شهر وکیل الرعایا هنوز یک موزه زندیه ندارد!

شاید در نگاه نخست وجود این موزه تخصصی در شیراز نیاز نباشد ولی وقتی که به آثار منقول موجود از این دوره تاریخی که در فارس و شیراز است نگاه می کنیم نبود یک موزه تخصصی همچنان احساس می شود موزه ای که بتواند نوعی جمع بندی از معرفی آثار دوره زندیه در شیراز باشد. به باور فعالین حوزه میراث فرهنگی وجود یک موزه تخصصی آن هم مربوط به دوره زندیه در شیراز یک ضرورت است و بهترین گزینه برای مکان این موزه هم عمارت کلاه فرنگی است،جایی که کریم خان زند دفن شده و برخی از وسایل شخصی وی نیز در آن محل نگه داری می شود. از جمله آثار موجود در این موزه ظروف سفالی، مفرغی، کتب خطی، تابلوهای نقاشی و آثار لاکی مربوط به ادوار مختلف میباشد و البته برخی از این اشیا متعلق به کریم خان زند است كه عبارتند از: قلیان مینا کارى فلزى،شمشیر، تابلوی تصویر کریم خان زند، اشیا لاکی، کتب خطی، سکه های زندیه، قلمدان های دوره زندیه، قاب های آینه و... .
در حال حاضر گردشگراني كه به شيراز سفر مي كنند مي توانند از نزديك با آثار منقول و غيرمنقول دوره زنديه آشنا شوند؛ آثاري كه در واقع در يك منطقه قرار دارد و هريك در نوع خود بي نظير است.
هرچند به اعتقاد برخي از فعالين حوزه ميراث فرهنگي، وجود يك موزه تخصصي در شيراز آن هم مربوط به دوره زنديه مي تواند تكميل كننده جاذبههاي گردشگري اين دوره تاريخي باشد اما بعضي از كارشناسان اين حوزه هم معتقدند وجود آثاري چون ارگ، حمام، بازار، آب انبار و ديگر بناهاي وكيل، خود معرف اين دوره مي باشد و نيازي به موزه تخصصي نيست ولي آن طور كه مهدي نجفي سرپرست امور موزه ها و اماكن تاريخي فارس به خبرنگار ما مي گويد؛ راه اندازي موزه تخصصي زنديه يكي از طرح هايي است كه سال هاست از سوي كارشناسان اين حوزه مطرح شده اما به دليل نبود يك مكان و فضاي مناسب از اجراي آن فعلا صرف نظر كرده ايم.
وي ادامه مي دهد: شايد بهترين مكان براي راه اندازي اين موزه تخصصي، عمارت كلاه فرنگي باشد كه محل دفن كريم خان زند نيز هست.
نجفي اضافه مي كند: تبديل اين عمارت به موزه تخصصي در گرو وجود مكاني است كه بتوانيم اشيائي كه هم اينك در موزه پارس قرار دارد را به آنجا منتقل كرده و نگهداري كنيم.
سرپرست امور موزه ها و اماكن تاريخي فارس در ادامه اين گفت وگو به ساخت موزه منطقه اي فارس اشاره مي كند و مي گويد: هم اينك اين موزه تخصصي در نزديكي آرامگاه حافظ در حال ساخت است كه مي توان بعد از تكميل و راه اندازي، آثاري كه در موزه پارس نگهداري مي شود و متعلق به دوره زنديه نيست را به اين محل منتقل كرد كه با اين اقدام موزه پارس به موزه تخصصي زنديه تبديل خواهد شد.
بنا بر این گزارش، یادمانهای دوره زندیه که اغلب با پسوند وکیل شناخته میشود شامل ارگ کریمخانی، بازار، مسجد، حمام، دیوانخانه وعمارت کلاه فرنگی(باغ نظر) و آب انبار است که در حال حاضر به جاذبه های تاریخی و گردشگری شیراز تبدیل شده اند و تورهای ورودی به فارس نیم روز از سفر گردشگران داخلی و خارجی را به دیدن این آثار اختصاص می دهد.در واقع نام وکیل از آن رو در ادامه نام این عمارتها آمده است که کریم خان زند را وکیل الرعایا مینامیده اند.
