سمیه علیپور: از تولید فیلم تا اکران سال 1393 و جشنواره فجر پیش رو و بسیاری از مسائلی که انتظار سینمای ایران را در سال جدید می‌کشند، وابسته به تصمیمات و اتفاقات سینما در سال گذشته‌اند. نگاهی به مهمترین اتفاقات سینمایی در سال 1392 می‌تواند تصویری از وضعیت عمومی سینما در سال جاری ارئه کند.
خانه سینما
وضعیت بازگشایی خانه سینمای ایران در فروردین 1392، همچنان نامعلوم بود. با وجود آنکه گروه هفت نفره اصلاح اساسنامه خانه سینما مدتی بود که کار خود را آغاز کرده بودند، اما در تاریخ هفدهم فرودین ماه 92، هنوز روشن نشده بوده که وضعیت این نهاد صنفی به چه ترتیب خواهد بود و هنوز زمانی که حبیب‌الله کاسه‌ساز خود را رئیس هیئت مدیره خانه سینما ایرانیان بداند فرا نرسیده بود.
وزیر فرهنگ وقت، دیدگاه خود را در تاریخ 17 فرودین در مورد خانه سینما چنین بیان کرده بود: «بحث خانه سینما براساس توافقاتی که انجام شده جلو می‌رود. فرایند بازگشایی خانه سینما براساس توافقاتی که هیات هفت نفره اصلاح اساسنامه انجام می‌دهند صورت خواهد گرفت.»
سه روز بعد از این صحبت وزیر بود که بحث راه‌اندازی خانه سینمای جدیدی جدی شد و فرهاد توحیدی رئیس هیئت مدیره خانه سینما در گفت‌و‌گویی وضعیت را چنین تشریح کرد: «اعضای خانه سینما همچنان معتقد به راه حل برطرف کردن اشکالات جزئی که به اساسنامه وارد شده بود هستند. در این میان یکی از مواردی که در جریان اصلاح اساسنامه هرگز مورد تشکیک قرار نگرفت بند تاسیس خانه سینما بود. در این بند تصریح شده است که « درسال 1372 خانه سینما توسط موسسین خود یعنی آقایان حیدریان، بهشتی و انوار تشکیل شده و بعد هیات موسس منحل و اداره خانه سینما به شورای منتخب سپرده شده است.» پس اینکه خانه سینما را از نو تاسیس کنیم حرف بیهودی است و هیاتی که در این مدت تشکیل شده در واقع هیات اصلاح اساسنامه بوده است.هیاتی که نمایندگان وزارت ارشاد هم بخشی از آن بودند.»
وضعیت نامشخص خانه سینما همچنان ادامه داشت تا آنجا که 10 صنف به اصطلاح ثبت قانونی شده سینما عصر 19 تیر ماه با حضور در محل اتحادیه تهیه‌کنندگان سینما، انتخابات خود را در پی فراخوان مجمع عمومی «خانه‌ی اصناف سینمای ایران» برگزار کردند که در این انتخابات بیژن محتشم، حبیب‌الله کاسه ساز، امیررضا معتمدی، سهیلا نجم و اصغر محبی به عنوان اعضای هیات مدیره انتخاب شدند. در ادامه کاسه‌ساز رئیس هیئت مدیره معرفی شد.
در پی راه‌اندازی این عنوان بود که این گروه با همراهی جواد شمقدری معاون سینمایی وقت، قصد داشتند صبح 25 تیرماه راهی خانه سینما شوند و در خانه‌ای که به روی اهالی‌اش بسته بود، مستقر شوند. نتیجه این تلاش و اطلاع اهالی خانه سینما پلمب شبانه در خانه سینما از سوی ارشاد شد؛ موضوعی که شمقدری آن را نمی‌پذیرفت، اما عملا اتفاق افتاده بود تلاش برای انکار، نمی‌توانست آن را پنهان نگه دارد.
