اداره وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دستيابي به بهره‌وري و كيفيت در آنها مستلزم تلاش فراوان ورويارويي بامشكلات منحصر به فردي است كه از دو عامل اصلي سرچشمه مي‌گيرند:
الف: ماهيت دانشگاه
ب: ويژگيهاي خاص اساتيد و پژوهشگران.
يكي از مشكلاتي كه سازمانهاي پژوهشي همانند دانشگاه ها به خصوص دانشگاه هاي دارای تحصيلات تكميلي با آن رو به رو هستند، عدم قطعيتي است كه از ماهيت‌پژوهش ناشي مي‌شود و به همين دليل هرگز نمي‌توان برون داد يك دانشگاه را مستقيماً و با تكيه بر درون داد آن پيش‌بيني كرد. اين عدم قطعيت، به دانشگاه هاي كيفيتي منحصر به فرد مي‌بخشد كه با توجه به ويژگي هاي منحصر به فرد اساتيد و دانشجويان پژوهشگر با پديده‌اي پيچيده‌تر رو به رو مي‌شويم. پيچيدگي هاي مربوط به پژوهشگران شايد ناشي از ميزان هوش، قدرت يادگيري و فرايند متفاوت‌اجتماعي شدن آنها است.
اين افراد عمدتاً در دانشگاه به صورت خودگردان يا خودمدير كاركرده‌اند و در عمل قادر بوده‌اند كه هدفهايشان را خود تعريف كرده و مسير حركت خويش راشخصاً برگزينند. چنين افرادي مستقل‌تر و رشد يافته‌ترند، بنابراين به دنبال استقلال عمل بيشتري هم‌هستند. از این رو مديريت در دانشگاه عبارت است از هنر انسجام بخشيدن به تلاشهاي افرادمتمايز، با هوش، خودگردان و خلاق.
در دانشگاه، معمولاً افرادي موفقند كه ذهني تحليل‌گر، كنجكاو، مستقل و متفكرداشته، داراي شخصيتي درون گرا بوده و به فعاليتهاي علمي علاقه‌مند باشند. چنين افرادي اغلب با فرهنگ، قابل انعطاف، خود بسنده و كار ـ محورند، ابهام و ناشناختگي را تحمل مي‌كنند و نياز شديد به‌استقلال عمل و تحول در محيط كار و كمي احترام دارند.
بهترين كارهاي پژوهشي در محيط هايي انجام مي‌شود كه تحت كنترل‌شديد قرار نداشته باشند، امكان اعتراض و نيز امنيت مناسبي در آنها فراهم باشد و هدف هاي انعطاف‌ناپذير وزارت بر پژوهشگران دانشگاهی تحميل نشود. هماهنگي‌هاي متعادلي كه استقلال فرد را مجاز مي‌شمرند، غالباً منجر به يافتن بهترين راه‌حلها مي‌شود. بنابراين كارها به ويژه در فعاليتهاي پژوهشي بايد به گونه‌اي‌طراحي شوند كه زمينه استقلال اساتید، دانشجویان و پژوهشگران فراهم باشد، چرا كه به آن نياز مبرم دارند.
مشاغلی كه به مقدار كافي از تنوع، استقلال‌عمل، هويت حرفه‌اي و بازخورد برخوردارند، رضايت بخش‌تر از شغلهايي هستند كه اين ويژگيها راندارند. تنوع به اين معناست كه فرد بتواند در يك مكان واحد به كارهاي متنوعي بپردازد. استقلال عمل‌يعني هر كس در مورد آنچه كه بايد انجام دهد، بتواند خود تصميم بگيرد. هويت حرفه‌اي يعني داشتن‌شغلي كه بتوان آن را به منزله يك واحد مجزا به رسميت شناخت. بازخورد يعني دانستن اين كه هر يك‌از افراد، كار را با چه كيفيتي انجام داده‌اند. به اين ترتيب در مشاغلي همانند اساتيد دانشگاهها كه يك شغل پژوهشي است، هر چه تنوع، استقلال عمل، بازخورد و نيز هدفمندي كار بيشتر باشد رضايت شغلي هم بيشتر خواهد بود.
