جشنواره‌های تجسمی طبقه‌بندی شوند

هلیا قاضی میرسعید

چند روز پیش بهرام عظیمی حمله تند و تیزی به بانیان جشنواره‌های انیمیشن کرده بود؛ جشنواره‌هایی که برگزار می‌شوند تا بیلان کاری مدیران را بالا ببرند و دست آخر هم بی‌خیال حقوق و دستمزد کسانی می‌شوند که جشنواره روی دوش آنها برگزار شده است. اما این مشکلات مختص انیمیشن نیست؛ همه جشنواره‌های تجسمی با این مشکل روبرویند.

هنرهای تجسمی از جمله موضوعاتی است که جایگاه آن در جامعه تعریف نشده و به نظر می‌رسد همچنان این نیاز وجود دارد که حجم فعالیت این حوزه در عرصه اجتماعی و البته هنری گسترش پیدا کند. مشروط بر آنکه تعریف درستی از آن ارائه شود و بتواند در جایگاه واقعی خود قرار گیرد و تنها به عنوان یک ابزار تزیینی و گاه تبلیغی از آن استفاده نشود.

اما میزان هزینه‌های اختصاص داده شده به این هنر گویای این امر است که دغدغه ارتقای سطح هنرهای تجسمی در کشور ما، دغدغه اصلی نیست به طوری که حتی تعدد جشنواره‌هایی که در این حوزه برگزار می‌شوند هم نمی‌تواند کمک شایانی به ارتقای سطح کیفی این هنر کند. چراکه کمبودهای بسیاری در این حوزه وجود دارد و در این میان تعدد جشنواره‌ها تنها مشکل نیست بلکه نبود طبقه‌بندی و جایگاه آنها مسئله است. هنرمندان فعال حوزه تجسمی نظرات خود را نسبت به وضعیت نابسامان جشنواره‌های تجسمی در گفت‌وگو با خبر مطرح کردند.

 ایرج اسکندری: جشنواره‌های تجسمی باید خلاصه شوند
ایرج اسکندری، نقاش معاصر، در خصوص برپایی جشنواره در کشور‌های مختلف می‌گوید: معمولاً در کشورهایی که فعالیت در حوزه‌های هنری گسترده است، تعداد جشنواره‌ها محدود است اما از کیفیت بالایی برخوردارند به طور مثال در بنگلادش فقط یک جشنواره هنرهای تجسمی به شکل دوسالانه تحت عنوان بی‌ینال "داکا" برگزار می‌شود یا می‌توان به بینال ونیز اشاره کرد که آن هم هر دوسال یکبار برگزار می‌شود اما مهمترین جشنواره جهانی در زمینه هنرهای تجسمی به شمار می‌رود.

اسکندری معتقد است اگر کشورها در حوزه فرهنگ به سمتی حرکت کنند که بتوانند این جشنواره‌ها را هرچه خلاصه‌تر اما با کیفیتی بهتر برگزار کنند به غنای هنری آن کشور کمک شده است.

وی بر این باور است در چنین شرایطی کارهای اجرایی هم به صورت مطلوب‌تر اجرا می‌شود و از پراکنده کاری هم جلوگیری می‌شود.

اسکندری با اشاره به این مطلب که باید توجه داشت که یک جشنواره با چه هدفی برگزار می‌شود، توضیح می‌دهد: متناسب با اهداف برپایی یک جشنواره می‌توان آن را ارزشگذاری کرد. اگر اهداف جشنواره‌ها مشخص شود بهتر می‌توان برای آنها تصمیم‌گیری کرد.

وی ادامه می‌دهد: گاهی جشنواره‌ها با اهداف کوتاه مدتی برگزار می‌شوند اما برخی دیگر برای زمان طولانی‌تری برنامه‌ریزی شده‌اند مانند بی‌ینال جهان اسلام و یا دوسالانه نقاشی معاصر ایران و یا جشنواره فجر که قرار است هر ساله برگزار شود.

این هنرمند با انتقاد از تعداد جشنواره‌هایی که در کشور برگزار می‌شود، می‌گوید: اگر بتوانیم در حوزه هنرهای تجسمی به یک جشنواره اساسی برسیم که در آن جشنواره فقط به مقوله هنرهای تجسمی متشکل از نقاشی، مجسمه، آثار گرافیکی و. . . باشد و براساس یک سیاست خاص برای آنها تصمیم‌گیری شود، می‌توانیم به رشد هنرهای تجسمی در کشور کمک کنیم. این پراکندگی هنرمندان و هنرجویان را سردرگم می‌کند و باعث می‌شود خیلی از هنرمندانی که سابقه طولانی در هنرهای تجسمی دارند با جشنواره‌های مقطعی کنار روند و گوشه‌نشین شوند.

اسکندری در واکنش به اینکه شنیده شده که برخی از مسئولان اجرایی در سنوات قبل متناسب با بودجه‌ای که در اختیار داشتند برنامه‌ریزی نکردند و یک سری تعهدات و جوایزی را پیش‌بینی کردند که بعداً نتوانستند از عهده آن برآیند، می‌گوید: من در این باره گزارشی خواندم که یک مقام اجرایی تعداد زیادی آثار هنری خریداری کرده بود اما به دلیل عدم تأمین بودجه، آثار پس از یکی-دو سال به هنرمندان بازگردانده شد. متأسفانه اتفاقاتی از این دست موجب خدشه‌دار شدن کارهای اجرایی در حوزه هنرهای تجسمی می‌شود.

