تحقیر؛ تیر خلاص به دیپلماسی

در بحث دیپلماسی عمومی ایران یکی از چالشها، خودشیفتگی و خودبزرگ بینی غیر واقعی و در نتیجه تحقیر دیگران است که از آن می‌توان به عنوان یکی از عوامل رشد ایران هراسی نام برد.

اگر توجه داشته باشیم که چندین سال است که بواسطه اینکه هر کشور عضو سازمان ملل اعم از بزرگی وکوچکي اش دارای یک رأی است برای کسب آراء کشورها در خصوص حقوق بشر و سایر مسایل در این سازمان همواره در پی کشورهای کوچکی رفته ايم بر اهميت ضرورت نزاکت و اخلاق سیاسی در مواجهه با همه واحدهای سیاسی جهان آشکارتر می گردد.

کشورهای کوچک و بزرگ از نظر حقوقی در جامعه بین المللی برابر ند هرچند که ازمنظرسیاسی، اقتصادی، ژئوپوليتيکي وامنیتی و میزان تاثیرگذاری آنها بر مسائل مختلف بین المللی برابر نیستند و حتی در مواردی می توانند از اهمیت چندانی برخوردار نباشند.
تمسخر و تحقیرهرفرد و کشوری با اخلاقیات،عقل، عقیده و بزرگ منشی منافات دارد و نشانه کمبود فرهنگی و عقیدتی و دفاع بد است. تمسخر یک کشور تحقیرفرهنگ یک ملت محسوب میشود که می توان آنرا غایت بی نزاکتی بین المللی دانست. اینکه تا دیروز ارتباط و روابط با اینها و مسافرت به این کشورها را نشانه افتخار و منزوی نبودن کشور تلقی کنی ولی درپی وقوع حادثه ای همان کشور را مورد تحقیر و توهین قرار دهی، اوج بی تدبیری و برخلاف اصول دیپلماسی رسمی وعمومي است. اگر هر کشور بزرگتر وقويتري به خود اجازه دهد کشور کوچکتر و ضعیفتر از خودش را آماج بداخلاقیها، بی نزاکتيها و تحقیرها قراردهد دیگر نخواهد توانست دربرابر اقدامات مشابه کشورهای قویتر نسبت به خود سخنی بگويد.

احترام به ملتها به کوچکی و بزرگی آنها نیست. بلکه عملی متقابل و نشانه فرهنگ و تاریخ آنهاست و اعتبار کشورها با پارامترهای عینی سنجیده می‌شود نه صرفا براساس مساحت و تعداد جمعیت آنها، هرچند که این دو عنصر نیز به شرط برخورداری از سایر عناصر قدرت، از مولفه های اقتدار ملی محسوب می‌شود. اگر توجه کنیم که کشور سنگاپور که کمتر از نصف جزیره قشم ایران وسعت دارد اما دارای قریب به ۴۰۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی است و درآمد سرانه مردم آن بیش از ۶۰ هزار دلاراست، بیشتر به کم اهمیتی صرف مساحت و جمعیت کشورها پی خواهیم برد این در حالی است که درآمد سرانه درايران یک دوازدهم سنگاپور است.

همینطور اگر توجه کنیم که در مورد این رأی کشور کوچک غنا بود که در خارج كردن قطعنامه محكوميت ايران به اتهام آغاز كننده جنگ تحميلى عراق موثر افتاد، بیشتر به اهمیت برابر بودن آراء کشورهای قویتر و ضعیفتر و بزرگتر و کوچکتر در نهادهای بین المللی پی خواهیم برد.

از سوی دیگر اگر مدنظر داشته باشیم که در سوره انعام قرآن کریم خداوند تبارک و تعالی می فرماید:ولاتسبو الذين يدعون من دون الله فسبو الله عدوا بغير علم و.... يعني بر مسلمین لازم است که دگر انديشان و کسانی که خداوند را قبول ندارند، فحش نداده و توهین و تحقیر نکنند زیرا نتیجه آن خواهد شد که آنان نیز در مقابل برگردند و به خدا و اعتقادات دینی شما فحش بدهند و تحقیر و توهین کنند...... نکته مهم و جالبی که در این آیه نهفته است اینست که پاسخ دهندگان دچار توهم بیش از اندازه عادی، و با قدرت ویرانگرتر و انگیزه قویتری پاسخ خواهند داد.

