کشف ۵۰ هزار سرباز هخامنشی در مصر: خبر علمی یا ادعای ساختگی؟

بی‌بی‌سی در گزارشی نوشت:

در پی اعلام این خبر، محمود احمدی نژاد رئیس جمهوری ایران، دستور بر پیگیری کشف ۵۰ هزار سرباز هخامنشی در مصر را صادر کرد. اما پس از آن زاهی حواس، مدیر کل شورای عالی آثار باستانی مصر، در سایت اینترنتی خود اعلام کرد یافته های برادران کاستیلیونی قابل تأیید نیست و آنها مجوز انجام کاوش باستان‌شناسی را نداشته‌اند.

این سخنان با واکنش مقامات سازمان میراث فرهنگی ایران مواجه شد و سخنگوی این سازمان خبر ارسال نامه ای به یونسکو و درخواست صیانت از هویت ۵۰ هزار سرباز هخامنشی را اعلام کرد.

در گزارش منتشر شده توسط شبکه دیسکاوری نه تنها برادران کاستیلیونی خبر کشف بقایای ارتش کمبوجیه را اعلام کردند، بلکه داریو دل بوفالو که از او به عنوان استاد دانشگاه لچه، شهری در جنوب ایتالیا، نام برده می شود هم این خبر را تاییدد کرد.

حسن محسنی، سخنگوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در گفتگویی با خبرگزاری فارس ضمن تاکید بر درخواست ایران از یونسکو برای صیانت از هویت ۵۰ هزار سرباز هخامنشی گفته بود "تمام مستندات مرتبط با بقایای۵۰ هزار سرباز هخامنشی توسط دانشگاه لچه بررسی شده اما ما نگران این هستیم که فشارهای سیاسی بر این دانشگاه باعث شود هویت آثار را خدشه دار کنند."

مارچللو گوآئیتولی مدیر دانشکده میراث فرهنگی دانشگاه لچه در ایتالیا در گفت و گو با بخش فارسی رادیو بی بی سی هرگونه ماموریتی از سوی این داشگاه در مصر و در این رابطه را تکذیب کرد.

او در همین رابطه گفت "در رابطه با این ماجرا ما ماموریتی نداشتیم. این مساله را دنبال کرده ام ولی دانشگاه ما در این رابطه کاری انجام نداده است. ما دانشکده میراث فرهنگی هستیم و ماموریت های خارجی زیادی داریم از جمله در سوریه، آناتولی و همچنین در شمال آفریقا در لیبی و تونس ماموریت داریم ولی مطلقا در این منطقه کاوشی نداشته ایم."

مارچللو گوآئیتولی درباره همکاری پرفسور داریو دل بوفالو با این دانشگاه برای انجام تحقیقات در مصر گفت: "پروفسور داریو دل بوفالو سالها پیش با این دانشگاه قراردادی برای تدریس چند واحد درسی داشت و سالهاست که دیگر با ما همکاری نمی کند در ضمن او این ماموریت را برای این دانشگاه انجام نداده است."

داریو دل بوفالو که از او به عنوان استاد دانشگاه لچه نام برده شده است، در رابطه با نقش دانشگاه لچه در این تحقیقات به ما گفت: "این یک هیئت زمین شناسی برای شناخت عوارض و توپوگرافی زمین در آن منطقه بود که توسط برادران کاستیلیونی به همراه موسسه زمین شناسی قاهره تشکیل داده شد. دانشگاه لچه هیچ نقشی در این میان نداشت. من در دانشگاه لچه تدریس می کردم اما این مساله دیگری بود و به دانشگاه لچه هیچ ارتباطی پیدا نمی کرد."

دکتر زاهی حواس، مدیر کل شورای عالی آثار باستانی مصر در سایت اینترنتی خود اعلام کرد یافته های برادران کاستیلیونی قابل تأیید نیست و آنها مجوز انجام کاوش باستان‌شناسی را نداشته‌اند. او در این بیانیه از پائولو گالو سرپرست رسمی هیئت باستان شناسی ایتالیا در واحه البحرین در مصر نام برد.

پائولو گالو استاد دانشگاه تورین ایتالیا و عضو انجمن باستان‌شناسی اسکندریه مصر که اکنون برای تحقیقات باستان شناسی در مصر به سر می برد، بر این نکته تاکید دارد که دانشگاه تورین در ایتالیا تنها دانشگاهی است که به طور رسمی اجازه تحقیق دراین منطقه را دارد.

او درباره ادعای برادران کاستیلیونی به بخش فارسی بی بی سی گفت: "آنها هیچگاه اجازه رسمی برای این کاوش در واحه بحرین را نداشتند. آقایان کاستیلیونی آماتور هستند و هیچ عنوان دانشگاهی ندارند. دو برادر هستند که از دنیای صنعت می آیند و هیچ موقعیت آکادمیکی ندارند."

از سوی دیگر داریو دل بوفالو می گوید به عنوان کسی که روی زمین شناسی و سنگهای منطقه شمال آفریقا و مدیترانه (در دوران باستان) مطالعاتی انجام داده، با برادران کاستیلیونی برای انجام مطالعات زمین شناسی در آن سفر همراه بوده است.

