ابداع جدید جشنواره فیلم فجر/ هیات انتخاب مخفی

 با توجه به ساختار سینمای ایران، معمولا در شش ماهه دوم سال، کارگردانان و دست‌اندرکاران امر فیلم‌سازی فعال‌تر و پرکارتر می‌شوند. به‌ویژه اینکه برای رسیدن فیلم‌ها به دبیرخانه جشنواره از اواسط آذرماه خون تازه‌ای در رگ‌های سینما جاری می‌شود.

محمد حیدری، دبیر جشنواره فیلم فجر، هم از طریق گفت‌وگوهایش و هم به‌واسطه ارسال خبرهای رسمی از سوی روابط‌عمومی جشنواره اعلام کرده که قرار است، تغییراتی در سازوکار جشنواره سی‌وچهارم ایجاد کند. تا امروز یکی از خرق‌عادت‌های این دوره، رسانه‌ای‌نکردن اسامی هیأت انتخاب است؛ موردی که مسبوق به سابقه نیست. بعد از پایان یافتن مهلت ارسال آثار به دبیرخانه جشنواره، این هیأت کار خود را شروع کرده و اعضایش این روزها چراغ‌خاموش درحال دیدن فیلم‌ها هستند.

دلیل اعلام‌نشدن رسمی اسامی هیأت انتخاب را جویا شدیم. دبیر سی‌وچهارمین جشنواره فیلم فجر در پاسخ گفت: «دلیل اصلی آن، این است که شرایط و فضای آرام‌تر و تخصصی‌تری برای اعضای هیأت انتخاب ایجاد کنیم. حتما می‌دانید که در سال‌های گذشته قبل از نهایی‌شدن فهرست فیلم‌ها برای نمایش در بخش مسابقه و حتی بعد از آن برخی از اعضا درباره فیلمی اظهارنظر و حتی قضاوت کردند که تبعات زیادی داشت، حاشیه‌هایی برای جشنواره ایجاد کرد و موجب شده بود که مثلا تعدادی از کارگردانان و تهیه‌کنندگان به راه‌نیافتن فیلم‌هایشان یا فیلم‌های همکارانشان به بخش مسابقه اعتراض کنند. بنابراین امسال تصمیم گرفتیم با توجه به حساسیت موضوع و برای پرهیز از ایجاد هرگونه شائبه، اسامی هیأت انتخاب در این محدوده زمانی اعلام نشود».

حیدری در ادامه افزود: «البته باید متذکر شوم که اعلام‌نکردن اسامی برای ما سخت‌تر است. ما هم نمی‌خواهیم این اسامی برای همیشه پنهان نگه‌ داشته شود. هم‌زمان با اعلام اسامی فیلم‌ها، اسامی هیأت انتخاب را اعلام خواهیم کرد».

محمدحسین فرحبخش، تهیه‌کننده سینما که امسال سومین فیلم خود در مقام کارگردان با عنوان «آب‌نبات چوبی» را در جشنواره شرکت داده، نظر خود را درباره طرح اعلام‌نشدن اسامی هیأت انتخاب چنین اعلام کرد: «من با اعلام‌نشدن اسامی هیأت انتخاب موافقم. چون متأسفانه گاهی اوقات در دوره‌های گذشته جشنواره شاهد بودیم که برخی از اعضا در ارائه نظرات خود ثابت‌قدم نبودند. از آنجا که در مواردی افراد توقع بالایی دارند، در نتیجه می‌خواستند با این کار روی هیأت انتخاب فشار بیاورند. بنابراین وقتی اسامی اعضا علنی نشود. اعضا راحت‌تر و بدون حاشیه روی کار خود متمرکز می‌شوند تا ان‌شاءالله در جشنواره امسال گاف‌های سال‌های گذشته تکرار نشود».

اما بیژن میرباقری، نویسنده و کارگردان سینما، که امسال با فیلم «ربوده‌شده» که عنوان موقتی است در جشنواره شرکت کرده، برعکس فرحبخش نظر چندان مساعدی درباره این طرح ندارد. او دلایل خود را چنین بیان کرد: «من شخصا با این حرکت موافق نیستم. به نظرم آدم‌ها باید پای حرف و عملکردشان بایستند. چون اساسا هر جشنواره‌ای با انتخاب فیلم‌هایش کیفیت و دیدگاهی را ترویج می‌کند. در نتیجه چقدر خوب است که هم دبیر جشنواره و هم اعضای محترم هیأت انتخاب از فیلم‌های منتخب محکم حمایت کنند و به‌هیچ‌عنوان و تحت هیچ شرایطی زیر بار فشارهای داخل سینما و خارج از اراده سینما نروند».

البته محمد حیدری با این عقیده که تحت هر شرایطی با توجه به محدودیت‌ها و توانایی‌هایش پای همه فیلم‌ها خواهد ایستاد، به این پرسش که آیا از فیلم‌هایی که دچار ممیزی شوند هم حمایت می‌کند، چنین پاسخ داد: «معتقدم بهتر است به نتیجه‌گیری و آرای هیأت انتخاب احترام گذاشت و تا پایان جشنواره از آن حمایت کرد».

البته در اینکه شرایط و جو حاکم باید به‌گونه‌ای باشد که هیأت انتخاب از نگاه اصلی خود دور نشود شکی نیست. اما در نگاه اجمالی بعید نیست که تجربه برگزاری دو دوره گذشته جشنواره فیلم فجر به مدیریت علیرضا رضاداد، مسئولان جشنواره را به این نتیجه سوق دهد که قبل از بروز هرگونه مشکلی از سوی فیلم‌ها و سازندگانش و انعکاس آن در رسانه‌ها و گسترش اخبار توقیف فیلم‌ها در جامعه، بی‌سروصدا فیلم‌ها را از داوری دور و حذف کنند.

از میان حاشیه‌های جشنواره می‌توان به نحوه نمایش فیلم‌های «عصبانی نیستم» و «شیار١٤٣» اشاره کرد؛ دو تجربه تلخی که ظاهرا طعم آن هنوز از بین نرفته! در دوره صدارت دولت تدبیر و امید، آسمان جشنواره فیلم فجر سیاسی شد و به‌خاطر فشارهای خارج از سینما، رضا درمیشیان، کارگردان فیلم «عصبانی نیستم»، ناچار شد فیلم را از بخش مسابقه در مراسم اختتامیه بیرون بکشد.
همین‌طور راه‌نیافتن فیلم «شیار١٤٣» به بخش مسابقه مورد اعتراض ابراهیم حاتمی‌کیا قرار گرفت. اظهارنظرات حاتمی‌کیا، حاشیه‌هایی را ایجاد کرد. به‌طوری‌که طرفداران این کارگردان و منتقدان جشنواره به‌راحتی از کنار این موضوع نگذشتند و در هر زمانی جشنواره را می‌نواختند! ضمن اینکه شنیده‌ها حاکی از این است که دو نفر از اعضای هیأت انتخاب دوره سی‌وچهارم، مدیران ارشد قبلی سازمان سینمایی هستند که نگاه محافظه‌کار دارند. همین مسئله می‌تواند در تشخیص و شناساندن فیلم‌های به‌اصطلاح مسئله‌دار کمک و به قول معروف ورود فیلم‌های تنش‌زا را در نطفه خفه کند. با وجود این تحلیل‌ها باید منتظر ماند و عملکرد این دوره را بعینه دید.

۵۸۵۸