آیا داروهای ضد افسردگی نیاز به بازنگری فوری دارند

بهنوش خرم‌روز: درست است که یکی از ناقلین شیمیایی مغزی به نام سروتونین در ابتلای افراد به اختلال افسردگی سهم عمده‌ای دارد، ‌اما به نظر می‌رسد که تصور ما از نحوه تاثیر این ماده تا به حال بسیار ناقص بوده است. در واقع تا پیش از این تصور می‌شد که کمبود سروتونین در مغز باعث ابتلای افراد به این اختلال می‌شود و طبیعتا داروهای افسردگی هم بر همین اساس ساخته شدند. اما مطالعات جدید نشان می‌دهند که مغز افراد افسرده پپیچیده‌تر از این حرف‌ها است.

بر اساس گزارش نیوساینتیست،‌ شواهد جدید ثابت می‌کنند که بالا رفتن سطح سروتونین در قسمت‌های خاصی از مغز هم باعث ظهور افسردگی در فرد می‌شوند. به نظر می‌رسد این شواهد دلیل عوارض جانبی داروهای ضد افسردگی مانند پروزاک را توضیح می‌دهند. این داروها قرار بود با بالا بردن سروتونین در مغز، ‌افسردگی را از بین ببرند اما در برخی افراد اثری معکوس داشتند.

در حقیقت این دیدگاه که افسردگی حاصل پایین آمدن سروتونین در مغز است،‌ نتیجه تاثیر داروهای افزاینده سروتونین بود. وقتی محققین متوجه شدند که این داروها خلق افراد افسرده را بالا می‌برند، ‌احتمال دادند که دلیل افسرگی پایین آمدن سروتونین در مغزشان باشد،‌ به همین سادگی!‌

اما مطالعات بعدی،‌ این فرضیه را تایید نکرد. چرا که آزمایش بسیاری از مبتلایان به افسردگی،‌ میزان بالایی از سروتونین را در مغز آن‌ها نشان می‌داد که با فرضیه کمبود سروتونین جور در نمی‌آمد. حدود سه سال پیش محققین موسسه پژوهش قلب بیکر در ملبورن استرالیا به این نتیجه رسیدند که افراد مبتلا به اختلال هراس،‌ 4 برابر و افراد مبتلا به افسردگی 2 برابر بیشتر از داوطلبین عادی سروتونین دارند. همچنین آن‌ها نشان دادند که استفاده طولانی مدت از داروهای افزاینده سروتونین،‌ میزان سروتونین را در بدن این افراد کاهش می‌دهد.

مطالعات جدیدتر نشان می‌دهند که چند نوع سلول عصبی وابسته به سروتونین در مغز وجود دارد که هر دسته به طور کاملا مستقل رفتار می‌کنند. نتایج این مطالعات که به تازگی منتشر شده‌اند، می‌گوید در حالی که سروتونین بالا در قسمت‌هایی از مغز مثل قشر پیش‌پیشانی می‌تواند خلق افراد را بالا ببرد،‌ در عین حال سطوح بالای سروتونین در قسمت‌های دیگر مغز می‌تواند تاثیری منفی و متضاد روی خلق افراد بگذارد.

دانشمندان امیدوارند که یافته‌های جدید به درمان موثری برای افسردگی ختم شود. با شناخت قسمت‌های مختلف و مستقل مغزی، ‌شاید بتوان داروهایی را طراحی کرد و ساخت که به طور خاص یک قسمت مشخص از مغز را هدف بگیرند و بدین ترتیب،‌ کنترل بیماری بسیار ساده‌تر خواهد بود. البته درک بهتر این مناطق مغزی هنوز نیاز به مطالعات فراوانی دارد.