چاروق زنجان در پیچ سخت حفظ اصالت و کیفیت

اکنون به زعم چاروق‌دوزان قدیمی، تولید اجناس بی‌کیفیت توسط برخی از تازه‌کاران، برند چاروق زنجان را به مخاطره انداخته است. معضلی که علاوه بر خدشه‌دار شدن اعتماد خریداران، اصالت برند چاروق زنجان را نیز به یغما برده است. «علی رضایی» یکی از استادکاران چاروق‌دوزی که حدود 60 سال است در این حرفه مشغول به کار است، در گفت وگو با همشهری از وضعیت موجود در بازار سخن می‌گوید.

بزرگترین خطری که صنعت چاروق دوزی زنجان را به مخاطره انداخته، چیست؟

کیفیت پایین تولید. چاروق دوزی در زنجان تاریخ و هویت دارد. موضوعی که آنچنان تأثیر بدی روی بازار خواهد گذاشت که ممکن است تا 5 سال آینده این صنعت را به نابودی بکشاند. زمانی که مشتری با اطمینان کامل به نام زنجان، جنسی را می‌خرد و با کیفیت نازل روبه رو می‌شود، به اعتماد او خدشه وارد می‌شود. لطمه‌ای که برای آینده بازار جبران ناپذیر خواهد بود.

این معضل در وضعیت تولید نیز تأثیری گذاشته است؟

در ابتدای شروع تولید چاروق‌های بی‌کیفیت، برخی توانستند فروش خوبی داشته باشند اما پس مدتی که لطمه به برند چاروق زنجان وارد شد، شاهد افت در فروش بودیم که هم اکنون نیز گریبان تولیدکنندگان را گرفته است.

چاره کار کجاست؟

باید به چاروق‌دوزان هشدار داد و آنها را از عواقب تولید بی کیفیت مطلع کرد. مسئولان نیز باید اجناس بی‌کیفیت را از بازار جمع‌آوری کنند و اجازه ورود به آنها ندهند. از افرادی که جنس درجه یک تولید می‌کنند باید با اعطای امتیازات ویژه‌ای حمایت‌ شود و تولیدکنندگان متعهد که کالای مرغوب روانه بازار می‌کنند نیز تشویق شوند.

وضعیت فروش محصولات در داخل استان در چه حال است؟

سال 1362 در همین شهر روزی 2هزار جفت گیوه و چاروق تولید می‌شد اما اکنون تولید به 150 جفت رسیده است. این میزان نشان می‌دهد که فروش نیز کاهش یافته است. از سمتی دیگر استان ما 50 استادکار چاروق‌دوز دارد که 20 نفرشان جسته و گریخته فعال هستند که نشان از بی‌رغبتی آنها برای ادامه فعالیت در این عرصه دارد.

چند ماه از احداث بازارچه صنایع دستی می‌گذرد و آیا این بازارچه در فروش شما تأثیری داشته است؟

ایجاد بازارچه صنایع دستی اقدام فوق‌العاده‌ای بود که هنرمندان صنایع دستی را دور هم جمع کرد و به آنها مکان مناسبی بخشید. این بازارچه وضعیت را رو به بهبودی خواهد برد البته به شرطی که نظارت‌های بیشتری روی آن شود. مسافرانی که به این بازارچه می‌آیند به نام زنجان خرید می‌کنند و به این برند اعتماد خاصی دارند اما در مواردی اجناس نامرغوبی فروخته می‌شود که نام و نشان صنایع دستی زنجان را به خطر می‌اندازد. از طرفی فروش اقلام تقلبی به شدت نگران کننده است. برای مثال در یکی از غرفه‌ها گیوه کرمانشاه را به اسم گیوه زنجان می‌فروشند.

