حساسیت های امام علی (ع) از چه جنسی بود؟/ توجه امام به خانواده مجرمان زندانی

«تشیع یعنی خود را نمونه حضرت علی (ع) ساختن، با اسم که تشیع درست نمی شود، علی در زندگی خود در چه مسائلی حساسیت نشان می داد؟ از قبیل ریش و رادیو بود؟ دو چیز بطور عجیب نمایان است عدالت و حقوق اجتماعی و اسلامی و وحدت اسلامی ... سراسر زندگی علی مملو از حساسیت های دقیق درباره عدالت و حقوق اجتماعی اعم از سیاسی و قضائی است ...، حساسیت های مان گاه بصورت مضحک در می آید یکی داستان طلاب و آخوندهای قدیم در مورد ساز و دهل و دایره در عروسی ها(که دیوار بالا می رفتند تا نهی از منکر کنند) و دیگری داستان مقدس تبریزی که مقابل فحشاء و قمار فرزندش صبر کرد ولی وقتی او گوجه فرنگی خرید به خانه آورد صدای مقدس تبریزی درآمد که حالا کار تو به آنجا رسیده که ارمنی بادمجان (گوجه فرنگی) خانه من می آوری؟!»

این عبارات از استاد شهید آیت ا... مطهری در کتاب "یادداشت های" ایشان است که ما را در یک فکر فرو می برد که:
آیا، شیعیان حضرت امیر (ع) خصوصاً در این زمان که مِلک و مُلک را بدست آورده ­ایم و صاحب قلم و رسانه، دادگاه و پادگان، حوزه و دانشگاه و خلاصه ریاست شده ­ایم، حساسیت مان متمرکز در چه نقطه ­ای است؟ و آیا منطبق با حساسیت های امام علی (ع) می باشد؟

برای شناسائی این مهم باید بر حساسیت های امام علی (ع) و حکومت ­اش مروری داشته تا بتوانیم نقاط ضعف خود را شناسائی کرده و در پی مداوای آن برآئیم: حساسیت جدی مولای، در مقطع اول «عدالت» است، سراسر زندگی علی مملو از چنین دغدغه ­ای است او آرام ندارد که نکند در حیطه حکومت او فردی از حقوق مشروع و مقبول اجتماعی­اش (شهروندی) محروم باشد و وقتی برخی از ناهنجاری های ظالمانه را می شنود سخت برخود می لرزد و ناله می کند.

الف) عدالت سیاسی
در دولت علی (ع) آنچه در صحنه سیاست تعیین کننده است «عدالت» است نه حُب و بغض های شخصی یا حزبی و غیره:
اولاً اجازه غوغاسالاری در رابطه با برخی از مسائل تلخ سیاسی گذشته نمی دهد و خود نیز بر علیه برخی از عناصر آنان اقدام نمی کند یعنی سر زخم های کهنه سیاسی را باز نمی کند،چرا که در آن باز خوانی فتنه ی گذشته(سقیفه) خونریزی و هدم اصل نظام اسلامی را می بیند:

«فلم اری فیه الا القتال او الکفر بی جاء محمد (ص)» (نهج/ خطبه 43)
و«اری فیه ثلما او هدماً» (نهج/ نامه 62)

و در مواجه با سؤال ازآن «فتنه»، پاسخ می دهد: "امروز و این شرائط چه جای این سؤال؟!
«انک لقلق الوضین ترسل فی غیر سدد» (نهج/ خ 162)

همانطوری که نسبت به بعد از شهادت خود این اجازه را به افراد نداد که به داعیه حمایت از رهبر خود دست به خونریزی بزنند و فرمود:
«یا بنی عبدالمطلب لاالفینکم تخوضون دماء المسلمین خوضا تقولون و قتل امیر المؤمنین» (نهج/ نامه 47)

