اگر گذارتان به بافت قدیمی شیراز افتاده باشد آثار آتشی که برای گرم کردن خود در گوشه و کنار افروخته اند را فراوان می توانید تماشا کنید. آتشی که دوده های سیاه آنها دیوارهای آجری را به خاکستر نشانده است. اگر جرآت پیش رفتن داشته باشید به مرور به «کلونی» هایی می رسید که تجمعگاه آنهاست. کلونی هایی در دل خانه های مخروبه که هر از چندگاهی شهرداری و دستگاه های انتظامی آن را تخریب و باز معتادان مدتی بعد دوباره در آنجا تجمع می کنند. اینک برخی کارشناسان برای مبارزه با مصرف مواد مخدر دو پیشنهاد تازه دارند؛ یکی راه اندازی اتاق های امن تزریق و دیگری آزاد کردن مصرف مواد مخدر.
اتاق هاي امن
راه اندازی اتاق های امن تزریق از چندي پیش در کشور شروع شد. از قرار معلو م چند استان کشور برای راه اندازی اتاق های تزریق پیشگام شده اند و سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر هم اعلام کرده که چنانچه دیگر استان ها آمادگی داشته باشند زمینه اجرای چنین طرحی در سراسر کشور فراهم است.
پرویز افشار در آن زمان گفت که در این طرح که قرار است با نظر کارشناسی کمیته درمان ستاد مبارزه با موادمخدر و به صورت پایلوت به اجرا درآید مقرر شده تا دراستان هایی که داوطلبانه خواستار اجرای این طرح شدهاند با در نظر گرفتن جمیع جهات به اجرا درآید.
راه اندازی اتاق های امن تزریق در شیراز اما پیش نیازهایی می خواهد؛ این شهر پیش از این شاهد فعالیت 4 مرکز دی آی سی بود که بعد از انبوهی از اعتراضات مردمی و مسئولان تعطیل شد.
مرکزهای دی آی سی به معتادان امکاناتی چون یک وعده غذا، سرنگ نو برای تزریق و... ارایه می داد و فعالیت آنها در بافت قدیم شهر شیراز به باور برخی مسئولان و مردم، زمینه ساز حضور انبوه معتادان در این منطقه شده بود.
این یعنی نه تنها خود بافت به واسطه داشتن خانه های مخروبه و نقاط کور مستعد حضور معتادان بود بلکه جاذبه دیگری را به آن افزوده بودند. معصومه فروتن، معاون امور اجتماعی بهزیستی فارس در این باره می گوید: بافت قدیم شیراز به فعالیت چنین مرکزهایی نیاز دارد؛ در واقع معتادان که برای دریافت سرنگ و یک وعده غذا به نقاط بالای شهر نمی روند، بنابراين مرکزهای دی آی سی در نقاطی راه اندازی می شد که آسیب خیز باشد.»
به باور فروتن شیراز به تعدادی از دیگر مرکزهای دی آی سی هم نیاز داشت که البته امکان راه اندازی آنها وجود نداشت؛ با نگاه به این تجربه، راه اندازی اتاق های تزریق نیازمند در نظر گرفتن پیش فرض هایی اساسی است تا این اتاق ها به سرنوشت دی آی سی ها دچار نشوند.
پر جاذبه براي متكديان
شیراز شهری است چهار فصل که پای معتادان و تکدی گران از نقاط مختلف کشور بدان باز شده است. برخی مسئولان معتقدند که سخاوتمندی مردم شیراز و آب و هوای مساعد باعث شده شیراز برای تکدی گران و معتادان جذابیت بسیاری داشته باشد و به همین خاطر آنان از نقاط مختلف به شیراز می آیند. حتی در گذشته گزارش هایی تایید نشده ای از اعزام معتادان از شهرهای دیگر کشور به شیراز وجود داشت. مسئولان فارس و شیراز برای مبارزه با این وضع اقدام به راه اندازی مرکزی بزرگ برای معتادان کرده اند؛ مرکزهای ترک اعتیاد اجباری که به ویژه در نوروز به کار می آیند و دستگاه های خدمات رسان با جمع آوری معتادان آنها را روانه این مراکز می کنند.