مجلس بايد به نوعي برنامه‌ريزي كند كه علاوه بر لحاظ داشتن‌الزاماتي نظير استقلال عمل و آزادي پژوهشگران و تضمين وجود تنوع در وظايف آنها، هدف هاي دانشگاه را نيز با جلب همكاري اساتيد و پژوهشگران، تحصيل كند. شیوه کنونی مجلس رضایت اساتید دانشگاهها را به همراه نداشته است.
به نظر مي‌رسد كه استفاده از مكانيزم هاي صحيح براي هدايت فعاليت هاي علمي اساتيد و دانشجويان مي‌تواند علاوه بر تضمين وجود ويژگي هايي مانند استقلال عمل، تنوع و نظاير آنها كه ذكر شد، اطمينان‌لازم را از دستيابي به هدفهایی که در اسناد بالا دستی کشور مستند شده است، پديد آورد.
تصمیم های غیر حرفه ای بعضی از نمایندگانه مجلس در استیضاح وزیر دانشمند علوم با رتبه استاد تمامی جناب آقای پروفسور رضا فرجی دانا، رد دانشمند دیگری که مورد احترام همه دانشگاهیان بود و از سوی قاطبه اساتید به سمت رئیس دانشگاه تهران منصوب شده بود، با رتبه استاد تمامی جناب آقای پروفسور محمود نیلی، نپذیرفتن دیدگاه عامه دانشگاهیان در معرفی شخصیتی مجرب و دانشمند با رتبه استاد تمامی، جناب آقای پروفسور جعفر میلی منفرد، اهانت به شخصیتی دانشمند، فداکار، شجاع، با اخلاق و متواضع با رتبه استاد تمامی، جناب آقای پروفسور جعفر توفیقی، از دیدگاه دانشگاهیان، اهانت به شان اساتيد دانشگاهي است.
به نظر مي رسدكه عدم شجاعت در بيان صادقانه، برخی از نمایندگان را مجبور به تصميم گيري نادرست مي نمايد.
براي حفظ شئونات اساتيد دانشگاه ، مجلس به عنوان خانه ملت و به عنوان حامي اصلي اساتيد، دانشجویان، پژوهشگران و توسعه علمی کشور در كسوت نهادی که در راس امور است، با انتخاب جناب آقای دکتر فخرالدین دانش آشتیانی، به عنوان وزیر علوم، به این تلاطم سیاسی خاتمه دهد.
در بهترین حالت برای بعضی از نمایندگان مجلس، انتخاب وزیری است که در دانشگاه نفوذ نداشته باشد، مشروعیت او مورد پذیرش دانشگاهیان نباشد و هویت او را پذیرا نباشند. آیا جز باخت واژه دیگری بر این انتخاب می توان گذاشت؟
دستاویز کردن ادبیاتی همانند؛ تلاش دولت برای بدنام کردن مجلس، دارا بودن جهت‌گیری سیاسی خاص، داشتن رویکردهای نامناسب در زمان تصدی معاونت وزارت علوم، سهم خواهی اصلاح‌طلبان از وزارت علوم، عدم همراهی دولت با مجلس، مشابهت با گزینه‌های پیشین که رای اعتماد نگرفته‌اند، همراهی در اتفاقات سال 88 و همراه با عناصر ناآرامی‌ها ؛ پیچده‌گیهای محیط متلاطم امروز را درمان نمی کند.
زمانیکه دانشمندان یک کشور ارتباط خود را به دلیل فقدان مشروعیت، نفوذ و هویت شخص انتخاب شده به حداقل ممکن برسانند منافع ملی آن کشور به چالش کشیده خواهد شد. خرد ورزان این کشور باید هیچ تصمیمی که منافع ملی را به چالش می کشاند پذیرا نباشند و اقتدار ملی مبتنی بر دانش را پایه گذاری نمایند.
* معاون آموزشی دانشگاه آزاد
۴۷۴۷
نظر شما