و ثانیاً خود و زمامداران حکومتی خود را از هر گونه روش های شاهانه و ملوکانه پرهیز می دهد و نمونه ­اش بحبوبه جنگ صفین است که در خطبه مهمی امام (ع) مردم را از رفتار ذلیلانه در مقابل رهبر خود بر حذر می دارد:
«فلا تکلّمونی تکلّم به الجبابرة و لاتتحفظوا منّی بی یتحفظ به عند اهل البادرة و لاتخالطونی بالمصانعة» (نهج / خطبه 216)
و به مالک اشتر هم دوری از خوی کبر و دیکتاتوریت را گوشزد می نماید:
"لاتقولن انی مومر آمرفاطاع...." (نهج/نامه53/بند13)

و ثالثاً: در حیطه سیاسی خود اجازه «بد اخلاقی» و یا «شکستن حریم» را نمی دهد، از همین جاست که باز هم در بحبوحه جنگ صفین وقتی برخی از یاران نسبت به اهل شام دهان به فحاشی باز کردند امام (ع) سریعاً و صریحاً در مقابل آنان ایستاد که:
«انی اکره لکم ان تکونوا اسبابین ...»(نهج/خ 206)

و رابعاً: بر اساس عدالت سیاسی­اش هیچگاه از مردم "گله ­ای از گوسفند" نمی سازد که «اطاعت بی چون و چرا» وظیفه ­شان باشد لذا هر جا حرف از «اطاعت از ولی امر» به میان می آورد در کنارش قیدی قرار می دهد که حاکی از این نکته است که «اطاعت باید در مسیر عدل و عقل» باشد:
«فان للطاعة اعلاما واضحه و سبلاً نیّره و محجة نهجة و غایة مطلبه ...» (نهج/ نامه 30)
و به مردم در رابطه با اطاعت از مالک اشتر نوشت:
«فاسمعوا له و اطیعوا امره فیما طابق الحق ...» (نهج/ نامه 38)

ب) عدالت اداری ـ مالی
حساسیت دیگر حضرت امیر (ع) در رابطه با عدالت در صحنه اجرائیات و ادارات مربوط به حکومت است.
پهلوان بی همتا جبهه های نبرد در مقابل شنیدن خبری از روا داشتن ظلمی بر فردی در یکی از ادارات حکومتی ­اش، بر خود می لرزد و گریان می شود از سویی عذر خطا، به درگاه رب العالمین می برد و از سوی دیگر با زبان عذر پا در کفش خود می کند و به دنبال مظلوم راه افتاده تا از همکاران اداری و حکومتی خود «تقاص ظلم» کند. این نه یک افسانه بلکه درست همان قصه حیرت آوری است که زن ستمدیده­ای بنام "سوده بنت عماره همدانی" به محضر مولی آمد و عرض حاجت و تظلم خواهی کرد که یکی از ادارات حکومت شما بر من ظلمی روا داشته ، چشمان علی (ع) را گریان نمود و سال ها بعد خود این زن با چشمان گریانی آن خاطره را برای معاویه نقل کردو این شعر خواند:
صلی الاله علی جسم تضمنه قبرفاصبح فیه العدل مدفونا. (ر.ک: الفتوح 3/60 تاریخ ابن عساکر 53/34 و عقدالفرید 21/112)

در این زمینه یعنی گسترش عدالت در پهنه ادارات دولتی نامه های نهج البلاغه گویای حقائق مهمی است. مثلاً به شریح قاضی نامه می نویسد: « چرا خانه هشتاد دیناری تهیه کرده ­ای» (نامه/3)

به زیاد بن امیه می نویسد: «که تو در اموال مسلمین خیانت کردی» (نامه/ 20) و او را تهدید می کند: «که صندلی قدرت تو را از پای­ات خواهم کشید» (نامه/ 40)

و به علاء بن زیاد که خانه وسیعی خریده می نویسد: «تو و وسعت خانه­ ای به این مقدار!» (نامه/ 209)

