محمدعلی دستمالی
با کناررفتن داوداوغلو از گردونه قدرت در دو پست مهم رهبری حزب حاکم و نیز نخست وزیری ترکیه، این سوال مطرح میشود: کدامیک از مسائل مختلف سیاست داخلی و خارجی ترکیه، تغییر خواهد کرد؟ شاید مهمترین مسالهی داخلی ترکیه ، همان بحث مطالبات کردها و درگیری با پ.ک.ک است. پس از داوداوغلو، جنگ با پ.ک.ک، تندتر میشود یا امیدی به آغاز مجدد مذاکره به وجود میآید؟
در ادبیات آکپارتی، عمدتا از اردوغان به عنوان معمار آخرین دور مذاکرات طولانی و سازندهی صلح، بین ترکیه و پ.ک.ک نام برده میشود و در کنار اردوغان؛ نباید از نقش تاثیرگذار هاکان فیدان رئیس سرویس اطلاعاتی میت غافل شد. فیدان همان فردی بود که ساعتهای طولانی در زندان جزیرهی ایمرالی با عبدالله اوجالان رهبر زندانی پ.ک.ک، دیدار میکرد. اما حتی در آن دوران نیز، داوداوغلو در مقام وزیر امور خارجه، در مذاکرات نقش مهمی داشت.
داوداوغلو به درستی اردوغان را اقناع کرده بود که بسط روابط سیاسی و اقتصادی با اتحادیهی اروپا و به فرجام رساندن پروندهی عضویت کامل در آن اتجالدیه، ارتباط تنگانگی با حل مسالهی مهم قدرتنماییهای پ.ک.ک است و ترکیه، باید هر جوری شده، این دستانداز را رد کند و اعتبار و ایماژ مناسبی برای گسترش روابط دیپلماسی و تقویت قدرت نرم، به دست بیاورد. از دیگر سو، داوداوغلو، در مقام سفیر ویژهی اردوغان به شهر کردنشین دیاربکر سفر کرد و در سخنرانی خود، به مردم آن دیار وعده داد به زودی زبان کُردی را فرا میگیرد. او همچنین رابطه با اقلیم کردستان عراق را در هر دو دوران وزارت و نخست وزیری، در سرلوحهی اهداف خود قرار داد و دو بار نیز صالح مسلم رهبر حزب اتحاد دموکراتیک کردهای سوریه (PYD) را به ترکیه دعوت کرد و گهگاه از ظرفیتهای نهاد اقماری قانونی پ.ک.ک یعنی حزب دموکراتیک خلقها (HDP) بهره گرفت. اما در ماههای اخیر و پس از اقدامات پ.ک.ک، واکنشهای نظامی و پلیسی بسیار تندی به این حزب صورت گرفت. مقامات آنکارا اعللام کردهاند که در بمبارانهای هوایی و نیز در درگیریهای شهری، بیش از چهار هزار نفر از اعضای پ.ک.ک، حدود چهارصد نظامی و پلیس ترکیه و نیز حدود دویست غیرنظامی، جان خود را از دست دادهاند. با نگاهی به گذشتهی پ.ک.ک، در مییابیم که چند ماه اخیر، از حیث آمار تلفات، تلخترین دوران حیات پ.ک.ک بوده و ارتش ترکیه طی این مدت توانست به یمن استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین، تجهیزات فوق پیشرفتهی تصاویر ماهوارهای و شبکهی گستردهی اطلاعاتی متکی به صدها مامور فعال در داخل و خارج از مرزهایش، ضربات عمیقی به پ.ک.ک بزند. گذشته از این، تلاشی جدی برای لغو مصونیت قضایی نمایندگان وابسته به پ.ک.ک و به عبارتی دیگر، زندانی کردن صلاحالدین دمیرتاش و یاران او در جریان است.
خطای استراتژیک پ.ک.ک در کشاندن جنگ به داخل شهرها با استفاده از تجارب به دست آمده در کوبانی و دیگر مناطق کردنشین سوریه و به امید دخیل کردن مردم در این درگیریها، پیروزیهای سیاسی، نظامی و امنیتی بزرگی برای آکپارتی به دنبال آورد.
اگر چه در دوران نخست وزیری داوداوغلو، تندترین حملات علیه پ.ک.ک صورت گرفت اما او هوشیارتر و باتجربهتر از آن بود که باور کند پ.ک.ک با تجهیزات نظامی و امنیتی از میان میرود. حافظهی تاریخی این آکادیمسین آرام، روشنتر از آن است که از یاد ببرد، زمانی تانسو چیللر تنها زن نخست وزیر تاریخ ترکیه، با پوشیدن یونیفورم نظامی به جبههی جنگ با پ.ک.ک رفت و اعلام کرد:«یا باید از بین بروند، یا باید از بین بروند.» اما با وجود موفقیتهای نظامی مهم آن دوران، پ.ک.ک از بین نرفت و شاید داوداوغلو نیز به دنبال راهی بود که اگر نه همچون سابق و در یک چهارچوب جدی، بلکه با دادن امتیازاتی به مراتب کمتر و کوچکتر، مذاکرات صلح را مجددا راهاندازی کند. اگر داوداوغلو به رهبری حزب حاکم و نخست وزیری ادامه میداد، باز هم راهی برای دخیل کردن دمیرتاش و دیگران در مذاکرات صلح پیدا نمیکرد اما حداقل میتوانست با وارد کردن چهرههای معتمد کُرد و غیر کُرد به گفتگوها، پ.ک.ک را راضی کند که نیروهای خود را به تمامی از ترکیه خارج کند. اما حالا شرایط به گونهای دیگر رقم خورده و اردوغانم و به تبعیت از او، نخست وزیر پس از داوداوغلو، به چیزی کمتر از برزمین نهادن سلاح توسط پ.ک.ک رضایت نخواهند داد و در همیان حال، اردوغان در میدان مبارزهی سیاسی برای به تصویب رساندن تغییر نظام سیاسی کشور از پارلمانی به ریاستی، به راحتی با حزب پانترکیست حرکت ملی (MHP) معامله میکند و میتواند با وجهالمصالحهی حملهی بیامان به پ.ک.ک –که راهکار و رفتار ایدهآل دولت باغچلی است- همراهی نمایندگان این حزب را در مجلس به دست بیاورد.
5050
نظر شما