حسرت خاک ایران بر دلشان مانده، برای همین به هر دری میزنند تا بتوانند بخشی از این خاک را به چنگ بیاورند. یک بار با آن کشاورزی راه میاندازند و روز دیگر، جزیره مصنوعی میسازند و با این جزیرهها گمان میکنند وارد جهان مدرن شده اند. به تازگی حتی رئیس جمهور هم اعلام کرده که خاک ایران به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس قاچاق میشود؛ پیش از او هم معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست پیامی روی شبکه تلگرامش منتشر کرد و قاچاق خاک ایران به این کشورها را تایید کرد. او همچنین هشدار داد که مبادا سودجویان برای خاک مناطق حفاظت شده دندان تیز کرده باشند. اکنون که خاک جزیرههایی در هرمزگان برای کشاورزی و ساخت جزیرههای مصنوعی از کشورهای دیگر سَردرمیآورد، برخی کارشناسان در گفت و گو با سرویس گزارش «خبرجنوب» هشدار می دهند که احتمالا کشورهای عربی تمایل بسیاری به خاک استان فارس هم دارند، خاکی بسیار حاصلخیز برای کشاورزی که در چند دهه گذشته راهبردیترین محصولات کشاورزی کشور را تامین کرده است. نزدیکی این استان به خلیج فارس هم این تمایل را دوچندان می کند، البته همین الان هم به جز خاک، گونه های نادر جانوری فارس به صورت قاچاقی از کشورهای عربی خلیج فارس سردرمیآورد، به ویژه پرندگانی چون هوبره و تیهو که مردم کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس برای نگهداری آنها در خانه، سر و دست می شکنند.
هشدار قدیمی
سال 94 است؛ نشستی با موضوع «تغییرات اقلیمی در فارس» برگزار میشود؛ یکی از سخنرانان از «پدیده قاچاق خاک در فارس» سخن به میان میآورد. او تایید میکند که در گذشته، قاچاق خاک از این استان اتفاق افتاده است، این سخنران مهرزاد بوستانی است، مدیرکل منابع طبیعی فارس؛ او هشدار میدهد: «یکی از بحثهایی که با آن روبرو هستیم قاچاق خاک به کشورهای همسایه است. این اتفاق در سال های گذشته شروع شد ولی با حساسیت دستگاه قضایی، انتظامی و دولت متوقف شد اما بیم آن می رود که بار دیگر شاهد بروز این پدیده باشیم».
اندکی پس از یک سال، هشدار او به جایی میرسد که رئیس جمهور هم آن را تایید میکند؛ هرچند با سخن رئیس جمهور در تایید قاچاق خاک، اکنون برخی میپرسند: «مگر مبارزه با این وضع، کار رئیس جمهور نیست؟». علی اکبری، نماینده شیراز در مجلس شورای اسلامی هم به گزارشگر «خبرجنوب» میگوید: «این خاک که با کیسه و گونی به کشورهای همسایه قاچاق نمیشود، بلکه باید اسکلهای، چیزی مورد استفاده قاچاقچیان قرار بگیرد». این سخن نماینده شیراز، شاید پر بیراه نباشد. چه اینکه اسماعیل کهرم، مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور هم روایت میکند که از 3 سال پیش شاهد برداشت خاک در استان سیستان و بلوچستان بوده، خاکی که در نهایت از یکی از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس سردرآورده و با آن «جزیره های نخیلو» ساخته شده است. او به گزارشگر «خبرجنوب» میگوید: «3 سال پیش از منطقه نوبندیان در استان سیستان و بلوچستان بازدید میکردم و دیدم در آن منطقه با بیش از 40 بولدوزر در حال بار کردن خاک هستند. وقتی پرسیدم، گفتند که این خاک را به کشورهای عربی خلیج فارس میفرستند». نکته این است که وقتی در یک جا، 40 بولدوزر به طور همزمان مشغول خاکبرداری هستند، طبیعتا چنین حرکتی نباید از چشم دولت دور بماند اما همزمان این نگرانی وجود دارد اکنون که برداشت خاک از سیستان و بلوچستان به هرمزگان رسیده، به زودی نوبت به فارس برسد. البته اگر همین الان برداشت خاک در فارس اتفاق نیفتد. کهرم میگوید: «بیگمان، آنها بدشان نمیآید که خاک حاصلخیز مازندران را ببرند، چون اگر به دنبال خاک کشاورزی باشند دنبال خاک خاصی هستند. در شرایطی که دستشان به استانی چون مازندران نمیرسد، چه خاکی بهتر از خاک فارس که به آنها نزدیک هم هست. خاک استان فارس همیشه از نظر کشاورزی ممتاز بوده و به همین خاطر آنها به این خاک چشم طمع دارند و امروز و فرداست که قطار کامیون های خاک از فارس راه بیفتد».