ارگ کریمخانی که محل زندگی کریم خان زند بود، مهمترین و بزرگترین بنای دوران زندیه است، ارگ که مرکز حکومتی شیراز در دوران کریم خان بود همچنان در محور زندیه پا برجاست.
این مکان که قبل از انقلاب از آن به عنوان زندان شیراز استفاده میکردند، آسیبهای فراوان دید، اما هم اینک به یکی از اصلی ترین مکان های تاریخی و گردشگری شیراز بدل شده است. یکی دیگر از آثار در این محور موزه پارس یا عمارت کلاه فرنگی است که در واقع نخستین موزه جنوب کشور محسوب میشود و محل دفن کریم خان زند است. در نزدیکی این بنای تاریخی بازار،حمام و مسجد قرار دارد که بجز حمام که به موزه گرمابه تبدیل شده بازار و مسجد کاربری خود را همچنان حفظ کرده اند.
در غرب بازار وکیل و در انتهاى راسته شمشیرگرها مسجد وسیع بسیار زیبایى بنا شده است که به نام مسجد سلطانى وکیل یا مسجد وکیل شهرت دارد.
این بنا یکی از بناهای زیبا و بسیار مستحکم دوره زندیه میباشد که از لحاظ هنری و معماری دارای اهمیت زیادی است.طرح این مسجد دو ایوانی بوده و دارای دو شبستان جنوبی و شرقی است.شبستان جنوبی با ستونهای سنگی یکپارچه و مارپیچ از شاخصههای معماری ایرانی و از مناطق دیدنی این مسجد است که دارای ۴۸ ستون سنگی یکپارچه میباشد.این مسجد بر طبق بافت معماری سنتی این مرز و بوم در یک مجموعه اجتماعی قرار گرفته و هماهنگی زیبایی در پیوند دین و دنیا، بوجود آورده است. بنا بر این گزارش بازار وکیل یکی از مشهورترین بازارهای سنتی و تاریخی ایران است.
معماری این بنا برگرفته از بازار قیصریه لار و همچون بازارچه بلند اصفهان ساخته شده در دوره شاه عباس است، اما عرض بازار وکیل بیش از سایر بازارهاست همچنین ۷۴ دهانه طاق ضربی بازار با ارتفاع بیش از ۱۱ متر مرتفعتر از طاق سایر بازارهاست.
همچنین شامل دو رشته شمالی- جنوبی و شرقی - غربی است که چون صلیبی یکدیگر را قطع می کنند در تقاطع این دو رشته چهار سوق قرار گرفته است که بر روی یک هشتی قرار دارد این چهار سوق دارای طاق بزرگ ضربی محکمی است و در پای طاق نیز چند ترنج آجر کاری شده است.
در وسط حیاط حوض بزرگ هشت ضلعی قرار دارد که لبه و پاشویه آن از سنگ های مختلف یکپارچه ساخته شده است و در آن سه فواره وجود دارد در چهار طرف این حوض باغچه هایی وجود دارد کف پوش سرای مشیر قطعات کوچک سنگ هستند در ضلع شرقی و غربی حیاط مغازه ها و راهروهایی وجود دارد که در مغازه ها همگی ارسی های چوبی است که با شیشه های رنگی تزئین شده است.
موزه پارس در میانه بازار وکیل و ارگ کریمخانی و در واقع در عمارت کلاه فرنگی وکیل که آرامگاه کریم خان زند نیز در آن قرار دارد، تشکیل شده است.
هر چند که در موزه پارس یا عمارت کلاه فرنگی اشیایی از سه دوره پیش از تاریخ، دوره تاریخی و دوره اسلامی وجود دارد اما آنچه که این روزها چشم هر گردشگری را به خود خیره می کند آثار زندی موجود در این موزه است.
عمارت کلاهفرنگی در دوره کریمخان زند محل پذیرایی میهمانان و سفیران خارجی و مراسم رسمی و اعیاد مختلف بوده است.
بنا به وصیت کریم خان زند، جسد وی را در شاه نشین شرقی عمارت دفن کردند و آن را آرامگاه وکیل نیز مینامند.