به مصقله در یکی از استانداری های منطقه ایران مسئولیت دارد می نگارد: «کاری کرده ­ای که خدا را غضبناک کرده ­ای و بر من عصیان نموده ­ای و آن در رابطه با تقسیم بیت المال است ...» (نامه/ 43)

و به منذر هم می نویسد: «خیانت کردی و نامه من به تو سریعاً از قدرت کنار روی ...» (نامه/ 71)

اینها نمونه هائی است از حساسیت حضرت امیر (ع) در رابطه با فساد در ادارات دولتی، و مهم در این راستا این است که در زمانه ­ای که قدرت انتقال رسانه و خبر بسیار ضعیف است آن بزرگوار چقدر بر امور دولت و حکومت خود اشراف دارد و برخورد به موقع را انجام می دهد.
البته در این بخش حساسیت امام (ع) در مورد خاندان خود بشدت افزایش دارد بطوری که به نقل شیخ طوسی وقتی دخترش ام کلثوم از علی بن رافع مسئول خزانه داری حکومت برای سه روز در عید قربان گردنبندی را به امانت می گیرد و امام آن می بیند دختر خود را توبیخ می کند و وقتی از امانت بودن و ضمانت خود علی بن رافع خبردار می شود می فرماید: «اگر چنین نبود دست ام کلثوم را قطع می کردم:«اول هاشمیة قطعت یدها» (تهذیب 10/152 - وسائل 28/292)
سخن در این بخش یه یک مقاله تأمین نمی شود و خود کتاب های مستقل می طلبد تا زوایای عدالت آن حضرت در بخش مالی ـ اداری مطرح شود.

ج) عدالت قضائی
در این بخش چند نمونه بسیار ظریف را مطرح می کنیم تا شما خود گوشه ­ای از عدالت خواهی امام را تصور نمائید:

نمونه اول:
عمر بن خطاب وقتی در مقام قضاوت بین امام و یک فرد یهودی قرار می گیرد و به امام خطاب می کند: «قف یا ابالحسن بجانب خصمک»،امام ناراحت می شود و عمر علت ناراحتی را می پرسد که «مالی اراک متغیّراً؟» حضرت می فرماید: چرا نام من را به کینه بردی «لانک کینتی بحضرة خصمی» (شرح نهج البلاغه ابن حدید 4/133)

نمونه دوم:
ابوالاسود بعنوان قاضی بصره است و امام او را عزل می کند وقتی خدمت امام می رسد و علت عزل را جویا می شود امام می فرماید:
«انی رایت کلامک یعلو کلام خصمک»
شما صدایت را بر یکی از طرفین دعوا بلند کردی! (جامع الاحادیث 30/134 و تاریخ طبری 6/2697)

نمونه سوم:
در مرافعه بین امام و یک مسیحی شریح قاضی به امام احترام می گذارد و کنار خودش قرار می دهد «فجلس الی جنبه ...» امام بشدت ناراحت می شود و اعتراض می نماید. (الغارات 1/124)

این ها نمونه هائی از برخورد امام با عدم  رعایت عدالت در بخش قضاء آن هم در امور مقدماتی آن است، حال با بیان این اوصاف اگر بگوش امام (ع) می رسید که قاضی و دستگاه قضا ­اش محل ورود «رشوه» یا «حکم به باطل» یا «قاضی وابستگی فکری به گروهی خاص داشته» بر امام (ع) چه می گذشت و چه برخوردی می داشت؟؟ پاسخ­ اش بر هیچ کس پوشیده نیست.