او در این باره گفت: "این ماموریتی برای کاوش های باستان شناسی نبود، بلکه یک پیمایش زمین شناسی برای نقشه برداری و شناخت توپوگرافی باستانی منطقه بود که منجر به آشکار شدن چیزهایی شد که اکنون نام آن را "کشف باستان‌شناسی" گذاشته اند. اما هیچ کدام از ما با احساساتی شدن، نام آن را اکتشاف باستان شناسی نگذاشت."

آقای دل بوفالو افزود: "اما اولین چیزی که طبیعتا به ذهن خطور می کرد، این بود که اگر چنین استخوان‌ها و سلاح‌های پارسی در نزدیکی منطقه سیوا و در وسط صحرا پیدا شوند، مربوط به ارتش کمبوجیه هستند. اما این طور نیست که یک نفر صد در صد و مطلقا بگوید که ارتش کمبوجیه کشف شده، بلکه این یک فرضیه است."

داریو دل بوفالو همچنین درباره سخنان زاهی حواس در رابطه با برادران کاستیلونی گفت: "زاهی حواس یک بیانیه متناقض صادر کرده و در آن گفته که برادران کاستیلیونی اجازه انجام کاوش و حفاری در منطقه برنیک در نزدیکی سیوا را نداشته اند. ببینید برنیک اصلا در منطقه سیوا نیست. برادران کاستیلیونی مجوز کاوش و حفاری برای منطقه برنیک پانکریسوس را از طرف دولت سودان داشتند و آنجا را کشف کردند."

او افزود: "این منطقه در مرز سودان و مصر است و مجوز آنها از طرف دولت خارطوم صادر شده بود. این دو منطقه سیوا و برنیک هیچ ربطی به یکدیگر ندارند و این دو موضوع (یافته های هخامنشی و حفاری در برنیک) با هم تفاوت دارند. بنابراین زاهی حواس در این مورد اشتباه کرده است."

آقای دل بوفالو گفت: "اما اگر دوباره به موضوع پیدا کردن اتفاقی این اشیاء در منطقه سیوا برگردیم، باید گفت که هیچ ربطی به مجوز برادران کاستیلیونی از طرف سودان برای حفاری در منطقه برنیک ندارد. در سیوا هیچ ماموریتی برای کاوش باستان شناسی نبود، بنابراین اصلا نیازی به داشتن مجوز قانونی هم وجود نداشت، چون در حقیقت برنامه ای بود به همراه موسسه زمین شناسی قاهره."

از سوی دیگر در بخشی از بیانیه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران با اشاره به سخنان زاهی حواس آمده است سازمان میراث فرهنگی با توجه به ماهیت تاریخی این موضوع و حساسیت های فراوان برای دولت مصر، درک می کند که برای یک مقام مصری و باستان شناسی شناخته شده، چندان خوشایند نخواهد بود که چنین کشفی انجام شده باشد.

این در حالی است که در سال گذشته زاهی حواس خبر از کشف باقی مانده قلعه و یا دژی مربوط به دوران حضور هخامنشیان در مصر را داده بود.

رضا مردای غیاث آبادی پژوهشگر و نویسنده در زمینه باستان شناسی درباره این بیانیه به بخش فارسی بی بی سی گفت: "من فکر می کنم بیانیه سازمان میراث فرهنگی در حقیقت به نوعی سرپوش گذاشتن بر رفتار نادرستی باشد که پیش از این در پیش گرفته بودند و بدون اینکه صحت و سقم خبر را با باستان شناسان متخصص بررسی کنند دست به انتشار چنین بیانیه ای زده اند."

او افزود: "به نظر من چنین عکس العمل و واکنش نامناسبی از جانب بالاترین دستگاه باستان شناسی در ایران در شان ما نبود. می بایست با صبوری و متانت بیشتر اخبار را دنبال می کردیم و به منتقدان از جمله زاهی حواس تهمت های گوناگون وارد نمی کردیم. چرا که چنین اخباری چند روز بیشتر طول نمی کشد تا واقعیت چنین اخباری آشکار شود."

پس از مرگ کوروش، پسرش کمبوجیه به مصر لشگرکشی و انجا را تصرف کرد. گزارش هایی که از کمبوجیه در مصر وجود دارد تا حد بسیار زیادی برگرفته از روایت هرودوت در کتاب "تواریخ" است.

رضا مردای غیاث آبادی گفت روایت های هرودوت از کمبوجیه روایت هایی است که مصریان به او گفته اند و خیلی با واقعیت تطبیق ندارد.

او افزود: "قسمت حمله کمبوجیه به معبد آمون هم از همین روایت های داستان گونه ای است که در کتاب تواریخ هرودوت آمده است. اصولا در آن زمان نه ممکن بود و نه نیازی بود که سپاهی با ۵۰ هزار سرباز برای تصرف یک معبد حرکت کند."

به رغم بحث هایی درباره از ماجرای ارتش کمبوجیه، اشتراکات تاریخی و فرهنگی ایرانیان و مصری ها با یکدیگر زیاد بوده است. اشتراکاتی که بخشی از آن در زمان داریوش هخامنشی در مصر پدید آمده اند و می توان آنها را در معماری معابد و نقوش نمادین روی دیوارهایشان و همچنین کتیبه ها و سنگ نوشته ها دنبال کرد.