دیروز 14 مرداد 1395 برابر بود با صدودهمین سالگرد امضای فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه قاجار. اهمیت بسیار این انقلاب در تاریخ معاصر ایران باعث شده تا پژوهشگران بسیاری درباره آن دست به تحقیقات دامنه‌دار زده و کتاب‌هایی را منتشر کنند. با این اوصاف هنوز هم برخی دستاوردهای انقلاب مشروطه به طور جدی واکاوی نشده است.
به همین مناسبت درباره تاثیر انقلاب مشروطه بر آشنایی ایرانیان با فلسفه‌های جدید و مدرن غربی با مجید مددی به گفت‌وگو نشستیم. این مترجم و پژوهشگر به خبرآنلاین گفت: بدون شک انقلاب مشروطه یکی از سه رخداد مهم معرفتی در طول تاریخ تمدن ایران زمین است. بروز این انقلاب باعث شد تا ملت ایران از جهل فراگیری که دچارش بود به‌در آمده و وارد دوران نوینی شود. مهم‌ترین دستاورد مشروطیت آشنایی ایرانیان با علوم و فلسفه‌های جدید بود که کشور را وارد قطار تمدن جدید جهانی کرد.
وی افزود: تا پیش از آغاز تلاش‌های مشروطه خواهی معدود ایرانیانی که به اروپا سفر می‌کردند چندان به دستاوردهای فلسفی در غرب توجهی نداشتند. به عبارتی تنها ظاهر مساله دموکراسی نظرشان را جلب کرد و به این فکر نمی‌کردند که مردم برای تعیین سرنوشت خود و تعیین حاکمیت باید آگاهی‌های بسیار داشته باشند. با تلاش‌های اندیشمندانی چون سیدجمال الدین اسدآبادی و پیروان او در ایران کم کم ایرانیان نیز متوجه شدند که تا فلسفه نباشد علم نیز چندان در ایران پیشرفت نمی‌کند.
مترجم کتاب «فلسفه چیست؟» هایدگر سفرهای سیدجمال الدین اسدآبادی به اروپا را برای ایرانیان و جهان اسلام تاثیرگذار خواند و گفت: سیدجمال الدین دائما در سفر بود و به‌جز کشورهای مختلف اسلامی اعم از مصر، افغانستان، ایران، عثمانی و... به کشورهای اروپایی و آمریکا نیز سفر کرد. وی در این کشورها به مطالعه و تحقیق بسیار می‌پرداخت و سپس دستاوردهای خود را با وضعیت آن دوران جامعه ایران مورد همسنجی قرار می‌داد و در نهایت دوستان و همفکران خود در داخل کشور را نیز از نتایج مطالعات خود آگاه می‌کرد. جالب است که این متفکر در فرانسه مباحثاتی را با ارنست رنان نیز داشته است.
مددی در ادامه به نقش مستشرقانی چون کنت دو گوبینیو نیز در راستای آشنایی ایرانیان با فلسفه‌های جدید غربی اشاره کرد: در همان آوان مشروطیت حضور کسانی چون کنت آرتور دو گوبینیو مستشرق فرانسوی نیز مانند کاتالیزوری در راستای آشنایی هرچه بیشتر ایرانیان با فلسفه‌های جدید غربی عمل کرد. گوبینیو که به عنوان سفیر و یا وزیر مختار فرانسه در ایران حضور داشت نقش مهمی در ترجمه کتاب «گفتار در روش» رنه دکارت به زبان فارسی ایفا کرد.
این عضو بازنشسته پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گفت: «گفتار در روش» که با عنوان «کتاب دیاکرت» و «حکمت ناصریه» توسط ملا لاله‌زار همدانی و امیل برنه به فارسی درآمد، به عنوان یکی از نخستین منابع ترجمه شده فلسفه‌های نوین اروپایی در ایران از اهمیت خاصی برخوردار است و دانشجویان فلسفه حتما باید آن را مطالعه کنند.
این نویسنده و پژوهشگر همچنین در پاسخ به این سوال که اگر انقلاب مشروطیت آیا ایرانیان با فلسفه‌های نوین اروپایی آشنا نمی‌شدند، اظهار کرد: قطعا تاخیر قابل توجهی در این آشنایی اتفاق می‌افتاد. ببینید تلاش برای مشروطه خواهی ایرانیان را به جاماندنشان از قافله تمدن نوین آگاه کرد. برای رسیدن به قطار پیشرفت باید یک انقلاب علمی در کشور رخ می‌داد که لازمه این انقلاب تاسیس مدارس به سبک جدید برای آموزش کودکان و نوجوانان بود.
مترجم کتاب «سه چهره دموکراسی» نوشته کرافوردرو مک‌فرسون ادامه داد: با تاسیس مدارس جدید در ایران با تلاش‌های میرزا حسن رشدیه و حمایت‌های کسانی چون شیخ هادی نجم آبادی و میرزا یحیی دولت‌آبادی مساله کمبود کتاب‌های درسی مناسب پیش آمد. برخی از این کتاب‌ها با توجه به سیستم آموزشی در غرب توسط مولفان ایرانی نوشته شد، اما لاجرم نیاز به ترجمه نیز پیش آمد. همین مساله ضرورت تولید انبوه کالایی تاثیرگذار و استراتژیک به نام «کتاب» را نیز بیش از پیش نمایان کرد. بنابراین انقلاب مشروطه هرچند دیر در ایران اتفاق افتاد، اما از نظر علمی و آموزشی کشور را سال‌ها به جلو برد.
مجید مددی دارای مدرک دکتری فلسفه سیاسی از دانشگاه اسکس انگلستان است. «جهان حقیقی دموکراسی» و «سه چهره دموکراسی» هر دو نوشته کرافوردرو مک‌فرسون، «اخلاق و پیشرفت: ارزش‌های نوین در جهان انقلابی» نوشته هوارد سلزام، «از خودبیگانگی انسان مدرن» نوشته فریتس پاپنهایم، «نقد مارکوزه: انسان ساحتی در جامعه طبقاتی» نوشته پل میتیک، «فلسفه چیست؟» نوشته مارتین هایدگر، «هایدگر» نوشته پل استراترن، «مارکسیسم و اخلاق» نوشته یوجین کامنکا و «علم و ایده‌ئولوژی» نوشته لویی آلتوسر از جمله کتاب‌هایی است که با ترجمه مددی روانه کتابفروشی‌ها شده‌اند.
/6262
نظر شما