در این بخش حیف است این نکته مهم اشارت نشود که امام علی (ع) بر اساس همین دیدگاه که «عدالت قضائی» باید کاملاً منطبق با ظریف ترین چهارچوب های «عدل و عقل» باشد هیچگاه مخالفین سیاسی خود را تا وقتی دست به سلاح نبردند نه تنها به میدان جهاد و جنگ (ابتداءاً) نکشید بلکه یک نفر آنان را نیز به محاکم قضائی رهسپار نکرد تا چه برسد به اعمال حبس و زندان و محدودیت. و از این مهمتر اگر فردی را به جهت «جرم قطعی و ثابت شده در دادگاه صالحه» به زندان می افکند، هیچ گاه از خانواده او غافل نمی شد و بر آن مسئولانی که بی خیال خانواده آن مجرم می شدند فریاد بر می آورد که: «چرا چنین؟!تخلطون من اذنب بمن لم یذنب» (نهج البلاغه خ/ 127)
این است که باعث شده امام همام شیعیان ،در مرتفع ترین قُله کمال و انسانیت قرار گیرد و عالم و آدم نتوانند ذره ­ای از «عدل و عقل» او خرده بگیرند.

د) عدالت فکری و فرهنگی
در جامعه­ ای که عدالت اندیشه و تفکّر وجود داشته باشد شهروندان آن جامعه به فکر کردن دعوت نمی شوند البته نه به فکر کردنی که خروجی­ اش همان جزئیات و سلیقه های حاکمان باشد، و این نکته در روش حضرت امیر (ع) بسیار در خور تأمل است که در مواضع متعددی در نهج البلاغه می توان دیدی، یک نمونه آن وقتی است امام عازم جنگ جمل بوده و نامه­ ای به مردم کوفه ارسال فرمود و برخلاف متعارف هر فرمانده نظامی و رهبر سیاسی که مردمان جامعه خودرا دعوت به حضور در نبرد می کند، امام مردمان را دعوت به «اندیشه» کرد که «بیائید و توجه کنید که من در این برهه انتخابم چگونه است؟ آیا راهی که انتخاب کرده ­ام طبق موازین حُسن و خیر است یا نه؟"انی اذکر ا... من بلغه کتابی هذا لمّا نفر الیَّ فان کنت محسناً اعانتی و ان کنتُ مسئیاً استعتبنی"اگر بر راه مستقیم هستم مرا یاری کنید ...» (نهج البلاغه نامه/ 57)

وقتی این عدالت تفکر و اندیشه در سطح جامعه نهادینه شد دیگر از «عدالت فرهنگی» درباز بودن دریچه های خبری بسوی شهروندان جامعه باکی نیست لذا در همین جا که امام دعوت به فکر و تأمل می کند و راه فکر را نیز بر مردم نمی بندد، معاویه درست در نقطه مقابل اولاً سطح فکری مردم را بسیار پایین نگه می دارد تا نتوانند «هِر را از بِر» تشخیص دهند و ثانیاً دریچه های خبری و رسانه ­ای را نیز بر روی مردم بسته نگه می دارد تا از اخبار و وقائع روزگار و کشور و مسئولین خود با خبر نشوند و آنکه این دو نقطه منفی «فکری و رسانه ­ای» معاویه را علنی کرد خود امام علی (ع) بود که در خطبه 238 فرمود:

«جُفاة طغام و عبید اقزام جمعوا من کل اوب و تلقطوا من کل ثوب ممن ینبغی ان یفقّه و یودّب و یعلّم و یدرّب ...»
که ناظر به نقطه اول یعنی «پایین نگه داشتن سطح دانش و فهم و ادب مردم شام» بوسیله معاویه است و خطبه 51 ناظر به نقطه دوم یعنی «در بی خبری قرار دادن جامعه» است که فرمود: «الا و ان معاویه قاد لُمة من الغواة و عَمَّس علیهم الخبر ...»

که او جماعتی اندک را برای ارتباط با خود انتخاب کرده و از دسترسی به اخبار روز همگان را محروم می نمود».

اینها گوشه ­ای از حساسیت های امام علی (ع) بود که سنخ حساسیت آن امام را برای ما روشن می سازد.

----------------------------------------------
منبع: شفقنا

/6262