رضا زندی: رییس جمهور روحانی، کاهش قیمت نفت را طراحتا توطئه ایی سازمان یافته علیه مردم منطقه و مسلمانان دانسته است. این نظریه چقدر در بازار نفت خریدار دارد؟ دلیل واقعی عربستان برای حمایت کاهش معنادار قیمت نفت چیست؟ چرا سعودیها حاضر شده اند سالی 100 میلیارد دلار خسارت ببینند اما قیمت نفت پایین بیاید؟ آیا آمریکا می تواند با اعمال سیاست های خاص از تولید «نفت شیل» در قیمت های پایین محافظت کند؟ نفت در سال 2015 میلادی تا کجا پایین خواهد آمد، در چه محدوده ایی خواهد ماند؟ تحلیل روحانی در بازار نفت چقدر خریدار دارید؟ چگونه می توان تعبیرش کرد؟
***
فریدون فشارکی، رییس موسسه مشاوره ایی بین المللی فکت گلوبال انرژی (FACT) در گفت و گو با «شرق» با اراته آمار و ارقام تولید و مصرف نفت دنیا، مواضعش را درباره توطئه آمیز بودن نظریه کاهش قیمت نفت بیان می کند. پاسخهایش را درباره احتمال ضربه زدن عربستان به مناقع ایران و روسیه صریح می کند و احتمال مداخله سیاسی دولت آمریکا برای حمایت از تولید «نفت شیل» در شرایط غیر اقتصادی را بعید می داند. فشارکی بیش از یکسال و نیم پیش و در شرایطی که قیمت نفت بالای 115 دلار بود پیش بینی کرده بود که قیمت نفت ابتدای سال 2015، به کمتر از 80 دلار خواهد رسید. او حالا معتقد است حداقل قیمت نفت برای سال 2015 و اوایل 2015 بین 45 تا 55 دلار است در حالی که قیمت نفت بیشتر روزهای سال آینده در محدودده 50 تا 60 دلار خواهد بود: «برای دو، سه سال آینده شاهد نوسان قیمت نفت و بالا و پایین شدن آن خواهیم بود.» او ذکر تشبیهی معتقد است در ایالات متحده «اوپک جدید»ی بوجود آمده است. رییس موسسه مشاوره ایی بین المللی فکت گلوبال انرژی (FACT) در این مصاحبه زوایای کلان تری از اقدام عربستان برای حمایت از کاهش قیمت نفت را باز می کند: «عربستان سعودی یا باید سیاست حفظ سهم بازارش را حتی به بهای کاهش قیمت‌های نفت پیش می‌گرفت یا اینکه منتظر می‌شد تولید نفتش تا 6میلیون و 500هزار بشکه در روز کاهش یابد.» چرا؟
***
*رییس‌جمهوری ایران هفته پیش در جلسه هیات دولت گفته است که «کاهش قیمت نفت توطئه‌ای علیه مردم منطقه و مسلمانان بوده که نفع آن صرفا به برخی کشورهای دیگر می‌رسد.» ایشان مشابه این حرف را پیش از این هم تکرار کرده بودند. حالا معلوم است که سردمدار توطئه کاهش قیمت نفت چه کشوری است. به نظر شما آیا عربستان و متحدان منطقه‌ای‌اش قیمت نفت را با توطئه پایین آورده‌اند تا در یک فرضیه به ایران و روسیه ضربه بزنند؟
- اجازه دهید پاسخ سوال شما را با چند آمار ساده بیان کنم. رشد تولید نفت ایالات متحده در سال‌جاری 1میلیون و 200هزار بشکه در روز بوده است. رشد تقاضای جهانی برای نفت، امسال تنها 800هزار بشکه در روز بوده است در حالی که قرار بود تقاضای جهانی نفت 1میلیون و 300هزار بشکه افزایش یابد. به عبارت دیگر رشد تولید نفت ایالات متحده حدود 60درصد بیش از رشد تقاضای جهانی نفت است. تقاضای نفت در کشورهای بزرگ مصرف‌کننده‌ای نظیر چین و هند هم که پایین آمده است. وانگهی بالارفتن ارزش دلار باعث شده است تا کشورهای مختلف نظیر هند و اندونزی سوبسیدهایشان را قطع کنند. این موضوع روی کاهش مصرف انرژی تاثیر می‌گذارد. با همین آمار ساده روشن است که چرا باید قیمت‌های نفت کاهش می‌یافت. در بازار نفت اظهارنظرهای اینچنینی مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
