نسرین خسروشاهی: تعطیلات نوروزی، فرصت خوبی است برای این‌که خستگی یک‌ساله را از تن به در کنیم. کار و تلاش، هم در فرهنگ ایرانی و هم در فرهنگ اسلامی، همیشه پسندیده بوده اما گاه فراموش می‌شود که استراحت‌کردن و کمی تفریح، برای ادامه کار و تلاش لازم است.
پسندیده‌بودن کار و تلاش فراوان آن‌قدر در فرهنگ ما جا افتاده که عنوان پرکارترین رئیس‌جمهور جهان برای محمود احمدی‌نژاد، به عنوان یک امتیاز برای او ذکر می‌شود.
گفته می‌شود ساعت کاری رئیس‌جمهور از 6 صبح با صرف صبحانه کاری با دیدارکنندگان آغاز می‌شود و عمدتاً تا ساعت 22 شب ادامه دارد. فعالیت متوسط 16 ساعت در روز، استفاده از ایام تعطیل برای سفرهای کاری و دیدار با مردم، حضور در مجامع عمومی و ارائه بیش از 950 سخنرانی رسمی و 3 هزار ملاقات کاری در این مدت، از نظر کمی بیش از دو برابر فعالیت یک رئیس‌جمهور به طور عادی است. در بعد سیاست خارجی نیز رئیس‌جمهور با انجام بیش از 56 سفر خارجی و در مجموع بازدید از 32 کشور مختلف دنیا و برگزاری دیدارهای مداوم با سفرای خارجی در تهران، از فعال‌‌ترین رئیس‌جمهور‌های جهان است.
با این حال نباید ضرورت استراحت و تفریح را نادیده گرفت. تا پیش از این یکی از مهم‌ترین راه‌کارهای مقابله با پیری و ضعف حافظه و توانایی‌های ذهنی، تمرین و فعالیت بیشتر فکری معرفی می‌شد اما یک مطالعه جدید می‌گوید افرادی که ساعات کار آنها در هفته بیشتر از 40 ساعت باشد، بیش از دیگران در معرض افت توانایی‌های ذهنی هستند.
به گزارش رویترز، این مطالعه که در انستیتو سلامت شغلی هلسینکی سوئد انجام شده، نشان می‌دهد که کار زیاد، یعنی بیش از 40 ساعت در هفته، می‌تواند روی توانایی‌های فکری، اثر قابل‌توجهی داشته باشد و این اثر با کار 55 ساعت در هفته و بیشتر، جدی‌تر می‌شود.
در این مطالعه، 2 هزار و 200 کارمند انگلیسی، پرسشنامه‌هایی را پر کردند که بر اساس آنها می‌شود توانایی‌ها و مهارت‌های فکری آنها را، در حل مسأله، مهارت‌های کلامی و مانند آن، محاسبه کرد. همچنین وضعیت کاری آنها هم ثبت شد. بعد از 5 سال پیگیری، مشخص شد آنهایی که ساعات کارشان بیشتر بود، احتمال افت توانایی‌های ذهنی و سرعت عمل فکری‌شان بیشتر بود.
هنوز این محققان، که گزارش مطالعه‌شان را در نشریه اپیدمیولوژی آمریکا چاپ کرده‌اند، توجیهی در مورد علت این ارتباط ندارند. آنها احتمال می‌دهند افرادی که بیش از حد کار می‌کنند، کمتر به کنترل جنبه‌های مختلف سلامت خود توجه می‌کنند و همین باعث می‌شود زمینه افت سلامت آنها، مثلاً ابتلای آنها به فشارخون، دیابت و مانند آن، فراهم شود. اینها بیماری‌هایی است که می‌تواند به صورت پنهان، کارآیی سیستم شناختی را کاهش دهد.
از دست رفتن تعادل بین ساعات کار و استراحت، مشکلی است که بسیاری با آن دست‌به‌گریبانند. این مشکل به گروه خاصی محدود نمی‌شود و از مشاغل ساده تا رده‌های مدیریتی را شامل می‌شود. شاید در رده‌های مدیریتی این موضوع نمود بیشتری داشته باشد اما حتی کسانی که مشاغل ساده دارند با چند شغله کردن خود به نوعی با این مسأله درگیر هستند.
