آخرین هفته دی ماه فرا رسیده بدون اینکه قطره ای باران در شیراز ببارد؛ آن طور که پیش بینی ها نشان می دهد، این هفته هم خبری از بارش نخواهد بود. هرچند امید می رود از هفته اول بهمن ماه، یعنی اواخر هفته آینده بارندگی ها دوباره شروع شود. اکنون که بارش ها این چنین کاهش پیدا کرده، ظرفیت سدهای استان هم به شکل قابل توجهی خالی شده؛ مدیرکل هوا شناسی فارس که پیش بینی کرده بود بارش ها در زمستان بهنجار باشد، اکنون که دی ماه بدون بارندگی سپری می شود، ابراز امیدواری می کند که این کمبود در بهمن و اسفند جبران شود.
اگر این وضع این گونه پیش برود، بعید نیست سال آینده به قدری کمبود آب در شیراز و نقاط مختلف فارس احساس شود که چاره ای جز جیره بندی آب نماند. هرچند مسئولان آبفای شیراز می گویند احتمالا این اتفاق نخواهد افتاد.
هر چه که هست، این کاهش بارندگی از سال 85 که خشکسالی در فارس شروع شده تا به امروز بی سابقه ترین
است.
خشکسالی «بسیار شدید» در فارس
تازی مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران هواشناسی کشور تصویری از شدت خشکسالی در استان های مختلف کشور ارایه کرده که نشان می دهد فارس بیشترین میزان خشکسالی «بسیار شدید» و «شدید» را دارد. در دسته بندی این سازمان، وضع اقلیمی کشور از خشکسالی بسیار شدید تا ترسالی بسیار شدید دسته بندی شده و جز در بخش هایی از استان گیلان که در آنها ترسالی متوسط و ترسالی اندک دیده میشود، در همه استان های دیگر کشور و حتی استان های به ظاهر پر آبی چون مازندان و گلستان خشکسالی دیده می شود. اگرچه خشکسالی در این استان ها اندکی ضعیف است ولی حتی در غرب استان مازندران خشکسالی شدید دیده می شود.
اما شدیدترین خشکسالی را فارس تجربه می کند. طبق نقشه ای که این سازمان منتشر کرده، خشکسالی در بخش هایی از نقاط شمالی استان بسیار شدید است و از شهرهای آباده و اقلید در شمال، تا جویم و بنارویه در جنوب استان خشکسالی شدید مشاهده می شود.
تنها در بخش هایی از شهرستان لارستان خشکسالی کمی ملایم تر است و این سازمان وضع در این نقاط را در دسته «خشکسالی متوسط» قرار داده است. به عبارت دیگر، جایی را در فارس نمی توان مشاهده کرد که خشکسالی شدید یا بسیار شدید را تجربه نکند. اکنون، آن طور که عبدالکریم جامع، مدیرکل هواشناسی فارس به سرویس گزارش «خبرجنوب» می گوید، نه تنها بارش ها در دی ماه امسال در شیراز «صفر» بوده بلکه در روزهای مانده به پایان دی ماه هم بارانی در این شهرستان و استان نخواهد بارید. او ادامه می دهد: «احتمالا بارندگی ها از اواخر هفته آینده، یعنی روزهای پایانی هفته اول بهمن ماه شروع می شود. در عین حال امیدواریم که بارندگی به گونه ای باشد که جبران کمبود بارش در دی ماه را بکند و بارش های بهنجاری در استان اتفاق بیفتد».
او البته پیش از این به «خبرجنوب» گفته بارش هایی که در ادامه سال آبی کنونی اتفاق می افتد، جبران کاهش 80 درصدی بارش های پاییز در مقایسه با میانگین بلند مدت و مدت مشابه پارسال را نمی کند.
جامع در عین حال بر این باور است که کاهش بارش های کنونی «نابهنجاری اقلیمی» است و نه «تغییرات اقلیمی».
به باور او، در گذشته هم این روند اتفاق افتاده ولی امسال این دوره 10 ساله
شده است.
مرگ همیشگی تالاب ها
اگرچه مدیرکل هواشناسی فارس، تغییرات اقلیمی در این استان را رد می کند اما بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که وضع کنونی تنها و تنها نشان دهنده تغییرات اقلیمی در فارس است؛ چه اینکه فارس به باور معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط زیست کشور، هر دو شاخص دگرگونی اقلیمی، یعنی «افزایش دما» و «کاهش بارندگی ها» را
دارد.