با این همه واقعیت این است که مرکز ترک اعتیاد بیشتر نقش محلی برای نگهداری معتادان را ایفا می کند تا درمان آنها. در سال های اخیر تئوری های مختلفی برای درمان اعتیاد مطرح شده که تقریبا همه آنها شکست خورده است. جامعه شناسان و روان شناسان می گویند مشکل اساسی همه این تئوری ها این بوده که نقش عوامل زمینه ساز این بحران شناسایی و رفع نشده است. اینک اما بحث تازه ای به میان آمده است؛ اینکه مصرف مواد مخدر در کشور مجاز شود. این روش در راستای سیاست جرم زدایی از اعتیاد در پیش گرفته می شود. سیاستی که از حدود چندین سال پیش شروع شد و شعار آن این بود: «معتاد بیمار است و نه مجرم». بسیاری معتقدند انگ زدایی از اعتیاد بیش از اینکه به درمان و مهار آن کمک کند باعث گسترش آن شد. اینک برخی جامعه شناسان هم تئوری آزادسازی مصرف مواد مخدر در ایران را محکوم به شکست می دانند. به باور آنان کشورهایی چون هلند که چنین روشی در پیش گرفته و موفق شده اند زیرساخت هایی فرهنگی دارند که در ایران موجود نیست. کرامت ا... راسخ، جامعه شناس و استاد دانشگاه به گزارشگر «خبرجنوب» می گوید: جامعه ما هنوز در برابر پدیده اعتیاد از آن میزان رشد فرهنگی که باید برخوردار نیست؛ یعنی اطلاعات کافی از این پدیده ندارد تا بتواند از آن به عنوان فرصت استفاده کند.
به باور راسخ، یکی از این زیرساخت های مورد نیاز رونق اقتصادی است. او می گوید: «این سیاست در صورتی می تواند موفق باشد که در قالب یک سیاست کلان و نه یک سیاست خرد اجرا شود. این یعنی همزمان با آن، کشور شاهد رشد اقتصادی، ایجاد شغل، راه اندازی نهادهایی برای کمک رسانی به معتادان و... باشد.
اگر همه این عوامل فراهم شود می تواند چارچوب سودمندی برای درمان اعتیاد و رفع انگ از معتادان فراهم کند.
هرچند برخی روانشناسان بر این باور هستند که جرم زدایی از معتادان در سال های اخیر باعث گسترش این پدیده شده اما راسخ با اشاره به تئوری های جرم شناسی می گوید: زدودن «انگ جنایی» از اعتیاد می تواند رویکرد موثری باشد اما به شروطی.
او ادامه می دهد: در جرم شناسی می گویند وقتی یک پدیده اجتماعی را بزهکاری تلقی کنیم زمینه را برای رشد آن فراهم کرده ایم. به همین خاطر اگر بتوانیم این انگ را از میلیون ها معتاد بزداییم می تواند رویکرد موفقی باشد؛ اما موفقیت آن در گرو سیاست کلان دیگری است. هلند چنین سیاستی در پیش گرفته و در اجرای آن موفق بوده است. برای کشور ما اما باید مطالعات عمیق و دقیق تری صورت بگیرد چون چنین رویکردی پیامدهای ناشناخته ای دارد که باید در یک تحقیق گسترده اجتماعی شناسایی شوند.
همین چند وقت پیش وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کرد که بیش از یک و نیم میلیون نفر معتاد در جامعه زندگی می کنند؛ آنچه اهمیت این موضوع را بیشتر می کند این است که اعتیاد یک بیماری فردی نیست که تنها همان تعداد را به خود درگیر کند بلکه اعتیاد بیماری اجتماعی است که افزون بر خود فرد بسیاری از دیگر افراد را درگیر می کند.و مشکلات اجتماعی بسیاری از جمله طلاق، افزایش بیماری های مصری همچون ایدز و هپاتیت و... را به بار می آورد. راه اندازی اتاق های تزریق امن اگرچه نمی تواند راه درمانی برای اعتیاد باشد اما دست کم یک مزیت دارد و آن اینکه می تواند به کنترل بیماری های ایدز و هپاتیت کمک کند.
این البته تنها یک مسکن کوتاه مدت به شمار می رود و برای زدودن اعتیاد از چهره جامعه کارهای بسیاری باید انجام گيرد، راهکارها هم جز با انجام تحقیقات گسترده جامعه شناختی و روان شناختی به دست نمی آید اما به نظر می رسد که رویکردهای در پیش گرفته شده عمدتا مبتنی بر الگوگیری از طرح های کشورهای دیگر بدون محک زدن آن در شرایط فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران است.
46
نظر شما