بسیاری فلسفه اسلامی را فلسفه نمی دانند / فارابی و فخرالدین رازی فرهنگ اسلامی ایرانی را احیا کردند

نام سخنران

خلاصه اظهارات

دکتر رضا داوری اردکانی

رئیس فرهنگستان علوم

* باید ترجمه های دیگر این کتاب به زبان های مختلف را دید تا به عظمت کار برکشلی پی برد. برکشلی موسیقیدان بود من خلف ایشان در کمیسیون ملی یونسکو بودم به ایشان عرض کردم که من در کتابی که درباره فارابی نوشتم هیچ از موسیقی ندارم.

* فارابی مرد بزرگی بود که بنده بیش از پنجاه سال پیش مدعی بودم، او مؤسس فلسفه اسلامی است و سپس هم در این وادی تأمل کردم، بی آنکه تعصبی داشته باشم و نظرات مخالف و موافق را دیدم. البته خیلی شرق‌شناسان هستند که اصلاً فلسفه اسلامی را مستقل نمی‌دانند و آن را برداشتی از فلسفه یونانی می‌دانند، اما من سعی کردم این استقلال را نشان دهم.

* دانشمندان قدیم همه جامع بودند، چون تخصص نبود دانشمندان جامع بودند اما معنی جامع همه جا یکی نیست. اگر شما در احوال و آثار نصیرالدین طوسی نظر کنید می بینید که اعجوبه دوران خود همه علوم را می داند اما فارابی به دلیل تقدم زمانی جایگاه ممتازی دارد.

* ما یک دوران رویکرد به علوم داریم، این فقط علوم یونانی نبود که ما گرفتیم بلکه چینی و هندی را و همه علوم عالم را فرا گرفتیم. این مسئله ناسیونالیستی نیست بلکه یک مسئله تاریخی است، فارابی با دقت آثار مترجمان بزرگ را می خواند آثار یونانی ترجمه شده را چونان مطالعه می کند که نسبت تمام علوم را می فهمد. فارابی تمام علوم را در یک وحدت یافته و به دست آورده است.

* فارابی فلسفه یونانی، علوم یونانی، همه را در یک وحدتی گرد آورد و جمع کرد، فارابی اگر سیاست گفته آن را از فلسفه جدا نکرد و برعکس. فلسفه در مدینه است، خانه که فلسفه ندارد. خانه جای زندگی بیولوژیک است که میان انسان و تمام حیوانات یکسان است.

* ارسطو سیاست را سیاست مدینه دانست. بنابراین فلسفه او از سیاست جدا نبود. سقراط محاکمه شد به خاطر اینکه نظم مدینه را به هم می زند. فیلسوف به کار سیاسی نمی پردازد اما هر فیلسوف باید به سیاست فکر کند فارابی هم به سیاست فکر کرده است.

* درباره موسیقی فارابی هیچ نمی توانم بگویم جز یک جمله از برکشلی: نظر فارابی نظر فیلسوف است. او موسیقی را در نسبت با ریاضی و ریاضی را در نسبت با علوم دیگر می زند. فارابی موسیقی را سه قسم می داند نوع اول موسیقی لذت بخش، نوع دوم موسیقی تاثیرانگیز، نوع سوم موسیقی خیال انگیز.

* موسیقی خیال انگیز اوج موسیقی است. این تقسیم نشانه موسیقیدانی فارابی و شناخت جایگاه موسیقی در زندگی آدمی است. برکشلی هم دانشمند بود و هم مرد اخلاق و به حق فارابی ثانی بود.

سیدعبدالله انوار پژوهشگر نسخ خطی

* افتخار داشتم هفتاد و پنج سال پیش شاگرد استاد برکشلی در مدرسه آمریکایی بودم که ایشان به عنوان معلم فیزیک تدریس می کرد، ایشان فیزیک را به ما فهماندند و واقعا معلم عالی بودند و شاگردان همه از او راضی بودند باید حق این معلم را به جا بیاورم.

*بعد از دوران جنگ های اسلامی و لشگرکشی های مسلمانان که تا اسپانیا هم پیش رفته اند عاشقان مانیفست اسلام «قولو لااله الا الله تفلحوا» را پیاده کردند و به این نتیجه رسیدند که دیگر شمشیر کارایی ندارد و باید از طریق عقل و علم به دل ها راه یافت.

