آیا می‌توان خطر آتش‌سوزی دکل را به صفر رساند؟

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، 7 روز از آتش‌سوزی دکل 95 مشهور به «رگ سفید» در نزدیکی بندر هندیجان در استان خوزستان می‌گذرد. آتشی که هنوز شعله‌هایش روشن است و به گفته بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت یک ماه و نیم تا خاموش شدنش زمان نیاز است. رگ سفید در آتش می‌سوزد، همانند پیکر 3 مردی که در هنگام ماموریت روی دکل سوختند و جان خود را از دست دادند. «انحراف دکل براثر فشار گاز موجود در مخزن» علت این آتش‌سوزی اعلام شده و حالا به گفته وزیر نیرو برای مهار آتشی که تا شعاع 100 متری امکان نزدیکی به آن وجود ندارد، باید‌ از مسیر پایین دو چاه حفر شود که ابتدا باید مکان حفر چاه آماده شود و سپس دکل در آنجا قرار بگیرد. با این حال رگ سفید تا زمانی که نفت در رگ‌هایش بجوشد در آتش می‌سوزد. آتشی که برای اولین بار نیست که به جان دکل‌های نفت می‌افتد. طبق گزارش ایسنا، حوادث صنعت نفت از ابتدای سال ۹۲ تا ابتدای سال ۹۶ نزدیک به 59 مورد بوده است. حوادثی که قطعا باید آن را بررسی و نتایج آن را مورد بررسی قرار داد و به این سوال پاسخ داد که چرا تاسيسات به اين مهمي در وحله اول  ارزيابي آسيب‌پذيري نشده‌اند؟

فريبرز ناطقي الهي، استاد نمونه كشور و عضو هيت علمي پژوهشگاه زلزله در يك پروژه تحقيقاتي ارتباط با صنعت بين شركت پالايش و بخش وزارت نفت و پژوهشگاه بين المللي زلزله‌شناسي و مهندسي زلزله در طي سال‌هاي ١٣٨٠ تا ١٣٨١ بر روی تمام واحدهاي پالايشگاه تهران (جنوبي و شمالي) و در سالهاي 1381 تا 1382 بر روی پالايشگاه پتروشيمي شيراز کار کرده است. او در این پروژه گرچه زمان زلزله را هدف قرار داده ولی نقاط ضعف اصلي سيستم‌ها براي زمان سرويس نيز بطور كامل شناسايي شده است. نتایجی که به گفته این استاد نمونه کشور "شركت پالايش و پخش" با توجه به با تواني فوق العاده، حقيقتا شايد بهترين در كشور از نظر زير ساخت‌ها، سيستم بهداشت و ايمني محل كار، توانمندي به چنين مطالعات ارزشمندي كه توسط دانشمندان داخلي و با تلاش شبانه روزي آنها و با كمبودهاي غير قابل توصيف سال‌ها پيش انجام شد اهتمام ويژه‌اي نداشته است.

با او درباره شیوه ارزیابی این پروژه و نتایج حاصل از این بررسی‌ها گفت‌و‌گو کرده‌ایم.

                                                                           ***

*در این پروژه‌های تحقیقاتی آسیب‌پذیری سازه‌ها و تاسیسات چگونه ارزیابی شده است؟

عموما ارزيابي آسيب‌پذيري سازه‌ها و تاسيسات در برابر زلزله در سه مرحله بصورت غربالگري انجام مي‌گيرد. مرحله اول شامل ارزيابي كيفي، مرحله دوم برداشت‌هاي ميداني و ارزيابي ديتايل‌ها و مرحله سوم شامل مدلسازي كامپيوتري و ارزيابي كاملا كمي كه هزينه بر، زمان بر و  نيروي متخصص و ماهر نيازمند است، صورت مي‌گيرد. در روش‌هاي ابداعي، بخصوص با تركيب روشهاي كيفي با كمي (مرحله دوم و سوم) و ارايه روشي في مابين بجاي تحليل‌هاي پيچيده با گرفتن نتيجه‌هاي قابل اعتماد از آسيب‌پذيري تاسيسات نفتي براي ارزيابي تاسيسات با دقت قابل قبول استفاده شد.