مرجانی و بدون خاک اینکه گفته میشود کشورهای عربی خاک ندارند، بیراه نیست. بیابانهایشان که نه توانایی کشت دارد و نه به کار ساخت و ساز میآید. میماند سواحلشان. اما جنس زمین این سواحل و جزیرهها مرجانی است. این میشود که یا چشم طمع به جزیره های 3 گانه ایرانی دارند، یا خاک قرمز رنگ جزیره هرمز را به صورت قاچاق به کشورشان میبرند. مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست میگوید: «جزیرههای خلیج فارس را مرجانها ساخته اند. به زبان ساده تر، در طول میلیاردها سال، مرجان ها در خلیج فارس زندگی کرده و پس از مرگشان، خانه آنها باقی مانده و خانه میلیاردها مرجان تبدیل به این جزیره ها شده است». آن طور که کهرم میگوید جنس این مرجان ها از استخوان و کربنات کلسیم است. شاید به این علت است که شیوخ این کشورها برای دنبال کردن برنامههای پر سر و صدایشان دنبال خاک کشورهای دیگر هستند؛ آن هم وقتی که در میان ناباوری بسیاری از خارجیان، کشاورزی گلخانه ای در جای- جایِ کشوری چون امارات شکل میگیرد و سران این کشور تصمیم میگیرند تولید محصولات کشاورزی را به عنوان یکی از جایگزینهای نفت مطرح کنند و در شرایطی که خاک ندارند، دست به دامن واردات خاک از کشورهای دیگر می شوند. اما اگر این کشورها از واردات خاک سود می برند، چه خطراتی آینده کشورهایی را تهدید میکند که خاکشان قاچاق میشود؟ در واقع، خاک و آب دو منبع اصلی زیست محیطی در هر کشور هستند. ایران به خاطر ندانم کاری و سوءمدیریت منابع آب، به روزی افتاده که بسیاری از صاحبنظران میگویند با ادامه این وضع، بیگمان اقلیمی سراسر بیابانی در انتظار شهروندان آن است؛ در این شرایط تصور کنید خاک هم از میان برود. خاکی که تشکیل هر سانتی متر آن 400 سال به درازا میکشد. کهرم میگوید: «طبیعت، خاک را ایجاد نکرده، بلکه سنگ را پدید آورده است. از گذر صدها سال، سنگ تبدیل به خاک شده آن وقت ما خاک را رایگان میدهیم ببرند. خاک قابل قیمت گذاری نیست. مگر میتوان روی ستون های تخت جمشید قیمت گذاشت و آنها را فروخت؟ خاک هم، همین وضع را دارد». مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست درباره انتقاد رئیس جمهور از اقاچاق خاک میگوید: «مگر غير از اين است كه مبارزه با این وضع از جمله کارهاي رئیس جمهور است؟ تاکنون سازمان حفاظت محیط زیست بارها به سازمان جنگل ها، وزارت جهاد کشاورزی و نهادهای مرتبط هشدار داده اما اکنون رئیس جمهور میگوید دارند خاک ما را میبرند. آیا رئیس جمهور ارزش خاک ایران را نمیداند؟ چرا رئیس قوه مجریه نمیتواند این وضع را متوقف کند؟ چرا دولت لایحه ای را در این زمینه به مجلس نمیبرد؟».
آیا از فارس هم خاک صادر می شود؟
هم اکنون صادرات خاک از جای- جای کشور اتفاق میافتد؛ برای نمونه سفال، کالایی فرآوری شده از خاک است ولی هرگز وضع به این گونه نبوده که کامیون-کامیون خاک بار شود و به کشورهای دیگر برود اما در فارس هم نقاطی وجود دارد که خطر صادرات خاک از آنها وجود دارد، یکی در اقلید و دیگر در جهرم. مهرزاد بوستانی، مدیرکل منابع طبیعی فارس به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید: «خاک تیت و خاک صنعتی را در اقلید و جهرم برداشت میکنند ولی از اینکه آیا این خاک وارد عرصه قاچاق میشود یا نه، ما نمیدانیم، چون بهره برداری از آنها در حوزه ما نیست».
در مجموع، آنچه در فارس نگرانی پدید می آورد این است که در معدن های بخش خصوصی و دور از چشم ناظران، قاچاق خاک اتفاق بیفتد. هرچند سازمان های متولی، این را تایید نمیکنند اما اکنون که بالاترین سطوح دولت هم قاچاق خاک را تایید میکنند آیا به این معناست که به راستی دغدغه ای برای جلوگیری از آن وجود دارد یا اینکه مسئولان، در چرخه عملکرد جزیره ای دستگاه ها، بروکراسی گسترده و هزار و یک عامل دیگر به قدری دست روی دست میگذارند که وضع خاک هم مانند آب بحرانی شود؟ البته اینکه همین الان هم بحران آلودگی خاک، فارس و ایران را تهدید می کند، بحثی است که باز کردن آن بماند برای فرصتی دیگر.
46
نظر شما