· شاید آقای روحانی به این دلیل کاهش قیمت نفت را ماحصل توطئه ارزیابی کرده که باعث کاهش درآمدهای ایران در شرایط مذاکره با غرب شده است. به‌هرحال این موضوع ممکن است بر مذاکرات تاثیر بگذارد. کاهش قیمت نفت در شرایط تحریم، دخل‌وخرج کشور را هم با مشکل مواجه می‌کند. وقتی کاهش قیمت‌ها، ظرف چند ماه اتفاق افتاده و عربستان نیز می‌توانسته مانع آن شود بالاخره طرح نظریه توطئه دور از ذهن نخواهد بود. غیر از این است؟
- اجازه بدهید بنده درباره سخنان رییس‌جمهوری ایران اظهارنظر نکنم. اما سوال مهم این است که ایران با صادرات روزانه یک‌میلیون بشکه نفت، آیا در بازار فعلی نفت بازیکن مهمی است؟ بازار نفت اکنون با مازاد عرضه‌ای بیش از صادرات ایران روبه‌روست. بنابراین پاسخ این سوال منفی است. همین امروز اگر صادرات نفت ایران صفر شود کسی در بازار نفت آسیب نمی‌بیند. پس چرا باید هدف کاهش قیمت نفت، توطئه علیه ایران باشد؟!
· یعنی شما معتقد نیستید که حتی بخشی از سیاست کاهش قیمت نفت، علیه ایران و روسیه باشد؟
- اینکه با کاهش قیمت نفت به اقتصاد ایران و روسیه ضربه وارد می‌شود درست است. اینکه ایالات متحده از این اتفاق برای بهره‌برداری‌های بعدی‌اش خوشحال شود هم قابل کتمان نیست. اما این نکته مهم است که بدانیم عربستان برای منافع خودش به کاهش قیمت نفت کمک کرده است. یک موضوع با اهمیت هم در این شرایط قابل یادآوری است. سیستم نفتی و به نوعی اقتصاد ایران، دولتی است. رییس‌جمهوری و مقامات عالی، کشور را در شرایط مختلف مدیریت می‌کنند. در روسیه هم زمام امور در دستان آقای پوتین است که در شرایط مختلف اقتصادی - سیاسی با اعمال قدرت وضعیت را نگه می‌دارد.
· یکی دیگر از نکات مهمی که در اغلب تحلیل‌ها هم گفته می‌شود اینست که عربستان سعودی برای مقابله با رشد تولید نفت‌های گران، از کاهش قیمت نفت پشتیبانی کرده است تا تولید آنها از جمله «شیل اویل»های آمریکا غیراقتصادی شده و پایین بیاید. سوال این است که آیا سعودیها می‌توانند در این مبارزه موفق شوند؟ اگر می‌توانند در چه شرایطی این اتفاق خواهد افتاد؟
- اگر قیمت نفت به 45 تا 55 دلار در هر بشکه برسد، ضربه بزرگی به کمر تولید نفت‌های شیل در آمریکا وارد خواهد شد. توجه داشته باشید که برای چنین اتفاقی 9 ماه زمان لازم است. یعنی اگر کاهش قیمت نفت از ماه جاری شروع شده باشد 9 ماه دیگر تاثیر مهمش بر تولید «شیل اویل»ها پدیدار می‌شود. به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود که شرایط قیمت‌های پایین نفت، تا یکی دو سال ادامه داشته باشد.
· عربستان هم ضرر بزرگی از این رویارویی خواهد کرد. تحلیل‌گران معتقدند هزینه تصمیم عربستان برای کاهش قیمت نفت تا سطح 60 دلار، سالی بیش از 100میلیارد دلار است. اساسا چرا عربستان در این مقطع، جنگ با نفت‌های‌گران و «شیل اویل»ها را شروع کرد؟
- عربستان مجبور بود این‌کار را بکند. اگر در این مقطع زمانی و در اجلاس اوپک اخیر هم این تصمیم را نمی‌گرفت سه ماه دیگر تصمیم اش را برای کاهش قیمت نفت عملی می کرد. عربستان سعودی یا باید سیاست حفظ سهم بازارش را حتی به بهای کاهش قیمت‌های نفت پیش می‌گرفت یا اینکه منتظر می‌شد تولید نفتش تا 6میلیون و 500هزار بشکه در روز کاهش یابد.