ماجرا در مورد خانه سینما و این پلمب و احتمال وارد شدن مسئولان دولتی و صنف دولت ساخته به خانه سینما چنان بالا گرفت، که پای نیروی انتظامی به موضوع باز شد، مسئولیت حفاظت از خانه سینما را نیروی انتظامی برعهده گرفت. تجمع پرتعداد سینماگران در خیابان سمنان در ادامه همین اتفاقات رخ داد و در نهایت خانه سینما از دست کسانی که قصد داشتند با عنوانی جعلی آن را تصاحب کنند، دور نگه داشت.
تسلیم اساسنامه 25 صنف به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گام بعدی بود تا زمانی که مدیران جدید سینمایی از راه رسیدند و مسئولیت به دست آنان افتاد و همزمان با روز ملی سینمای ایران خانه سینما با حضور جمع گسترده‌ای از اهالی سینما و حجت‌الله ایوبی رئیس سازمان سینمایی بازگشایی شد تا بعد از آن امور در ساختمان خانه سینما پیش برود. مجمع عمومی نیمه مهرماه تصمیم به برگزاری انتخابات هیئت مدیره‌های اصناف گرفت تا در دی ماه نمایندگان تازه‌شده اصناف در مجمع حضور پیدا کنند؛ مجمعی که برگزار نشد و زمان آن به اسفندماه موکول شد.
در مجمع اسنفدماه به توصیه رئیس سازمان سینمایی انتخابات هیئت مدیره برگزار نشد و نتیجه ابقای یکساله هیئت مدیره کنونی شد.
انتظار می‌رود در یکسال پیش رو فعالیت‌های خانه سینما بیشتر معطوف به روند قانونی کردن اصناف و اقداماتی برای تامین امنیت شغلی معطوف باشد.
مدیران جدید سینمایی
وقتی در تاریخ 24 مردادماه علی جنتی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی معرفی شد، گمانه‌زنی‌ها در مورد رئیس جدید سازمان سینمایی آغاز شده بود. اسامی افراد مختلفی به میان می‌آمد تا آنجا که نام حجت‌الله ایوبی به عنوان جایگزین جواد شمقدری معرفی شد.
ایوبی در مراسم تودیع خود برای نخستین بار به صورت مشخص درباره دیدگاه خود نسبت به سینما و برنامه‌های کلی‌اش صحبت کرد. او در ابتدا نسبت خود را با مدیریتی که مسئولیت آن را پذیرفته چنین تعریف کرد: «انگیزه من برای آمدن به این عرصه قطعا به اندازه آقای شمقدری نبود، ولی وقتی آمدم فکر می‌کنم تقدیر و سرنوشت این بود و خدا را سپاس می‌گویم و به سینماگران و اهالی فرهنگ این کشور این اطمینان را می‌دهم که قدر این مسئولیت را می‌دانم و تمام توان و انرژی‌ام را برای خدمت به سینمای پر افتخار جمهوری اسلامی که باعث فخر نظام و جمهوری اسلامی است، انجام می‌دهم. سینمایی که معنویت، اسلام و خانواده را به جهان نشان داد. اگر دهه 70 به قول آقای شمقدی دوران کودکی سینمای ایران بود، همین سینما درهای جدیدی را در سینمای جهان گشود.»
ترکیب اعضای شورای پروانه ساخت و نمایش در دوره‌های مختلف مدیریت سینمایی چندان علنی اعلام نمی‌شد و هر از گاهی از کانال‌های مختلف این اسامی لو می‌رفتند؛ اما این بار ایوبی در جهت شفاف‌ساز از اعلام اعضای این دو شورا که مسئولیتی پرحساسیت برعهده دارند خودداری نکرد.
جمال شورجه، مجید رضابالا، حسین کرمی، اکبر نبوی، محمدباقر قهرمانی، همایون اسعدیان و منوچهر شاهسواری هفت نفری هستند که برای صدور پروانه ساخت فیلم‌های سینمایی تصمیم‌گیری می‌کنند. وجود نام شورجه در این فهرست در وضعیتی که او تقریبا در تمامی چهار سال گذشته مقابل اکثریت اهالی سینما ایستاد و در کنار کنار شمقدری قرار گرفت نگرانی‌هایی را به وجود آورد که ایوبی برای رفع این نگرانی گفت: «جمال شورجه به عنوان نماینده یک سلیقه و نگاه مشخص در سینما در شورای صدور پروانه ساخت حضور دارد. در ارزیابی شورای پروانه ساخت باید به ترکیب کلی آن نگاه کرد و معتقدم همه سلیقه ها باید در این شورا حضور داشته باشند. ترکیب شورای پروانه ساخت نگران کننده نیست و همه سلیقه ها در این شورا حضور دارند، سینماگران نگران نباشند.»