اینها بخشی از ظرایف و ریزه کاریهای دیپلماسی عمومی است که متاسفانه تاکنون تاحدود زیادی مغفول مانده است.
قدرمسلم تحقیر چیزی نیست که اعتبار ملی ایجاد کند در حالیکه اساس دیپلماسی عمومی تولید و ارتقای اعتبار ملی در سطح جهانی است.

واقعیت این است که سیاست خارجی ایران هنوز بین ایدئولوژی و ناسیونالیزم سرگردان است و پارادوکسهايي از اين حیث در مواضع و رفتارهای ايران دیده میشود که در برخی موارد ايدئولوژی قربانی منافع ملی میگردد و در بعضی موارد نیز منافع ملی قربانی ايدئولوژي میشود. اگر مواضع ايران را در قبال حوادث قفقاز شمالی در روسیه و قفقاز جنوبی، کوزوو، منطقه سین کیانگ چين، سوریه، بحرین و برخی مناطق دیگر و ماجرای اعدام شیخ نمر مورد توجه قرار دهیم، به این تباین و تضاد رفتاری پی خواهیم برد.

باید توجه داشت درحالیکه اساس دیپلماسی عمومی اعتقاد به اصل شفافیت و تلاش برای چرخش سریع اطلاعات است، کشورمان به دلیل محدوديتهايی که در عرصه رسانه ای دارد از این منظر با مشکلاتی مواجه است این درحالی است که یکی از دستاوردهای دیپلماسی عمومی مشروط به اجرای صحیح آن ارتقای شأن و جایگاه ملی یک کشوراست. البته دیپلماسی عمومی فواید و دستاوردهای دیگری نیز دارد از جمله تبیین هر چه سریعتر و روشن تر اهداف سیاست خارجی هر بازیگر اعم از کشور، سازمانهای منطقه ای و بین المللی در دنیای کنونی که مشخصه اصلی آن انفجار اطلاعات و سرعت و شتاب تغییر است.
البته شفافیت تنها یکی از ویژگیهای دیپلماسی عمومی محسوب ميشود و یکی از وجوه تمایز آن با دیپلماسی سنتی و کلاسیک که پنهانکاری یکی از ویژگیهای آن است می باشد.

دیپلماسی عمومی در واقع استفاده از قدرت نرم (عنصر جذابیت و اقناع) برای تأثیر گذاری بر افکار عمومی و آحاد مردم (جامعه مدنی) کشور هدف، به منظور تولید یا ارتقای اعتبار ملی است. البته تولید اعتبار از مسیرهای دیگری هم ممکن است ولی دیگر دیپلماسی عمومی نیست. مثلا از طریق اعمال قدرت سخت هم می توان اعتبار تولید کرد ولی جنس آن با جنس اعتباری که از طریق قدرت نرم تولید میشود متفاوت است.

حوادث حمله به سفارت عربستان و پيشتر حمله به سفارت انگلیس در تهران و تمسخر کشور جیبوتی حکایت از آن دارد که ايران در زمينه رسانه ها و ديپلماسي عمومي ضعيف بوده و پيشرفتي در اين دو زمينه مشاهده نمي شود اين در حالي است كه ديپلماسي و مديريت آن يك علم روز و پيشرفته مي باشد.

سخن آخراينکه هر ملت، کشور، ملت و حکومتی اگر در انتظار تکریم و احترام سایر ملل، کشورها و حکومتهاست باید از دریچه تکریم و احترام با آنها مواجه شود و با در فضای شفاف و آزاد و افزایش اعتماد متقابل با بکار گیری دیپلماسی عمومی نوين، منافع و امنیت ملی حداکثری به ارمغان آورد که چنین رویکردی همانا دردایره مثلث عزت، حکمت و مصلحت قرار دارد که صد البته باج دهی به دیگران دراین مثلث جایی ندارد.