· به چه دلیل اگر عربستان از کاهش قیمت نفت در این مقطع زمانی حمایت نمی‌کرد مجبور بود تولیدش را در آینده تا 6میلیون و 500هزار بشکه کاهش دهد؟
- اگر در ماه‌های آینده تحریم‌های ایران بلا اثر شود ایران تولید نفتش را روزانه حداقل 1میلیون 300هزار بشکه افزایش می‌دهد تا به بیش از 4میلیون بشکه در روز برسد. (تولید نفت ایران در ماه نوامبر براساس گزارش اوپک به نقل از منابع ثانویه 2میلیون و 750هزار بشکه در روز بوده است.) تولید عراق هم در حال افزایش است و همین امسال 300هزار بشکه افزایش یافته است. (تولید نفت عراق در ماه نوامبر براساس گزارش اوپک به نقل از منابع ثانویه 3میلیون و 359هزار بشکه در روز بوده است.) لیبی هم هست که اگر شرایط کشورش با ثبات شود حدود 1میلیون بشکه به تولید نفتش اضافه می‌شود تا به تولید زمان قذافی برسد. (تولید نفت لیبی در ماه نوامبر براساس گزارش اوپک به نقل از منابع ثانویه 638هزار بشکه در روز بوده است.) تولید «نفت شیل» آمریکا هم در حال حاضر چیزی حدود 3میلیون بشکه در روز است.
· یعنی نزدیک به تولید نفت کشور کویت؟! (تولید نفت کویت در ماه نوامبر براساس گزارش اوپک به نقل از منابع ثانویه 2میلیون و 699هزار بشکه در روز بود(.
- دقیقا. الان در آمریکا اوپک جدیدی به‌وجود آمده است. برنامه ایالات متحده این بود که تولید نفت شیل از 3میلیون بشکه فعلی به 5میلیون بشکه در سال 2018 برسد. با این توضیحات روشن است که چرا اگر بازار نفت با شرایط قبل پیش می‌رفت سهم بازار عربستان به شدت کم می‌شد.
· برخی کارشناسان معتقدند آمریکا هرگز نخواهد گذاشت که استراتژی افزایش تولید «نفت شیل» شکست بخورد. چون استقلال آمریکا از واردات نفت خاورمیانه از استراتژی‌های کلان ایالات متحده است که هر دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات بر آن توافق دارند. این موضوع به نوعی به امنیت ملی آمریکا هم گره خورده است. بنابراین استدلال می‌کنند که به هر شیوه ممکن، دولت آمریکا اجازه نخواهد داد استراتژی توسعه تولید «نفت شیل» شکست بخورد. مثلا یکی از راه‌ها این است که دولت آمریکا از شرکت‌های بزرگ نفتی بخواهد تولید نفت‌های شیل را برعهده گیرند، وام‌های کم‌بهره به آنها بدهد یا به شکل‌های مختلف از شرکت‌های بزرگ برای پیشبرد تولید نفت‌های شیل حتی در قیمت‌های پایین استفاده کند. مایلم به‌عنوان کسی که سال‌هاست مشاور شرکت‌های بزرگ بین‌المللی نفتی هستید نظر شما را بدانم.
90 - درصد شرکت‌هایی که در آمریکا نفت شیل تولید می‌کنند شرکت‌های کوچک هستند. اما سوال مهم این است که چرا باید شرکت‌های بزرگ نفتی در چنین شرایطی این شرکت‌های کوچک را بخرند؟! شرکت‌های بزرگ سهامدار دارند که بر تصمیمات مدیرانشان نظارت می کنند. مگر می‌توانند بدون توجیه اقتصادی سهمی بخرند! چنین کاری اصلا عملی نیست. ضمنا دولت آمریکا نمی‌تواند به شرکت‌های نفتی دستور بدهد. این کار در آمریکا قانونی هم نیست. کسانی که این تئوری‌ها را ابراز می‌کنند شناخت کاملی از اقتصاد آمریکا ندارند.