* اشپلینگر، فرهنگ شناس آلمانی با تقسیم فرهنگ ها می گوید، فرهنگ ها آغاز خود را از یونان شروع و با عقل کاویدند و اوج آن در آتن بود و پس از آن طبق قانون این فرهنگ جای خود را به فرهنگ دیگری به نام ماجیک (مغ) داد که عقل در خدمت ایمان قرار گرفت آخرین اینها را ملاصدرا معرفی کرده اند او به حکم کون و فساد فرهنگ ها این فرهنگ را دائمی نمی داند و به فرهنگ دیگری قائل می شود. فرهنگ اسلامی آخرین گروه فرهنگ های برتر ایران و ماجیک است.

* فرهنگ اسلامی همان فرهنگ ایرانی است، فارابی و فخرالدین رازی فرهنگ اسلامی ایرانی را احیا کردند.

* فارابی با سایر موسیقیدانان فرق داشت چون به این سؤال که چگونه موسیقی که بحث از نغمه می کند متاثر از ریاضی است پاسخ می دهد و می گوید صحبت نغمه نیست بلکه نسبت نغمات است و از این منظر موسیقی بخشی از ریاضیات است.

* این کتاب در قرن 19 توسط مترجم فرانسوی اورلانژه به فرانسه ترجمه شده است. مرحوم بروکشلی در ترجمه این کتاب به ترجمه فرانسوی آن تسلط داشته است او چون به موسیقی مسلط بود نهایت دقت را در ترجمه داشته است و این شاهکار را به یادگار گذاشته است.

امیرحسین ذکرگو

عضو یونسکو و استاد دانشگاه اسلامی مالزی و داماد زنده یاد برکشلی

* من در اینجا به یاد سوره والعصر افتادم. 29 سال صبر کردیم تا این کتاب به ثمر رسید و چاپ شد.

* سال های قبل از رحلت دکتر برکشلی از نزدیک آنرا مطالعه می کردم و هنوز آن تجربه ها را حمل می کنم. او بسیار کم صحبت و بسیار پرکار بودند و من مشاهده می کردم و درس می گرفتم.

* دکتر برکشلی دو ویژگی داشتند، یکی زندگی ایده آل و دوم مرگ ایده آل داشتند و هر کسی بیشتر از دو ویژگی را در زندگی نمی خواهد.

* از خدمات مرحوم استاد برکشلی در ارتقای موسیقی ایران همین بس است که ایشان از گام 12.5 پرده که اساس موسیقی غربی است و بنام باخ ثبت شده است به نفع فارابی دفاع می کرد.

* برکشلی در مجامع بین المللی ثابت کرد که 800 سال قبل از باخ، ابونصر فارابی با ریاضیات به آن پی برده است و توصیه کرد که اسم این گام را فاراباخ بگذارند که مورد قبول قرار گرفت.

* دکتر برکشلی شاگرد ابوالحسن صبا بود و ویلون خوبی می نواخت و شب ها سازش را می زد تا احوالش را کوک کند.

مهدی فضائلی

مدیرعامل انتشارات سروش

* رونمایی از کتاب موسیقی کبیر از سه جهت حائز اهمیت است: نخست از نظر مولف کتاب که مشهور به معلم ثانی است و شخصیت چند بعدی او و عالم بر فلسفه، فقه و ریاضیات است.

* فارابی شخصیتی است که تلاش های زیادی می شود که او را مصادره کنند، در قزاقستان به نامش سکه چاپ می کنند. ترک ها و اعراب هم به دنبال این هستند فارابی را به عنوان مفاخر خودشان معرفی کنند.

* بعد دیگری که اهمیت کتاب را بیشتر می کند شخصیت مترجم این کتاب است. مرحوم دکتر برکشلی صاحب دانش های بسیاری بوده است. در زمینه فیزیک، موسیقی و همچنین ایشان در زمینه اخلاقی مشهور به فارابی ثانی بوده است.

*بعد سوم، موضوع این کتاب است یعنی موسیقی، موضوع پیچیده ای که ما امروز، هم در بعد نظری و هم در بعد عملی باید به آن بپردازیم.

* موسیقی هنری است که از ظرفیت ها و قابلیت های مختلف برخوردار است بنابراین نمی توان چشم از آن بست و یا آن را دست نااهل سپرد. همین که شخصیتی چون فارابی در کنار همه دانش ها و علوم برای نگارش چنین اثری وقت می گذارد، نشان از اهمیت این هنر دارد.

* اهتمام شخصیت های بزرگ نظیر فارابی به تولید علم است این نقشی است که بزرگان و اندیشمندان در طول تاریخ ایفا کرده اند.