همانگونه که گفته شد عناصر 6گانه جدول مندلیف سیاست از جنس ایرانی، متشکل در مثلث توطئه(استبداد-استعمار-ارتجاع) با قرار قبلی در مرداد ماه 32به یکدیگر رسیدند. البته هریک از این عناصر جداگانه وتا پیش از به قدرت رسیدن دولت ملی مصدق در ساختار سیاسی ایران حضور و کارکردی مستقل ویا دوجانبه درون گروهی با هم داشتند اما اینکه در ضرورتی سیاسی یا منافعی گردهم جمع شوند و هدف واحدی رادنبال کنند، اتفاق غریبی بود که در مرداد 32با سرافکندگی تاریخی مشاهده شد. بی شک یکی از بزرگترین دست آوردهای جنبش نفت و شخص دکتر مصدق رو کردن ماهیت مشترک ضد ملی و استعماری این عناصر بود که تا پیش از این تلاش میکردند آن را پنهان ومخفی نگه دارند. آیابرای جامعه ایرانی و ثبت در تاریخ این دست اورد کمیست؟این 6 عنصر به ترتیب اولویت و اهمیتشان در ساختار سازه سیاسی ایران عبارت بودند از:
1-قدرت بلا منازع دولت بریتانیا و شرکت نفتbp.
2-سیاستمداران کهنه کار وابسته به اجنبی.
3-نیروهای اجتماعی بی هویت و سرباری مانند اراذل و اوباش پراکنده در سراسر کشور و بخصوص تهران.
4- بخش های وسیعی ازنیروهای مسلح نظامی و پلیس های سر سپرده و ضد ملی.
5- یک گروه متشکل از نیروهای ارتجاعی ، گروهی از بازاریان ،سرمایه داران و زمینداران ضد ملی دشمن مصدق و افراد سرخورده،متوقع و ناامید شده ازدکتر مصدق.
6-ودر نهایت دربار و شخص شاه که عصاره همه تشکل های فوق الذکربود.
این گروهها تا زمانی که از هم جدا بودند یا جدا نگه داشته میشدند(کاری که مصدق تا قبل از 30 تیر با موفقیت انجام داد) خطری برای جامعه و دولت ملی محسوب نمیشدند. اما مسیر تحولات پس از سی تیر به ویژه آشکار شدن اختلاف نظر های مرحوم آیت الله کاشانی با مرحوم مصدق خصوصا بر سر لایحه اختیارات ویژه نخست وزیر و انحلال مجلس، بستری فراهم کرد تا عناصر درونی مثلث یا همان گروه های 6گانه، یکدیگر را در مهمترین بزنگاه تاریخی بیابند.بدیهی ست نه مصدق و نه هیچ نیروی اجتماعی دیگری قادر به مقابله با این ترکیب سمی و خطر ناک را نبود . جاب است دانسته شود ویژه گی مهم این ترکیب آن بود که همه عناصر آن برای کارآمدی باید در کنار هم ومتحد باشند .به همین دلیل در صورت نبود یک عنصر بقیه عناصر ناکارامد میشدند. وقایع سی تیر و روی کار آمدن دولت قوام نمونه آشکار این فقدان ترکیبی عناصر است که با درایت در خور تقدیر ونقوذ آیت الله کاشانی توطئه دربار بلافاصله خنثی شد.با این الگو میتوان مدعی شد اگر اتحاد شومی که در 28 مرداد رخ داد در سی تیر بوجود آمده بود، مصدق در همان زمان قطعا بازنده غیر قابل بازگشت بازی میشد.در کنار این مثلث کارآمد شور بختانه لایه دوم نارضایتی های عمومی و رفتار سیاسی تنش آلود بسیاری از احزاب و گروه های سیاسی مانند التهاب آفرینی های حزب توده بر سر نفت و اتحاد شوروی که دامنه نارضایتی عمومی را افزایش میداد ، کار را برای مصدق سخت تر از آنی کرده بود که تصور میکرد .لذا در این التهابات اجتماعی و نارضایتی های روز افزون که مربوط به اردوگاه و پایگاه اجتماعی خود دکتر مصدق بود، اورا مطمئن تر ساخت که نهایتا اورا زنده اش نخواهند گذاشت و ملی شدن عملی و واقعی نفت در نطفه خفه خواهد شد . مرحوم دکتر مصدق میدانست این دو سر قیچی (یکی آگاهانه و دیگری نا آگاهانه) بالاخره روزی به هم رسیده و شریان حیات سیاسی او را قطع خواهند کرد. تنهایی درد آور دکتر مصدق در انتهای راه و تسخیر همه سنگر های سیاسی و اجتماعی توسط مثلث شوم کودتا درحالی که بجز چند نفر وفادار واقعی به آرمانهای آزادیخواهانه ملت ایران کسی در کنارش نبود موید این نکته است.از آنطرف نیز بعضی جریان های سیاسی هوادار مصدق خصوصا آنهایی که باید آنروز میماندند اما رفتند و سپس از ویرانه خانه مصدق بازدید کردند، در لحظه واقعه شوم و حمله به خانه مصدق منفعلانه عرصه را خالی کرده و به دنبال سهم خواهی از کیک خونین قدرت متولد شده رفتند .شک ندارم مصدق حرکت نهایی قیچی به سمت خود را پیش بینی کرده بود، هرچند زمان و ساعت آنرا را نمیدانست.
مرحوم دکتر مصدق پروسه توسعه سیاسی و تاریخی خود را برای نهادینه و نمادینه کردن جنبش آزادیخواهی ملت ایران در قالب جنبش ملی نفت در چنین بستری پایه ریزی کرد .او با دو هدف کاربردی و استراتژیک مسئولیت نخست وزیری را پذیرفت.(ادامه مطلب رافردا پی خواهیم گرفت)
نظر شما