بررسی‌های علمی ثابت کرده‌اند که بدن در شبانه‌روز به خواب کافی نیاز دارد و اگر این اتفاق رخ ندهد، قطعاً تأثیر خود را در کارآیی فرد نشان خواهد داد. این موضوع البته به کم‌خوابی محدود نمی‌شود. بر اساس همین تحقیقات، کار بیش از حد، حتی اگر ظاهراً فرد خواب کافی داشته باشد، باعث فرسودگی و در نتیجه بازده پایین فرد خواهد شد.
از جمله عوارض بی‌خوابی می‌توان به اختلال حافظه و شناخت، کاهش کیفیت زندگی، آسیب‌های شغلی و تصادف‌های رانندگی اشاره کرد. رانندگان خواب‌آلود - تنها در آمریکا - مسئول صد هزار مورد تصادف اتومبیل، 71 هزار مورد جراحت و 1550 مورد مرگ در آمریکا هستند.
عوارض خطرناک ناشی از بی‌خوابی محدود به حوادث رانندگی و یا سایر حوادث نمی‌شود و برای همه وجود دارد اما آثار آن در برخی مشاغل بیشتر به چشم می‌آید. به‌عنوان مثال مطالعه‌ای روی دستیاران جراحی در آمریکا نشان داده که به‌دنبال یک شب بی‌خوابی در کشیک، آنها در نحوه انجام لاپاراسکوپی (جراحی کوچکی که در آن با ایجاد برشی ظریف بر روی بدن، دوربین کوچکی وارد بدن می‌شود و پزشک از طریق آن داخل بدن را مورد بررسی قرار می‌دهد) 2 برابر بیشتر مرتکب خطا می‌شوند.
زمانی که فرد دائماً کمتر از میزان مورد نیاز بخوابد، تمرکز، قضاوت و تصمیم‌گیری، زمان عکس‌العمل و بسیاری از عملکردهای دیگرش در حالت اختلال باقی می‌ماند و تا وقتی این کمبود خواب جبران نشود، به همین صورت ادامه می‌یابد.
کم‌خوابی در بلندمدت هم عوارض شناخته‌شده‌ای به همراه دارد؛ از جمله افزایش فشار خون، حمله قلبی، سکته مغزی، چاقی، مشکلات روانی نظیر افسردگی و سایر اختلالات خلقی، کاهش تمرکز و آسیب‌های بلندمدت ناشی از تصادف. افرادی که در شیفت‌های شبانه کار می‌کنند و همچنین آنهایی که به صورت دو یا سه شیفت کار می‌کنند به علت تأمین‌نشدن خواب مورد نیاز بدن و استرس ناشی از کار و کم‌خوابی بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی قرار دارند.
نمونه آسیب ناشی از پرکاری چندی قبل در شرکت تویوتا اتفاق افتاد. یک کارمند شرکت تویوتا پس از 106 ساعت اضافه‌کاری در ماه درگذشت. این کارمند که بیش از حد طبیعی کار می‌کرد، هنگامی که در ساعت 4 صبح دفتر کارش را ترک کرد بر اثر بی‌نظمی ضربان قلبش درگذشت. کار بیش از حد جزو مشکلاتی است که در ژاپن افراد زیادی با آن دست‌به‌گریبانند.
نتیجه تحقیقات، فهرست بلندبالایی از عوارض خستگی ناشی از کار بیش از حد بر کارآیی افراد را پیش چشم می‌آورد که توانایی این افراد در ارزیابی درست ریسک‌ها و پیش‌بینی نتایج احتمالی اقدام خود را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، خلاقیت و نوآوری هم به‌شدت تحت‌تأثیر خستگی قرار می‌گیرد؛ البته عوارض خستگی همیشه به خود فرد محدود نمی‌شود و می‌تواند اطرافیان را نیز متأثر کند. به‌عنوان مثال، عدم توانایی در کنترل رفتار و جلوگیری از رفتارهای نامناسب، یکی از اولین آثار خستگی است.
با این اوصاف، از تعطیلات نوروزی‌تان حسابی بهره بگیرید و هرچه خستگی جامانده از سال 87 را از تن بیرون کنید. البته سعی کنید در سال 88 هم استراحت کافی در برنامه روزانه خود داشته باشید.
نظر شما