اخبار عملیات تروریستی در تهران فقط بحران میان دوحه و ریاض را به حاشیه نبرد، بلکه سبب شد افکار عمومی مردم ایران و منطقه به دو تحول مهم کمتر توجه نمایند. در حالی که ظریف در آنکارا بود، پارلمان ترکیه اعزام نیرو به قطر را تصویب کرده و کردها نیز در اربیل تصویب نمودند که همه‌پرسی استقلال کردستان عراق در 25 سپتامبر برگزار شود. تبعات این دو تحول اگر بیشتر از تبعات عملیات تروریستی تهران نباشد،کمتر از آن نخواهد بود.
ترکیه در حالی در نظر دارد با پرواز از فراز آسمان ایران، نیرو به قطر اعزام نماید که آنکارا معترض به دولت بغداد است که حشدشعبی اجازه ندارد وارد موصل شده و به مرزهای بین‌المللی عراق و ترکیه نزدیک گردد. ترکها استاد استفاده از فرصت ها و فرصت سازی هستند. ترکها در دفاع از منافع ملی خود با هیچ‌کس رودرباسی ندارند، اما ما یا با خود و یا با ترکها رودرباسی داریم.
ترکیه در گذشته نیز نشان داده است هر گاه بدنبال اقدامی بوده است که می‌توانسته حساسیت و اعتراض ایران را در پی داشته باشد با زیرکی خاص روابط را به گونه ای مدیریت می‌کرد که طرف ایرانی نسبت به آن ورود ننماید. پروسه استقرار سپر موشکی و پاتورت ها که امنیت ملی ایران هدف اصلی آن بوده و می باشد، آنکارا با فضاسازی تبلغی و روانی خاص اجرایی کرد و متأسفانه مقامات وقت نتوانستند این ترفند ترکها را درک کرده و اقدامی جدی برای مقابله با آن صورت دهند.
سئوالی که مطرح می‌گردد آنست اگر بغداد از تهران درخواست احداث پایگاه و یا اعزام نیرو به تلعفر شیعه ترکمان بنماید، آنکارا چون تهران که اعزام نیرو به قطر را پذیرفته، اعزام نیرو به تلعفر را خواهد پذیرفت. مسلماً پاسخ روشن مخالفت شدید آنکارا با این اقدام خواهد بود و طرح سئوال فقط برای ایجاد چالش ذهنی بود.
در تحولی دیگر، اربیل تاریخ همه‌پرسی استقلال اقلیم را تعیین نمود. با توجه به نوع مراودات اقلیم با ترکیه و سکوت آنکارا در قبال این اقدام، این تحول باید حاصل هماهنگی کامل کردها با ترکها باشد. به نظر می‌رسد برای اربیل و آنکارا سقوط موصل از دست داعش و حضور قدرتمند دولت عراق و حشدشعبی در مناطق مورد مناقشه و مرزهای بین‌المللی به یک اندازه خطرناک تلقی شده است.
اگر قرار است مرزهای بین‌المللی در اختیار عراق و یا در نگاه کلان اگر قرار است حاکمیت بغداد بر کل عراق احیا شود، برگزاری همه‌پرسی و قرار گرفتن اقلیم و یا دولت مستقل در زیر چتر حمایتی ترکیه برای آنکارا و اربیل اولویت اول خواهد بود.
تحول دیگری که افکار عمومی نسبت به آن توجه چندانی نکردند اما بسیار مهم بوده و آثار میدانی وسیع خواهد داشت باز نمودن معبر عبور برای داعش از سوی کردهای سوری بود.
همانگونه که بارها نوشته‌ام داعش برای آنکار یک ابزار راهبردی بوده و خواهد بود که از این ابزار با توجه به شرایط سود می جوید. آنکارا نگران کردهای خود می باشد، اما اگر کردهای سوری نیز قیمومت انکارا را بپذیرند در آن صورت همانگونه که بارزانی یک شبه از منظر آنکارا از قامت رئیس عشیره، مزین به کسوت رئیس دولت گردید، تروریست های کرد سوری نیز می‌تواند با پذیرش ملاحظات کلان آنکارا در قامت اقلیم و حتی دولت مستقل ظاهر شوند.
اولویت آنکارا میان انتخاب و تن دادن به دو دولت سنی کرد یا دولت علوی در دمشق و شیعی در بغداد، در گزینه آخر، تن دادن به دولت کردها خواهد بود. توجه داشته باشیم حادثه تهران پس از دو اقدام تروریستی در شرق و غرب کشور صورت گرفت.
در این نگاه ارتباطات خاص سرویس پاکستان – ترکیه نیز مد نظر باشد. فارغ از رقابت‌های معمول میان تهران- آنکارا- اسلام آباد، ملاحظات قومی و مذهبی ترکیه و پاکستان در قبال ایران، از عوامل مهم هم پوشانی منافع دو سرویس در ارتباط با تهران است، که نیازمند توجه خاص به آن می باشد. تروریست ها در تهران از منظری اقدامی شفاف نمودند اما آدرس یافتن عاملان این اقدام، نباید فقط متوجه ریاض باشد. آنکارا، اربیل و... نیز با توجه به پیچیدگی های خاورمیانه و تحولات پیش رو باید مدنظر این بررسی ها قرار بگیرد.
داعش تنها لباس سعودی بر تن ندارد. داعش ترک، کرد، اسرائیلی و... هریک به تنهایی و یا مشترک برای مقابله با دشمنی به نام ایران، می‌تواند بازی پیچیده و چند وجهی را طراحی و مدیریت نمایند. برخی ها کشورها پیام تسلیت و محکومیت می‌فرستند و برخی نمی فرستند، اما عرصه سیاست بارها شاهد بوده است که عاملان عملیات های تروریستی، می‌تواند در صف اولین کشورهای تسلیت دهنده و عزاداری کشته شدگان نیز باشند. نباید به تحولات تک بعدی نگریسته و در تحلیل‌های ساده گرفتار شد.
تحولات در منطقه چند سویه و دارای لایه پنهان و آشکار است که توجه به همه ابعاد آن، می‌تواند راهنمایی عمل سنجیده و اقدام مناسب باشد.
کارشناس و تحلیلگر ارشد مسائل سیاسی و بین الملل
52310
نظر شما