* حتی اگر مساله امنیت ملی آمریکا مطرح باشد؟!
- آمریکا که شرکت ملی نفت ندارد تا دولت بتواند برای آن تعیین تکلیف کند.!
* اما دولت آمریکا در بحران اقتصادی چند سال پیش چندین میلیون دلار وام به بنگاه‌های مختلف در حال ورشکستگی از جمله خودروسازها داد تا زمین نخورند. اینبار هم ممکن است چنین سیاستی را برای شرکت‌های نفتی تولیدکننده «نفت شیل» اجرا کند.
- اولا آن وام‌ها را برای اینکه تعداد زیادی سرکار بمانند در اختیار بنگاه‌ها قرار داد. دوما به خود آن شرکت‌ها وام داد نه اینکه به شرکت‌های دیگر کمک کرده باشد تا بروند شرکت‌های ضرر‌کننده را بخرند و اداره کنند. نکته مهم دیگر این است که با پایین رفتن قیمت نفت، رشد اقتصادی آمریکا سریع‌تر می‌شود. ارزش دلار آمریکا هم تقویت می‌شود. شما همین الان ملاحظه می‌کنید که ارزش «ین» چین حدود 40درصد، «پوند» انگلیس 10 تا 15درصد و ارزش «روپیه» هند حدود 20 درصد کاهش یافته است. اما دلار تقویت شده است چون اقتصاد آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد جهان با کاهش قیمت نفت سریع‌تر رشد می‌کند.
* یعنی استقلال از واردات نفت به‌ویژه واردات نفت منطقه پرتنش خاورمیانه برای استراتژیست‌های کاخ سفید به اندازه سرکار نگه‌داشتن عده‌ای از کارگران و کارمندان در بحران اقتصادی، اهمیت ندارد؟!
- همین الان واردات نفت آمریکا از نیجریه و آنگولا صفر شده است. در بلندمدت هم تولید نفت سنگین در کانادا و صادرات آن به آمریکاست که وابستگی به واردات نفت از خاورمیانه و عربستان سعودی را کم خواهد کرد.
* برای خیلی‌ها عجیب است که چطور ظرف مدت کوتاهی بازار نفت اینچنین به هم ریخت و قیمت‌ها حدود 50 دلار کاهش یافت؟ هرچند از این دست تلاطم‌ها در تاریخ نفت کم نبوده است!
- قیمت واقعی نفت در یکی - دو سال گذشته 100 تا 115 دلار نبود. قیمت‌ها را عربستان سعودی در این سطح نگه داشته بود. در حقیقت عربستان بازار را مهندسی می‌کرد.
* اگر عربستان سعودی یک روز بازار را مهندسی کرده است تا قیمت نفت بالا بماند و تولید «نفت شیل» اقتصادی شود، حالا چرا باید به جان قیمت نفت بیفتد تا تولید نفت‌های گران از جمله «نفت شیل» کاهش یابد؟
- در سوال قبلی اشاره کردم که ایران و لیبی و نیجریه و عراق، که همگی از اعضای اوپک هستند، در صورت حل مسائلشان چقدر نفت اضافه وارد بازار می‌کنند. عربستان، جدا از تولیدات «نفت شیل»، با عادی‌شدن شرایط این کشورها باید نزدیک 3میلیون بشکه از تولید نفتش را کنار بگذارد تا قیمت‌های بالا برقرار بماند. یعنی اینکه تولید فعلی نفت عربستان (تولید نفت عربستان در ماه نوامبر براساس گزارش اوپک به نقل از منابع ثانویه 9میلیون و 590هزار بشکه در روز بوده است.) باید به حدود 6میلیون و 500هزار بشکه برسد. این موضوع برای امنیت عربستان استراتژیک است. عربستان نمی‌خواهد تولید نفتش به سطح 6میلیون بشکه برسد اما قیمت نفت 100 دلار باشد. استراتژی سعودیها این است که «باید آن‌قدر مهم باشم که دنیا برای تامین نفت‌اش، به من متکی باشد.»