وی با ناکافی دانستن بودجه سالانه هنرهای تجسمی، توضیح می‌دهد: بودجه‌ای که به هنرهای تجسمی تعلق دارد رقمی نزدیک به 400 میلیون تومان است و اگر با این مبلغ بخواهند آثار خوب و در حد مطلوب خریداری کنند کفایت خرید آثار اندکی را می‌کند. شایسته است مجلس و کارگزاران فرهنگی یک فکر اساسی برای تأمین بودجه این هنر بکنند و مجلس طرح تخصیص2/0 درصد بودجه عمرانی وزارتخانه‌ها به خرید آثار تجسمی را تصویب کند، چراکه در غیر این‌صورت وضعیت هنرمندان حوزه تجسمی در آینده با مشکل مواجه خواهد شد و تولید آثار هنری هم لطمه خواهد دید.

 صداقت جباری: جشنواره‌های تجسمی به لحاظ کیفی نازل هستند
صداقت جباری برنده جایزه بزرگ دوازدهمین بی‌ینال هنر بنگلادش در سال 1385 و عضو هیأت علمی گروه گرافیک دانشکده هنرهای زیبا در خصوص تعدد جشنواره‌های هنرهای تجسمی توضیح می‌دهد: اگر جشنواره‌های متعدد تجسمی با کیفیت برگزار شود اشکالی ندارد اما مشاهده می‌شود که این جشنواره‌ها با موضوعات شبیه به هم برگزار می‌شوند که این اصلاً جالب نیست.

طراح آرم سیمافیلم در ادامه می‌گوید: جشنواره‌ای اینچنینی در واقع به نوعی مسابقه‌ای است که در ادارات برگزار می‌شود. تعداد این نمایشگاه‌ها مهم نیست بلکه کیفیت آنهاست که حائز اهمیت است و بهتر است به جای این پراکندگی، یک یا دو جشنواره با حساب و کتاب دقیق برگزار شود و هنرمندان بدانند که چه تعداد جشنواره با اهمیت سالانه در کشور برگزار می‌شود.

وی با بیان اینکه متأسفانه دیده شده که جشنواره‌هایی برگزار شده که به لحاظ کیفی بسیار نازل هستند و بعضاً هم زود برچیده می‌شوند، خاطر نشان می‌کند: بهتر است به فکر برگزاری جشنواره‌های با کیفیت باشیم تا اینکه جشنواره‌های صوری برگزار کنیم یا برای بیلان کاری جشنواره‌ای ترتیب دهیم.

جباری با انتقاد از وضع موجود، می‌افزاید: این خیلی بد است که مؤسساتی تصمیم به برپایی جشنواره می‌گیرند ولی در پایان کار به تعهدات خود عمل نمی‌کنند. بهتر اگر مؤسسه‌ای جشنواره برگزار می‌کند به خصوص وقتی مفاهیم و مضامین بزرگی را هم برای آن انتخاب می‌کند، جشنواره در شأن آن موضوع برگزار شود و نسبت به اهمیت موضوع، کار در خور و شایسته‌ای انجام می‌شود و همچنین امکانات مناسبی هم در اختیار هنرمندان قرار گیرد. در حالی که اکثر جشنواره‌های اینچنینی فاقد معیارهایی از این دست هستند.

 علی وزیریان: جشنواره‌های تجسمی بیلان کاری محسوب می‌شوند
علی وزیریان طراح گرافیک  که تاکنون در نمایشگاه‌هایی در برن، لندن، ژنو، کراچی، لبنان، دمشق و ژاپن حضور داشته است، می‌گوید: بیش از 40 جشنواره هنری سالانه در کشور ما برگزار می‌شود. همچنین تعداد جشنواره‌های ما در حوزه هنرهای تجسمی هم بسیار زیاد است. در حالی که باید دید این جشنواره‌ها تا چه اندازه در حوزه تخصصی خود تأثیر گزار هستند.

وی با ابراز تأسف از اینکه این جشنواره‌ها به غیر از اینکه بیلان کار برگزار کنندگان را بالا ببرد، کارکرد دیگری ندارند، می‌افزاید: من در دوره‌های مختلف به مدیران تجسمی یادآور شده‌ام که بهتر است به جای اینکه عناوین بسیار زیادی از جشنواره‌های تجسمی داشته باشیم آنها را به شکل یک جشنواره معتبر مانند بی‌ینال داکا گردآوری کنیم چراکه در این صورت تأثیر بیشتری هم خواهد داشت.

وزیریان در ادامه می‌گوید: البته به نظر می‌رسد مدیریت اخیر قصد داشت با برگزاری جشنواره تجسمی فجر این طرح را اجرا کند. قطعاً در قدم اول ضعف‌هایی وجود دارد ولی اگر هدف آنها این بوده به این موضوع برسند، جشنواره تجسمی فجر می‌تواند خیلی تأثیر گزار باشد.

این طراح پوستر همچنین یادآور می‌شود: نمایشگاه‌ها و بی‌ینال‌هایی که در حال حاضر برگزار می‌شوند مانند یک گزارش کار سالانه است. در حالی که بهتر است به برگزیدن آثار ارزشمند توجه بیشتری شود تا اینکه به کمیت پرداخته شود. ما باید نگاه کیفی به ماجرا داشته باشیم تا سطح کیفی کار ارتقا پیدا کند. اگر کنترلی روی برگزاری جشنواره‌ها شود از هدر رفتن بودجه ناچیز هنرهای تجسمی هم جلو‌گیری می‌شود.