در این میان برخی بر این باور هستند که در کاهش بارشهای فارس دو عامل دیگر هم می تواند دخالت داشته باشد.
مجمد جعفر ناظم السادات، از میان رفتن جنگل ها را عامل در شکل نگرفتن سامانه های بارشی می داند و محمد علی افشانی، استاندار فارس، نبود منابع آبی که هوا را مرطوب و آسمان فارس را مستعد بارش کند. استاندار فارس که چندی پیش برای بازدید از «خبرجنوب» به ساختمان مرکزی روزنامه آمد «تکمیل سدها و همچنین زنده سازی تالاب ها را از راهکارهای مبارزه با خشکسالی کنونی» برشمرد. به عبارت دیگر، با تکمیل سدها و آوردن آب به تالاب ها رطوبت هوا در فارس شکل میگیرد و همین موضوع این استان را مستعد بارش های بیشتری می کند. اما واقعیت این است که این روزها نه سدها حال و روز خوشی دارند و نه دریاچه ها.
از دیرباز ایرانیان در تلاش بودند که منابع آب خود را در کاریزها و زیرِ زمین نگهداری کنند تا از تبخیر در امان بماند. امروز اما جز سد سلمان فارسی، تقریبا همه سدهای فارس یا خشکیده اند و یا کمتر از میزان پایداری خود آب دارند. برای زنده سازی تالاب ها هم چند روش پیشنهاد شده است.
برای نمونه برخی می گویند حقابه آنها از پشت سدها تامین شود؛ در عین حال تنها نگاهی به ابعاد دریاچه ای چون بختگان و طشک و دریاچه سد درودزن که در بالادست آن قرار گرفته نشان می دهد که اگر همه آب این سد هم رها شود کمکی به حال بختگان نخواهد کرد؛ هرچند البته سدها متهم درجه یک خشکیدن تالاب ها در کشور به شمار میروند.
نکته دیگر این است که کشاورزان نمی گذارند آبی که از درودزن رها می شود به دریاچه برسد.
ضمن اینکه هم اکنون یکی از دلایل خشکیدن دریاچه ها و تالاب های فارس، برداشت بیرویه منابع آبی آنها از سرچشمه ها است. امسال که از قبل به کشاورزان اعلام شده آبی از پشت سدها برایشان رها نمی شود هم که دیگر نگرانی ها بابت برداشت بی رویه آب به ویژه از سفره های زیرزمینی را بالا برده است چرا که در این شرایط کشاورزانی که درآمدی جز کشاورزی ندارند، به برداشت بی رویه منابع آب زیرزمینی روی می آورند.
آب جیره بندی می شود؟
با وجود کمبود شدید بارش ها و خالی شدن ظرفیت سدها، باز هم مسئولان امیدوار هستند که وضع آب شرب مردم در سال آینده به جیره بندی نکشد.
اما واقعیت این است که پرت آب شرب کم نیست.
نه تنها شهروندان در آب صرفه جویی نمی کنند و هدررفت آب بالاست، شبکه های توزیع آب شرب هم اغلب فرسوده هستند.
آن طور که مدیرعامل سازمان آب و فاضلاب شیراز به سرویس گزارش «خبرجنوب» گفته است، 30 درصد لوله های آب در شیراز نیاز به نوسازی دارد. البته آن طور که به نظر می رسد میزان شبکه هایی که نیاز به نوسازی دارد باید بسیار بیش از این باشد چرا که اغلب این شبکه ها متعلق به 3 دهه پیش هستند و امروز اغلب فرسوده اند. در هدررفت خانگی آب شرب باید یک عامل دیگر را هم دخیل دانست و آن قیمت پایین آب است. گفته می شود شهروندان برای هر یک هزار لیتر آب 300 تومان می پردازند و یارانه قابل توجهی بر روی آب وجود دارد.
این است که باید چنین نتیجه گرفت که عوامل متعددی در هدررفت منابع آب دخالت دارند ولی تقریبا با هیچ کدام از آنها برخورد نمی شود.
این است که حسین افضلی، نماینده اقلید در مجلس شورای اسلامی می گوید: «میان مشکلات از زمین های کشاورزی تا جلسات مسئولان فاصله بسیار است».
46
نظر شما