کاش دولت وسواسی بود

مهدی تقوی*: دولت نهم در شرایطی آخرین سال فعالیت خود را پشت سر می گذارد که اجرای طرح تحول اقتصادی به عنوان مهمترین برنامه اصلاحی دولت در حوزه اقتصاد با  گمانه زنی های کارشناسی و دست اندازهای اجرایی و سیاسی فراوانی همراه شده است. در همین رابطه به تازگی شنیده می شود دولت تصمیم گرفته است به جای ارائه لایحه طرح تحول اقتصادی به طور فوریتی به مجلس، حذف یارانه ها را در لایحه بودجه سال 88 جای دهد. البته متن لایحه پیشنهادی دولت برای هدفمند کردن یارانه‌ها در حالی منتشر شده است که زمان ارائه این لایحه به مجلس نیز مانند طرح تحول اقتصادی مشخص نیست.

شاید برخی از کارشناسان اقتصادی ایده جدید دولت مبنی بر گنجاندن حذف یارانه ها در لایحه بودجه سال 88 را نوعی شکست طرح تحول اقتصادی عنوان کنند، اما به شخصه اعتقاد دارم که واژه شکست برای این موضوع واژه مناسبی نیست. چندین بار  به این نکته اشاره شده است که اجرای طرح تحول اقتصادی نیاز به منابع مالی فراوانی دارد بنابراین جنجالی ترین بخش این طرح یعنی نقدی کردن یارانه ها، آثار تورمی به دنبال خواهد داشت. استدلال اقتصادی برای توضیح تورمی بودن طرح تحول اقتصادی نیز خیلی دشوار و دور از ذهن نیست. طبیعی است  پولی که در قالب اجرای این طرح در اختیار مردم قرار می گیرد تقاضا برای کالا را افزایش می دهد و این افزایش تقاضا به طور حتم آثار تورمی از خود بر جای می گذارد.

 با لحاظ تبعات اجتماعی و سیاسی هدفمند کردن یارانه ها به نظر می رسد حذف یارانه ها نسبت به تمامی موارد طرح تحول اقتصادی از جمله اصلاح ساختار بانک ها و گمرکات و مالیات ها از اهمیت بیشتری برای دولت بر خوردار باشد. 

بر همین اساس و با لحاظ این حساسیت هاست که ایده تازه ای مبنی بر گنجاندن طرح هدفمند کردن یارانه ها در  لایحه بودجه سال 88 مطرح می شود. اما همین طرح نیز آن گونه از متن منتشر شده آن در برخی سایت ها برمی آید، علاوه بر آثار تورمی بر هزینه واحد های تولیدی نیز اثر می گذارد. از سوی دیگر دولت باید به این نکته توجه داشته باشد که قیمت نفت در بازار های جهانی به شدت کاهش پیدا کرده است به همین دلیل در آمد های دولت هم کاهش پیدا می کند.

 در چنین شرایطی پرداخت یارانه ها به مردم مشکلات بیشتری را به وجود خواهد آورد. ایران کشور نفت خیزی است که این ثروت خدادادی متعلق به تمام مردم است اما اگر قرار باشد در آمد های نفت به طور مستقیم در اختیار مردم قرار بگیرد سطح عمومی قیمت ها به یکباره با رشد بسیار بالایی رو به رو می شود. این مساله معضل جدی برای قشر کم در آمد جامعه به وجود می آورد. هر چند تا کنون آمارهای دقیقی از افرادی که در ایران زیر خط فقر زندگی می کنند ارائه نشده است اما به طور حتم این افراد درصد قابل توجه ای را به خود اختصاص می دهند. 

با حذف یکباره یارانه ها در بودجه سال آینده  افرادی که در زیر خط فقر زندگی می کنند همانطور که اشاره کردم با مشکلات زیادی رو برو خواهند شد. راه برون رفت از این اثر منفی اجتماعی - اقتصادی نیز حاکم سازی یک نظام جامع تامین اجتماعی برای توانمند سازی فقراست که دولت تا کنون نسبت به آن بی توجه بوده است.

بنابراین حذف یارانه در لایحه بودجه سال آینده موضوع خیلی پیچیده ای است که نباید در رابطه با آن شتاب زده عمل کرد. دولت پیش از این طرح هایی دیگری را نیز با شتاب زدگی اجرا کرد که همگی آنها با شکست همراه شده است. بنابراین در رابطه با حذف یارانه ها، دولت باید وسواس بیشتری از خود خرج کند تا نارضایتی بالایی از  اجرای آن بروز نکند. 

*استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی