسئول را تعویض می کردند. باید مروری به نامه های امیرالمومین(ع) به کارگزاران خود شود و نگرش به این نامه ها می تواند برای افراد رده بالای کشور درس آموز باشد.
در شرایط کنونی، تکلیف و وظیفه مردم چیست؟
- مردم و افراد مسئول باید گوش به فرمان رهبری بوده و تند حرکت نکنند. رهبر فرمودند که درست نیست شما هنگامی که خطایی از کسی دیدید بروید آن طرف جمعیت و شعار بدهید مانند حرکتی که در قم اتفاق افتاد. ما نباید «کاتولیک تر از پاپ» و مقدم بر رهبری باشیم. باید به دنبال ایشان حرکت کرد. هرگاه رهبر صلاح دانستند موضع گیری حادتر را انجام دهیم اما درحال حاضر و با جوّ سیاسی که در داخل و خارج از کشور حاکم است مصلحت نیست که واکنشی داشته باشیم. بنابراین بهترین راه این است که مردم گوش به فرمان رهبر باشند.
62303/
نظر شما