محمود حاج‌زمان: به دنبال حرکتی که از سوی رهبران صنعت و دانشگاه ایالات متحده آغاز شده، دولت اوباما تصمیم دارد تغییرات جامعی را در سیستم دولتی کنترل صادرات دانش و فناوری به کشورهای خارجی اعمال کند. سیستم موجود کنترل صادرات طی دهه گذشته محدودکننده‌تر شده و دانشمندان، آن را متهم می‌کنند که به مانعی برای توسعه تحقیقات علمی و فنی تبدیل شده است.
به گزارش نیچر، در یک سخنرانی که در 20 آوریل / 31 فروردین در واشنگتن انجام شد، رابرت گیتس، وزیر دفاع ایالات متحده، سیستم کنترل صادرات فعلی را ملغمه‌ای از قوانین، مسولان و عوامل اجرایی نامید که اگر چه اقلام بسیار زیادی را پوشش می‌دهد، ولی با این حال در حفاظت از فناوری‌های حیاتی شکست خورده است.
گیتس در سخرانی خود اشاره کرد که سیستم فعلی کنترل صادرات، برای مواجهه با موقعیت‌هایی که می‌تواند تهدیدی برای امنیت آمریکا در قرن 21 باشد، موثر نیست. با استفاده از سیستم فعلی، یک گروه تروریستی می‌تواند اجزای حیاتی لازم را برای یک سلاح کشتار جمعی یا موشک‌های بالستیک پیشرفته به دست آورد.
به گفته وی، سیستم فعلی در حالی‌که صادرات فناوری‌های سودمند را تسهیل می‌کند، در انجام وظیفه حیاتی خود مبنی بر جلوگیری از صادرات فناوری‌های حساس شکست خورده است.
در ماه آگوست / مردادماه گذشته، رئیس‌جمهور ایالات متحده، باراک اوباما، دستور داد بازبینی گسترده‌ای در سیستم کنترل صادرات، با نگاهی به اصلاح و مدرن‌سازی آن انجام شود. در پیشنهاد دولت که توسط گیتس اعلام شد، سیستم‌های اداری مجزا در یک جا متمرکز می‌شود تا صادرات دانش و فناوری مرتبط با صنایع دفاعی را کنترل کند.
در حال حاضر، چندین آژانس فدرال صادرات اقلام گوناگون را کنترل می‌کنند و هر کدام نیز فهرست‌های مختلفی از اقلام ممنوعه دارند. به گفته گیتس، در اصلاحات پیشنهادی یک فهرست کنترل صادرات واحد، یک آژانس مسوول واحد، یک آژانس هماهنگی-اجرایی واحد و یک سیستم اطلاعات و فناوری واحد تشکیل خواهد شد.
پیشنهاد دولت تنها بر کنترل اقلامی تمرکز می‌کند که اگر در دست افراد نادرست قرار گیرد، می‌تواند امنیت ملی را واقعا به خطر اندازد. به گفته گیتس ایده‌آل این است که سیستمی با دیوارهای بلندتر، به دور اقلام کمتر و حیاتی‌تر کشیده شود.
سیستم معیوب
سیستم فعلی کنترل صادارت، حصاری را به دور صنایع دفاعی و هوافضا آمریکا کشیده است که طی دو دهه اخیر مشکلاتی را برای دانشمندان ایجاد کرده است. توجه ویژه در این سیستم، کنترل فناوری ماهواره‌ای و کنترل چیزی است که صادرات ذهنی (Deemed Exports) خوانده می‌شود. صادرات ذهنی با انتقال اطلاعات یا فناوری به شهروندان غیرآمریکایی، مانند دانشجویان خارجی شاغل در آزمایشگاه‌های دانشگاهی ایالات متحده سر و کار دارد.
ابهام ذاتی در قوانین کنترل صادرات آمریکا، خصوصا پس از محدودیت‌های فزاینده‌ای که به دنبال حادثه 11 سپتامبر 2001 اعمال شد، نگرانی جامعه دانشگاهی را بیشتر کرده است. مشکلات این سیستم در سال 2008 / 1387، با محکومیت جان ریسه راث، فیزیک‌دان دانشگاه تنسی ناکسویل نمود بیشتری پیدا کرد. وی به خاطر نقض قانون کنترل صادرات نیروهای مسلح (AECA) در ارتباط با فعالیت خود در زمینه فعال کننده‌های پلاسما برای استفاده در هواپیما، مجرم شناخته شد. راث اطلاعات فنی را با دانشجویان تحصیلات تکمیلی که اهل آسیا بودند، در میان گذاشته بود، و مسافرتی به چین برای انجام یک سخنرانی در ارتباط با کار خود داشت. وی سال گذشته به چهار سال زندان محکوم شد.
پشنهاد مطرح شده توسط گیتس به طور مستقیم به صادرات ذهنی اشاره نمی‌کند، اما به عنوان رئیس سابق دانشگاه A&M تگزاس، گیتس در گذشته علاقه شخصی خود را به اصلاح این سیستم که کارهای دانشگاهی را محدود می‌کند، اظهار کرده است. به گفته جیمز هرش، قائم مقام اجرایی معاونت سیاست ایمنی فناوری وزارت دفاع، گیتس شخصا پیگیر این موضوع است. به عقیده گیتس، سیستم فعلی که در آن یک استاد دانشگاه مجبور است بعضی از دانشجویان خود را از بخشی از آموزش‌ها محروم کند، یک سیستم معیوب است و خیلی اجرایی نیست.
فردریک تارانتینو، رئیس انجمن دانشگاه‌های تحقیقات فضایی واقع در مریلند می‌گوید: «پیشنهاد جدید هم برای دانش ایالات متحده و هم برای امنیت ملی سودمند خواهد بود.»
اصلاحات پیشنهادی در چند فاز انجام خواهد شد، که تنها فاز نهایی آن یعنی تاسیس یک فهرست و یک آژانس واحد نیازمند تصویب مستقیم کنگره خواهد بود. کنگره با اصلاحات قبلی مخالفت کرده و پیشنهاد فعلی، احتمالا جدال سختی را بین نمایندگان کنگره به راه خواهد انداخت.
با این وجود، حداقل یکی از نمایندگان کلیدی کنگره حمایت تلویحی خود را از این اصلاحات ابراز کرده است. آیک اسکلتون، رئیس کمیسیون نیروهای مسلح در یک بیانیه گفته است: «من مطمئن هستم که ما می‌توانیم با وزیر دفاع و سایر کمیسیون‌های کنگره همکاری کنیم تا مطمئن شویم که سیستم حفاظت از فناوری‌های ما مانند خود فناوری‌ها عالی کار می‌کند.»
نظر شما