نکته قابل توجه در مورد این شورا این نکته بود که منوچهر شاهسورای و همایون اسعدیان به عنوان نمایندگان خانه سینما وارد شورا شدند. پیش از این در دوران مدیریت شمقدری دو نماینده خانه سینما از حضور در شورا باز داشته شده بودند. البته بعد از آنکه خانه سینما دو نماینده خود را برای حضور در این شورا معرفی کرد، خانه سینمای 2 نیز شانس خود را در این زمینه امتحان کرد، اما ایوبی با راهکار خود توانست کاسه‌ساز و گروهش را از تنش‌زایی در این زمینه بازدارد.
9 مهرماه طی یک خبر رسمی اعلام شد که با حکم علی جنتی و بنا به پیشنهاد رئیس سازمان سینمایی، سیدحسن خامنه‌ای، دکتر حسین کرمی، دکتر محمدباقر قهرمانی، سیدرضا میرکریمی، سیداحمدرضا دستغیب، حجت‌الاسلام والمسلمین شهاب مرادی، مجید رضابالا، سیدضیاءالدین دری و محمدحسین لطیفی به عنوان اعضای جدید شورای بازبینی فیلم‌های سینمایی منصوب شده‌اند. اینکه میرکریمی در میان مسئولان صادر کننده پروانه نمایش حاضر باشد واکنش‌های مختلفی را برانگیخت؛ از یک سو برخی از این حضور استقبال کردند و چنین بیان کردند که این حضور می‌تواند به نفع اهالی سینمای ایران باشد و از سوی دیگر گروهی آن را خلاف جایگاه و شان میرکریمی در جایگاه یک فیلمساز مطرح سینمای ایران دانستند. در نتیجه این اظهارنظرها میرکریمی خبر استعفای خود را منتشر کرد؛ البته استعفایی که مورد پذیرش قرار نگرفت.
اهالی سینمای ایران سال‌هایی را به خاطر دارند که زنده‌یاد سیف‌الله داد برای آگاه شدن از دیدگاه اهالی مختلف سینما و مشارکت دادن آنان در زمینه تصمیم‌گیری‌های سینمایی نشست‌هایی با حضور سینماگران برپا می‌کرد. این شیوه در دوره‌های بعد چندان مورد استقاده قرار نگرفت تا اینکه ایوبی مسئولیت برگزاری کارگروه‌های سینمایی را برعهده محمدمهدی دادگو قرار داد و او چهار جلسه با حضور سینماگران و مدیر سینمایی برپا کرد. جلساتی با سرفصل‌های پخش و نمایش، تولید و حمایت از فیلمسازی، سینمای خانگی و فعالیت‌های بین‌المللی سینمای ایران. ویژگی این جلسات حضور سینماگرانی از طیف‌های مختلف است.
از جمله مهمترین مسئولیت‌های ایوبی بعد از حضور در سازمان سینمایی تعیین مدیران بود که او به دلیلی که چندان روشن نیست اغلب سراغ مدیران تلویزیونی رفت و محمد احسانی را در معاونت آثار از جمله مهمترین معاونت‌های سازمان سینمایی قرار داد و جعفری‌جلوه را به فارابی فرستاد و دکتر سیدروح‌الله حسینی را به سمت مدیر کل دفتر مطالعات، توسعه دانش و مهارت‌های سینمایی و سمعی و بصری منصوب کرد و سیدمحمدمهدی طباطبایی‌نژاد مسئولیت مدیرعاملی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی را برعهده گرفت.