شايان ذكر است كه اين مطالعات پيشرفته با تشكيل بانك‌هاي اطلاعاتي جامع انجام شد و با كليك كردن روي هر جز اصلي از تاسيسات يا سازه‌ها، امكان دسترسي به اطلاعات آسيب‌پذيري بر روي نقشه‌هاي سيول (براي مقاوم سازي) و نقشه فلوي پالايشگاه (جريان و هدايت سيالات براي مديريت بحران) مشخص شد كه تا به آن‌روز در هيچ كجاي دنيا سابقه نداشت!

*آیا پیش از این که شما آسیب‌پذیری روی این تاسیسات را ارزیابی کنید، ارزیابی از وضعیت آن انجام نشده بود؟

موضوع مهم و سوال اصلي همین جا است كه  حدود ١٥ سال پيش وضعيت آسيب‌پذيري تاسيسات نفتي پالايشگاه هر كدام جداگانه  بطور كامل ارزيابي شده بود حتي اين واحد كه متاسفانه در شرايط تعمير آتش گرفت!

*با توجه به بررسی‌هایی که بر روی تاسیسات نفتی انجام داده‌اید آیا می‌توان خطر حوادثی شبیه به رگ سفید را به صفر رساند؟

 مسلما نمي‌توان خطر سوانح را به صفر رساند بخصوص در چنين تاسيساتي که با مواد آتش‌زا، حرارت بالا، فشار زياد سيستم‌ها و اثرات خوردگي در تاسيسات روبه‌رو هستند. وليكن با رجوع به مطالعات حداقل مي‌توان در زمينه پيشگيري و كاهش اثرات نامطلوب اقدام کرد. فراموش نمي‌كنم در آن زمان به عنوان معاون پژوهشگاه نامه‌اي به كليه وزراي وقت از وضعيت لرزه خيزي و آسيب‌پذيري كشور در برابر زلزله نوشتم و آن را بدون رعايت مناسبات اداري و رعايت مراتب در مكاتبات و داشتن جايگاه رسمي براي ارسال چنين نامه‌اي به مقام بالاتر (كه بعدا توسط ريس مجموعه حتي مورد نه مواخذه ولي دلگيري او كه حق هم بود، شدم) ارسال کردم كه آقاي مهندس زنگنه در حاشيه نامه بدون توجه به جايگاهاي اداري دستور چنين مطالعاتي را صادر کرد كه حقيقتا تا به امروز این فرمان نشان از دور انديشي و خرد ورزي او داشت.

به هر حال تاريخ نيز بايد بداند كه چه افرادي براي كشور دل سوزانده‌اند. در خاتمه با توجه به اهميت فوق العاده چنين تاسيساتي اميدوارم اينگونه مطالعات نه در مهندسان مشاور كه اهداف دوگانه از انجام پروژه‌ها دارند كه درست هم هست بلكه در مراكز تحقيقاتي بنام كه تنها يك هدف و آن هم كاهش آسيب‌پذيري‌ها و مقاوم‌سازي درست تاسيسات و مستحدثات كشور است ادامه و پس از از مطالعه به مرحله اجرا درآید تا خداي ناكرده با چنين شرايط ناگواري كه در پالايشگاه تهران در يك آتش‌سوزي كوچك روبرو شديم در برابر انهدام و آتش‌سوزي‌هاي مهيب و غول زلزله مواجهه نشويم.

در اينجا بصورت كاملا عمومي و محدود اطلاعات مربوط به واحد ايزومكس نشان داده شده است كه حاكی از آسيب پذيري این واحد است: 

روش هاي دپارتمان انرژي امريكا و انجمن مهندسي زلزله امريكا و روش ابداعي و پيشرفته پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله

مدلسازي تاسيسات پالايشگاه نفت تهران

آسيب پذيري واحد ايزومكس پالايشگاه سال ١٣٨١

نمونه اي از تاسيسات پالايشگاه

مدلسازي واحد هاي پالايشگاه

47235