روزه یک سو شد و عید آمد و دلها برخاست/ عیدفطر از نگاه حافظ شیراز در گفت وگو با بهاء الدین خرمشاهی

در فرصتی کوتاه در محوطه سرسبز خانه او در شهرک غرب، قدم زدیم و اندکی از عید رمضان و فطر انسان پرسیدیم.  گفت وگوی خبرآنلاین را با این ادیب برجسته می خوانید:

چرا در بیان حافظ، روزه غالبا به زبان طنز بیان کرده اما به پایان ماه روزه عنایت ویژه دارد؟

حافظ از روزه همانند نماز غالباً به طنز و از پايان گرفتن ماه روزه به شادي ياد مي كند. اين همان مبارزه منفي است كه با رياكاران و روي آوردن به روح دعا، عبادت، نيايش و به طور كلي همه اعمال ديني است. البته حافظ برای شب قدر اعتبار والایی در مفاهیمش قائل است.

باری. او قدر و منزلت روزه و رمضان را مي داند و به نيكي دريافته كه از كرامت اين ماه است كه چشم حقيقت بين او گشوده خواهد شد و به عوالم بالاتر راه خواهد يافت. او با اشراف به تبعات و دستاوردهاي اين ماه، هم كيشان و رندان و اهل باطن را فرا مي خواند كه فرصت ماه شعبان را ارج نهاده خود را براي رسيدن ايام ماه رمضان آماده كنند.

ماه شعبان منه از دست قدح كاين خورشيد
از نظر تا شب عيد رمضان خواهد شد

یک نوع بی تابی در بیان حافظ برای رسیدن عید رمضان شاهد هستیم. این بی تابی چه تفسیری دارد؟

حافظ براي رسيدن عيد رمضان (فطر) سخت بي تابي مي كند. عید فطر که به لحاظ اهمیت با نوروز برابر است و عید بزرگ مسلمانان است. باری. اعتبار معنوی این عيد فطر برای عارف اهل قرآنی چون حضرت حافظ بسیار بالاست .

چنانکه می فرماید:
حافظ منشين بي مي و معشوقه زماني
كا يام گل و ياسمن و عيد صيام است
عيد است و آخر گل و ياران در انتظار
ساقي به روي يار ببين ماه ومي بيار

چگونه است که این ارزشمندی عید فطر در سنت ایرانی ما نیز عمیقا وجود دارد؟

دقیقا. ایرانیان در ایران باستان جشن‌های فراوانی داشتند، چرا که در هر ماه روزی همنام همان ماه بوده است. که با تقارن آن روز با ماه جشن‌هایی برگزار می‌شد. به‌طور مثال با تقارن روز مهر با ماه مهر جشن مهرگان را داشتیم. یا جشن‌های دیگری همچون جشن سده، شب یلدا، چهارشنبه‌سوری، سیزده‌بدر و سایر جشن‌ها، پس از ورود اسلام به ایران تقویم تغییر کرد و هجری قمری شد که البته در حال حاضر هجری شمسی است.

یعنی مدار از ماه به خورشید گذاشته شده است. با تغییر تقویم بسیاری از جشن‌ها نیز تغییرکرد و جشن‌های دیگری جایگزین آن شد؛ مانند عید فطر که به لحاظ اهمیت با نوروز برابر است و عید بزرگ مسلمانان است یا عید قربان، عید غدیر و میلادها همچون میلاد پیامبر اکرم (ص) که مولودی‌های بزرگی برپا می‌شد.

خلاصه کلام دیوان حافظ همراه با عید قران سخن از فرهنگ ایرانی ما دارد که فرمود:
روزه يك سو شد و عيد آمد و دلها برخاست
مي زخمخانه به جوش آمده مي بايد خواست
نوبه زهد فروشان گران جان بگذشت
وقت رندي و طرب كردن رندان پيداست

/6262