همچنین ایوبی علاوه بر آنکه سمت مشاور ارشد را به رضاداد اختصاص داده بود، او را به عنوان دبیر سی و دومین جشنواره فیلم فجر نیز منصوب کرد.
پروانه‌های ساخت
تصویر سینمای ایران در سال و جشنواره پیش رو را می‌توان در پروانه ساخت‌هایی دید که در سال 1392 و به خصوص در دوره مدیریت ایوبی صادر شد.
در دوره مدیریت جواد شمقدری، اغلب مسئولیت ها در زمینه تصمیم گیری برای تولید و نمایش فیلم های سینمایی برعهده اتحادیه تهیه کنندگان گذاشته شده بود و نتیجه این بود که گروهی در اتحادیه فیلمنامه های رسیده به اداره نظارت را مطالعه می کردند و در مورد ساخته شدن یا نشدن آن ها تصمیم می گرفتند. یکی از نمونه های بحث برانگیز تصمیماتی که در این شورا گرفته شد، صادر نشدن پروانه ساختی برای داریوش مهرجویی با این توجیه بود که فیلمنامه ارائه شده از سوی این فیلمساز در حد و اندازه سینمای مهرجویی نیست.
این نوع نگاه که اصلا در سازوکار تعریف شده برای شورای پروانه ساخت و یا شورای پیشاپروانه ساخت جای نمی گیرد، با تغییر مدیریت دولتی سینما حذف شد و این بار شورای پروانه ساختی متشکل از نمایندگان صنوف و افراد دولتی کار تصمیم گیری در زمینه صادر کردن پروانه ها را برعهده گرفتند. خلا حضور نمایندگان صنوف در شورای پروانه ساخت دوره شمقدری یکی از معضلات جدی بود.
در یک نگاه آماری به پروانه ساخت‌هایی که در مدت سه ماه از شورای منصوب شده در دوره جدید این ارقام به دست می‌آید که از میان 35 فیلمی که پروانه ساخت دریافت کرده اند، 14 نفر فیلم اولی هستند. اغلب این فیلم اولی ها یا سال ها سابقه کار در سینما در جایگاه تهیه کننده و یا فیلمبردار داشته اند و یا از میان فیلم کوتاه سازان و مستندسازان هستند و تعدادی هم سابقه ساخت تله فیلم دارند.
این پیشینه ها یکی از تفاوت‌های فیلم اولی‌های دوره شمقدری و دوره کنونی است، در آن مقطع کم نبودند افرادی که بدون هیچ کاری در زمینه سینما به ناگاه پروانه ساخت دریافت می کردند و در نهایت فیلم هایی می ساختند که نتیجه آن در این سال ها قابل مشاهده بود. نتیجه کار شورای قبلی برای صدور پروانه ساخت فیلم اولی، در این دوره از جشنواره قابل مشاهده بود. حدود 60 فیلم اول برای حضور در این دوره از جشنواره درخواست داده بودند.
به طور کلی در سال 1392، 108 پروانه ساخت صادر شد که 38 تای آن مربوط به مدیریت قبل از ایوبی و 71 تای آن مربوط به دوره مدیریت کنونی است.
از میان افرادی که در این دوره پروانه ساخت گرفته اند، می توان به چهره های سرشناس سینمای ایران همانند بهمن فرمان آرا، مانی حقیقی و یا مسعود جعفری جوزانی اشاره کرد. فرمان آرا در تمام دوران مدیریت شمقدری، از فضای سینمای ایران دوری کرد و جعفری جوزانی با آنکه همواره در جمع های نزدیک به شمقدری حضور پیدا می کرد فیلم نساخت تا دوره فعلی فرا برسد.
انتظار می رود با حفظ تنوع در مجموع فیلمسازانی که پروانه ساخت دریافت می کنند، بتوان در جشنواره 33 فیلم هایی با کیفیتی قابل قبول مشاهده کرد و تصور می شود اعضای شورای پروانه ساخت به عنوان نخستین افرادی که از حال و هوای فیلم ها اطلاع پیدا می کنند و در جریان موضوعات قرار می گیرند، بتوانند فضایی مناسب و متنوع در سینمای ایران به وجود آورند.