* فکر می‌کنید هزینه پیشبرد این استراتژی برای عربستان چقدر خواهد بود؟
- همین حالا شرکت آرامکو سالانه 40میلیارد دلار در داخل عربستان برای نگه‌داشت تولید و توسعه میادین نفتی‌اش هزینه می‌کند. از آن گذشته سعودیها سالانه 15میلیارد دلار خرج می‌کنند تا فقط ظرفیت مازاد تولید نفت شان را نگه دارند. (ظرفیت مازاد، ظرفیتی آماده به تولید است اما تولید نمی‌شود. گفته می‌شود عربستان بین 1میلیون و 500هزار تا 2میلیون و 500هزار بشکه ظرفیت مازاد دارد. هرچند این مساله به صورت دقیق صحت‌سنجی نشده است.)
*برخی تحلیل‌گران معتقدند پشت پرده مخالفت عربستان با کاهش تولید نفت اوپک و حمایت از کاهش قیمت‌های نفت، افزایش یک و نیم‌میلیون بشکه‌ای سهم بازارش تا سال 2016 است. همان کاری که در سال 2008 هم انجام داد و بر سهم بازارش افزود. این عده می‌گویند تولید نفت عربستان تا سال 2016 به 11میلیون بشکه خواهد رسید و از این طریق قدرت سیاسی - اقتصادی‌اش را در صحنه بین‌المللی افزایش خواهد داد. شما با این تحلیل موافقید؟
- میزان تولید نفت عربستان که مشخص است. در حال حاضر تقاضا برای نفت هم که در دنیا کم شده است. تولید نفت‌های جدید هم که در بازار هست. حالا سوال اینست که تولید نفت عربستان بالا برود تا جای چه کشوری را بگیرد؟! به نظرم مساله را باید اینطور دید که اگر شرایط قبلی قیمت‌ها ادامه داشت، ممکن بود تولید عربستان کاهش یابد. بنابراین می‌توان اینطور تحلیل کرد که حرکت سعودیها برای جلوگیری نکردن از کاهش قیمت نفت، مانع پایین آمدن سهم فعلی بازارش در آینده شده است.
* آقای فشارکی، تحلیل‌ها می‌گوید قیمت نفت تا 50 دلار در هر بشکه هم پایین خواهد آمد. تحلیل شما از سطوح قیمت نفت در سال 2015 چیست؟
- به نظرم حداقل قیمت در سال 2015 بین 45 تا 55 دلار خواهد بود. اما بیشتر سال را در قیمت‌های 50 تا 60 دلار خواهیم گذراند. به نظرم این سطوح قیمت را در بخشی از سال 2016 هم تجربه خواهیم کرد.
* نکته مهم دیگر اینکه وقتی نفت‌های‌گران از جمله «نفت شیل» از بازار خارج شود عرضه نفت پایین خواهد آمد و طبیعتا قیمت‌ها افزایش می‌یابد. آن‌وقت تولید نفت های گرانی نظیر «نفت شیل» اقتصادی خواهد شد. با این وصف ماجرا چطور پیش خواهد رفت؟
- اگر عربستان موفق شود کمر تولید «نفت شیل» را بشکند قیمت نفت 20 تا 30 دلار بالا خواهد رفت. همانطور که شما گفتید با بالا رفتن قیمت نفت تولید این نوع نفت ها دوباره اقتصادی خواهد شد. بنابراین دوباره باید قیمت‌ها کاهش یابد تا تولید نفت های گران غیراقتصادی شود. عربستان برای اینکه سرمایه‌گذاری در این حوزه را ناامن کند باید چنین نقشی را ایفا کند. بنابراین برای دو، سه سال آینده شاهد نوسان قیمت نفت و بالا و پایین شدن آن خواهیم بود.
* در همین یکی، دوماه اخیر که قیمت نفت پایین آمده سرمایه‌گذاری‌ها برای تولید «نفت شیل» چه مقدار آسیب دیده است؟
- هفته گذشته خبر داشتیم که شرکت نفتی کونکو فلیپس آمریکا 20درصد از سرمایه‌گذاری‌هایش را در «نفت شیل» کم کرده است. ما منتظریم تا آخر سال از این خبرها زیاد بشنویم.
3535
نظر شما