فرنوش صفوی‌فر: خودکشی، در کنار سایر بیماری‌های رفتاری، از معضلات بزرگ این قرن به شمار می‌آید. به همین جهت بخش بزرگی از فعالیت‌های پژوهشی، صرف یافتن علل و ریشه‌های اصلی رفتن افراد به سراغ آن می‌شود. به تازگی نتایج یکی از این فعالیت‌ها منتشر شده که نشان می‌دهد افت کیفیت خواب، ممکن است یکی از این علل باشد.
خبرگزاری بی‌بی‌سی، این مطالعه را، که گروهی از محققان دانشگاه میشیگان انجام داده‌اند، گزارش کرده است. البته پیش از این مطالعات نشان داده بودند که مشکلات خواب، با بیماری‌ها و اختلالات روان‌پزشکی مانند افسردگی و اضطراب رابطه دارد و ارتباط بین این بیماری‌ها و شکل‌گیری افکار خودکشی هم کمابیش مشخص شده بود. اما ویژگی مهم این مطالعه، آن است که مشکلات خواب را، مستقل از اختلالات روان‌پزشکی فوق، بررسی کرده است و به نتایج جالبی دست یافته است. این نتایج حاکی از آن است که حتی افرادی که حداقل به ظاهر از لحاظ روانی سالم‌اند و افسرده یا مضطرب نیستند، می‌توانند بیش از سایر مردم، که خوب می‌خوابند و سرموقع بیدار می‌شوند، به فکر خودکشی بیفتند یا به آن اقدام کنند.
اهمیت این نتایج وقتی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم طبق آمار سازمان جهانی بهداشت، حداقل 877 هزار نفر در سال، بر اثر خودکشی فوت می‌کنند و به ازای هر مرگ ناشی از خودکشی هم 40 مورد خودکشی ناکام، تخمین زده می‌شود.
علل پزشکی در کنار علل اجتماعی
در بیشتر رسانه‌ها و محافل اجتماعی، بیشتر به جنبه‌های اجتماعی خودکشی توجه می‌شود تا به جنبه‌های پزشکی آن. در حالی که در کنار رفع ناهنجاری‌های اجتماعی که سبب خودکشی می‌شوند، باید به بیماری‌های روان‌پزشکی و سایر موقعیت‌های پزشکی که فرد را به سمت خودکشی سوق می‌دهند نیز توجه کرد. این مطالعه، به نظر می‌رسد باب جدیدی را در ارتباط بین مسائل پزشکی و خودکشی باز کرده باشد. در این مطالعه، حدود 5 هزار نفر از لحاظ مشکلات خواب و نیز افکار و اقدام به خودکشی بررسی شده‌اند. در طی یک سال بررسی نمونه‌ها، 6/2 درصد از آنها به فکر خودکشی افتاده بودند و نیم درصدشان به این کار اقدام کرده بودند. در این مطالعه، 3 نوع نشانه به عنوان معیار بدخوابی افراد در نظر گرفته شده است: سخت به خواب رفتن، اشکال در عمیق شدن خواب و حداقل 2 ساعت زودتر از زمان مطلوب از خواب بیدار شدن. همچنین در این بررسی، عوامل دیگری که ممکن بود زمینه‌ساز خودکشی شوند و به این ترتیب در روند مطالعه اختلال ایجاد کنند، حذف شد؛ عواملی همچون مصرف مواد مخدر، افسردگی، اختلالات اضطرابی، بیماری‌های جسمی مرتبط با بدخوابی و برخی عوامل اجتماعی مانند تنش‌های زناشویی و نیز وضعیت نابسامان مالی. جمع‌بندی اطلاعات به دست آمده نشان داد که افرادی که حداقل 2 تا از این نشانه‌های بدخوابی را داشتند، تا 6/2 برابر بیشتر از سایرین احتمال داشت که به طرف خودکشی بروند. جالب این که در این مطالعه مشخص شده است که زود از خواب بیدار شدن، قوی‌ترین عاملی است که می‌تواند اقدام به خودکشی را پیش‌‌بینی کند.
نتایج این مطالعه قرار است در نشست آتی انجمن جهانی روان‌پزشکی، ارائه شده و به بحث گذاشته شود.
کشف علت‌های اصلی
این نتایج تصویر دیگری از آن چه احتمالا در هنگام خودکشی در مغز انسان رخ می‌دهد، ارائه می‌کند؛ تصویری شاید متفاوت با آنچه پیش از این فکر می‌کردیم. محققان مجری این مطالعه فرضیات مختلفی در توجیه این نتایج دارند. اولین توجیه این که بدخوابی و فکر خودکشی هر دو ریشه مشترکی دارند. مثلا کمبود نوعی واسطه شیمیایی در دستگاه عصبی، باعث شده که همزمان هم فکر خودکشی ذهن را رها نکند و هم این که خواب فرد مختل شود. در این میان، متهم ردیف اول، نوعی ماده شیمیایی، موسوم به سروتونین است، که رابطه آن با اختلالات خلقی، پیشتر مشخص شده بود.
اما فرضیه دیگر، که جدیدتر هم به نظر می‌رسد، آن است که بدخوابی، به هر علت که باشد، با ایجاد اختلال در شیوه کارکرد عالی مغز، باعث سوق دادن فرد به سمت خودکشی می‌شود. به عنوان مثال، محققان نوروساینس معتقدند که ممکن است بدخوابی می‌تواند شیوه پاسخ فرد را به محرک‌های استرس‌زا مختل کند، در مهارت های تفکر، تصمیم‌گیری و قضاوت فرد تاثیر منفی به جا بگذارد.
نظر شما