صادراتی هم دارید؟

بله. تاکنون بیش از 5 هزار جفت چاروق به کشورهای زیادی از جمله فرانسه، ژاپن، روسیه، ترکیه و مالزی صادر کرده‌ام.
بارها چهره حیرت‌زده گردشگران خارجی را در برخورد با صنایع دستی زنجان مشاهده کرده‌ام. این موضوع نشان می‌دهد آنها به چه میزان به محصولات استان علاقه‌مند هستند. اما برای شناساندن محصولات نیاز به عرضه آنها در سطح بین المللی داریم. این مهم با حضور پایدار در نمایشگاه‌های خارجی و در معرض دید قرار دادن محصولات حاصل می‌شود. ناگفته نماند که ساخت اجناس بسیار مرغوب حائز اهمیت است. تبلیغات نیز تأثیر بالایی دارد اما در این مورد نیز ضعف شدیدی داریم.

چاروق زنجان به عنوان یکی از معروف‌ترین پاپوش‌های سنتی در کشور معروف است. در زنجان چند نوع از این پاپوش‌ها تولید می‌شود؟

در کل ما 12 نوع چاروق زنجان داریم که در 3 دسته تمام پرده بند، چرمی و توری دوخته می‌شوند. هر کدام از یک این 3 دسته کلی به شکل‌های پشت باز، پشت بسته، مردانه یا زنانه و بچه‌گانه تولید می‌شوند.

شکل و نحوه تولید این نوع چاروق به چه زمانی باز می‌گردد؟

به دوران صفوی. البته بنا بر مقتضیات زمان تغییراتی روی آن صورت گرفته، اما شکل ساخت آن به همین منوال بوده است. زمان‌های قدیم به خصوص در سلطانیه چاروق‌های بسیار معروفی که 3 نوع بود دوخته می‌شد که عبارتند از: چاروق کنفی که به شکل گیوه است، چاروق پوستی و چرمی. کنفی مخصوص فصول گرم بود و نوع پوستی آن را معمولا در زمستان می‌پوشیدند و در ساخت آن به دلیل این‌که آب به داخل نفوذ نکند از چربی حیوانی بین 2 لایه پوست استفاده می‌کردند. چاروق‌های چرمی نیز برای اشراف بود.
ناگفته نماند، دوخت چاروق به عنوان پاپوش مربوط به زمان‌های بسیار دوری است اما نحوه دوختن آن به این شکل در حدود 600 سال قبل یعنی دوران صفوی انجام می‌شد. همچنین در دوخت آن، قبلا از نخی به نام «اپلیک» استفاده می‌شد اما در حال حاضر از نخ ابریشمی استفاده می‌شود.

آیا تاکنون در نوع تولید و طراحی ابداع و خلاقیتی به خرج داده اید؟

ابداعات بسیاری روی چاروق زنجان انجام دادم. یکی از آنها تولید پاپوشی به نام «چموش» در ماسوله است. در نوع چرمی نیز، خلاقیت چاروق نوک‌دار و بدون نوک را من به وجود آوردم. این موضوع موجب شد تا سال‌های سال به این شکل چاروق بسازند. همچنین روی چاروق طرح‌های هندسی و اسلیمی بسیار زیبایی پیاده کردم. به طوری که زیبایی منحصر به فرد آن تا کشورهای خارجی زبانزد شد.

قیمت یک جفت چاروق چقدر است؟

از 80 تا 400 هزار تومان. تفاوت این قیمت‌ها به دلیل میزان کاری است که روی آنها صورت می‌گیرد. اما از نظر کیفیت مواد اولیه در یک سطح هستند.

مردم بیشتر چه چاروق‌هایی می‌خرند؟

چاروق چرمی. چون استفاده بیشتری دارد و می‌توان هم در داخل خانه و هم بیرون از خانه آن را پوشید.

آیا کسی برای آموزش نزد شما مراجعه می‌کند؟

علاقه‌مندان بسیاری وجود دارند که این هنر را بیاموزند. از سال 60 شروع به آموزش چاروق‌دوزی کردم و اکنون برخی از شاگردانم در خارج از کشور چاروق می‌دوزند. هنوز هم افراد زیادی از یادگیری این هنراستقبال می‌کند. البته اخیرا آموزش چاروق‌دوزی از حالت دولتی خارج شده و به صورت شخصی انجام می‌شود.

46