جشنواره فیلم فجر
جشنواره فیلم فجر در هر دوره‌ای با هر مدیریتی که روی کار بوده، جایگاه خود را در میان سینماگران ایرانی حفظ کرد، اما از آنجا که برخی از فیلمسازان ترجیح داده بودند در مدیریت قبلی آثار خود را به جشنواره ارائه نکنند، امسال مجموعه‌ای از فیلم‌های کارگردانان شناخته شده سینما راهی جشنواره شد.
سی و دومین جشنواره فیلم فجر در مسیری نه چندان متفاوت نسبت به دوره‌های گذشته که علیرضا رضاداد دبیری آن را برعهده داشت، پیش رفت. نام‌های حاضر در این دوره از جشنواره تصویری جذاب از 10 روز برگزاری مهمترین رویداد سینمایی کشور پیش رو قرار می‌دادند، اما فیلم‌ها متاثر از فضای این چند ساله، به تعبیر و تحلیل بسیاری از منتقدان و حتی برخی داوران جشنواره فجر در حد و اندازه‌های مورد انتظار ظاهر نشدند. نتیجه جشنواره فجر اعطای هشت سیمرغ بلورین به فیلم سینمایی «رستاخیز» ساخته احمدرضا درویش و شش جایزه به «چ» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا بود که هیچ یک از این دو فیلمساز در مراسم پایان کار جشنواره حاضر نشدند تا اعتراض خود را به نتیجه آرا نشان دهند. همه این‌ها در وضعیتی بود که عملا فیلم رخشان بنی‌اعتماد در جریان داوری‌ها نادیده گرفته شد و جوایز فیلم «عصبانی نیستم» ساخته رضا درمیشیان بنا به مصلحت‌اندیشی‌هایی به طور کلی حذف شد.
مسئولیت داوری آثار این دوره از جشنواره فجر را فرهاد توحیدی، کیانوش عیاری، مجتبی راعی، هوشنگ گلمکانی، محمد داودی، فرامرز قریبیان، پرویز شهبازی و محسن شاه‌ابراهیمی برعهده داشتند.
شورای صنفی نمایش
یکی از محل‌های تصمیم‌گیری سینما که در دوره مدیریت شمقدری دچار مشکل شده بود، شورای صنفی نمایش بود. شورای صنفی نمایش از سال 89 در دل اتحادیه تهیه‌کنندگان قرار گرفت؛ این بدعت حاصل صنف دولت‌ساخته تهیه‌کنندگان بود که به جای مصلحت سینمادار و صاحب فیلم، مایل بودند اعضای شورای صنفی بگویند کدام فیلم را باید فعلا از تماشاگر دور نگه داشت و کدام را روانه پرده نمایش کرد. گاه از این اقدام به عنوان مشاوره یاد می‌شد به این ترتیب که اعضای شورای صنفی نمایش از آنجا که جزو افراد با تجربه عرصه اکران هستند بهتر می‌دانند که کدام فیلم در کدام نوبت از نمایش می‌تواند اکران بهتری داشته باشد، اما عملا آنچه مشاهده می‌شد تعیین تکلیف شورای صنفی نمایش برای ترکیب اکران بود.
وضعیت این شورا در دوره مدیریت ایوبی تغییر کرد و اعضای آن به این ترتیب معرفی شدند: محمدرضا فرجی، مرتضی شایسته، ابوالحسن داودی، مجید قاری‌زاده ، محمد قاصد اشرفی، غلامرضا فرجی و محمد رضا صابری.
مساله‌ای که در مورد این شوا در این مدت مطرح شد، تشکیل جلسات آن در سازمان سینمایی بود، اتفاقی که چندان متناسب با جایگاه صنفی شورای صنفی نمایش نیست، علاوه بر این‌ها محمد احسانی همواره در جلسات این شورا به خصوص تا زمان تصویب آیین‌نامه آن و تعیین تکلیف اکران نوروزی حاضر بود.
انتظار می‌رود با معرفی شدن داودی به عنوان رئیس این شورا، در سال جدید، استقلالی برای تصور شود.
57243
نظر شما