پیروزی نفتی ایران در اوپک

مریم یعقوبی: پس از گذشتن یک سال و اندی از اجرای برجام بیژن نامدار زنگنه دومین وزیر ایرانی بود که فضای بین المللی را وادار به عقب نشینی و پذیرفتن شرایط کشورمان کرد.

درست هم زمان با مذاکرات ژنو و نهایی شدن توافق برجام عربستان از دو جهت نگران بود؛ توافق ایران با کشورهای غربی بر سر موضوع هسته ای که می توانست گرانیگاه تجاری و سیاسی منطقه را جابه جا کند از سویی و بازگشت ایران به بازار جهانی نفت که به معنای کاهش سهم دیگر تولیدکنندگان بزرگ به خصوص عربستان بود از سوی دیگر.

نگرانی های عربستان چندان هم بیراه نبود چرا که جمهوری اسلامی ظرف کمتر از یک سال از توافق ژنو نه تنها توانست جایگاه سومی خود را در میان تولیدکندگان اوپک بازپس گیرد بلکه در تولید نفت و گاز نیز شاهد رشد بود.

بنابر گزارش اوپک ایران با رشد تولید نفت در نیمه نخست سال ۲۰۱۵ بار دیگر در جایگاه سوم تولیدکنندگان نفت قرار گرفت. تولید نفت خام ایران در ماه مه نسبت به آوریل روزانه هزار بشکه افزایش یافت و به دو میلیون و ٨٤٥ هزار بشکه در روز رسید. این آمار نشان می دهد، ایران در ماه مه، امارات را که ماه پیش رقابت نزدیکی با آن داشت کنار زده و پس از عربستان و عراق سومین تولیدکننده بزرگ سازمان کشورهای صادرکننده نفت شد.

در همین حال اما تولید نفت عربستان در ماه مه روزانه با چهار هزار و ٣٠٠ بشکه کاهش نسبت به آوریل به ١٠ میلیون و ١٠٧ هزار بشکه در روز رسید و این آغاز تلاش عربستان برای حفظ بازارهای جدیدی بود که در دوران تحریم‌های ظالمانه علیه ایران به دست آورده بود.

تله زمان برای عربستان

بیژن زنگنه اما با تعیین استراتژی هوشمندانه ای این تلاش ها را نه تنها خنثی بلکه به سمت و سویی برد که عربستان خود دست به دامن کشورهای عضو اوپک شد تا از افزایش کسر بودجه خود جلوگیری کند.

درست سه ماه بعد از اجرای برجام بود که رسانه های معتبر عربستان گزارش دادند درآمد عربستان در سال 2016 (سال آتی میلادی) 513 میلیارد ریال سعودی خواهد بود که هزینه‌های دولت این کشور 840 میلیارد ریال سعودی برآورد شده که به این ترتیب میزان کسری بودجه عربستان 327 میلیارد ریال سعودی (87 میلیارد دلار) خواهد بود که این رقم در 10 سال گذشته در عربستان بی سابقه بوده است.

مروری بر انچه زنگنه در این مدت برای وادارساختن عربستان به پذیرش حق ایران در بازار نفت انجام داد، نشان میدهد تمرکز استراتژی وی بر خریدن زمان بود.

زنگنه بخوبی میدانست که نباید هیچ عجله ای برای توافق داشته باشد. هر روز که می گذشت توان تولید ایران بیشتر و زیان عربستان و دیگر همپیمانانش هم بیشتر میشد. زنگنه پيش از اجراي برجام نيز به صراحت اعلام كرد كه سياست افزايش توليد و صادرات نفت را دنبال خواهد كرد؛ حتي اگر قيمت نفت به 20دلار برسد.

در نشست قبل اوپک كه بيست و نهم فروردين 1395به ميزباني قطر برگزار شد، عربستان مانع شكل‌گيري توافق شد. درحالي‌كه روسيه به‌عنوان توليدكننده بزرگ نفت و كشوري خارج از اوپك حاضر به تفاهم بر سر فريز نفتي شده بود و مستثني شدن ايران از اين طرح مورد پذيرش همه كشورها قرار گرفته بود، عربستان زير بار اين توافق نرفت تا اين تفاهم به نشست دهم آذرماه موكول شود.

ايران كه طي 10‌ ماه گذشته از اجراي برجام به‌دنبال بازپس‌گري سهم خود از توليد و صادرات نفت بود، بارها اعلام كرد تا زماني كه توليد نفت خود را به ميزان پيش از تحريم‌ها نرساند، دست از افزايش توليد برنخواهد داشت.

در شرايطي كه گزارش‌هاي رسمي نشان‌دهنده عبور توليد نفت ايران از مرز 4ميليون بشكه در روز است و صادرات ايران به 2 ميليون بشكه افزايش يافته است، احتمال فريز توليد نفت در اين سطح بالا‌رفته است.

براساس توافق اوليه در الجزاير كشورهاي ايران، ليبي و نيجريه از مشاركت در اجراي فريز نفتي معاف شده‌اند. با افزايش احتمال توافق نفتي‌ها در دهم آذرماه، بازار نفت جهت‌گيري جديدي در نرخ‌ها تجربه خواهد كرد. حدود 40درصد نفت خام جهان را اوپك تأمين مي‌كند. رويترز در گزارشي نوشت، اوپك به نهايي كردن نخستين توافق محدودسازي توليد خود از سال 2008 نزديك است.

بازگشت به زمان قبل از تحریم؛ حرف اول و آخر زنگنه

بیژن زنگنه هفتم مهر سال جاری پس از پایان پانزدهمین نشست مجمع بین‌المللی انرژی (IEF) در الجزیره در جمع خبرنگاران داخلی و خارجی درباره این که تولید نفت خام ایران باید به چه رقمی برسد، اظهار کرد: ما باید به حداقل سطح تولید پیش از تحریم‌ها برسیم.

زنگنه در پاسخ به خبرنگاران خارجی در باره رقم مورد نظر ایران برای تولید نفت خام گفت: رقمی که پیشنهاد کرده‌ایم حدود چهار میلیون بشکه در روز است که بر اساس منابع ثانویه، معادل تولید نفت خام ایران در زمان پیش از تحریم‌هاست.

اعضای اوپک در سپتامبر با طرح کلی کاهش تولید اعضای این سازمان در دامنه ٣٢ میلیون و ٥٠٠ هزار بشکه تا ٣٣ میلیون بشکه در روز موافقت کردند که نخستین توافق آنان در باره محدودیت تولید از سال ٢٠٠٨ به این سو بود. بر اساس برآورد اوپک، مجموع تولید کشورهای عضو در ماه گذشته (اکتبر) ٣٣ میلیون و ٦٠٠ هزار بشکه در روز بوده است.

برجام نفتی و توافق تاریخی اوپک

امروز و دقیقا دو ساعت قبل مشخص شد که این راهبرد کاملا درست بوده و هم افزایی فشار کسری بودجه داخلی و انتظار همپیمانانی که آن هم روز به روز دچار وخامت بیشتری در تراز پرداختهای خود میشدند، عربستان را وادار به عقب نشینی بزرگی در برابر ایران کرد.

در جلسه امروز عصر کشورهای عضو اوپک توافق کردند که ۱.۲ میلیون بشکه در روز کاهش دهد و به میزان ۳۲.۵ میلیون بشکه در روز تولیدات خود برساند.

بر همین اساس قیمت نفت افزایش ۷.۶ درصدی داشت به ۴۹.۹۰ دلار رسید.

در همین حال، عربستان سعودی موافقت کرد که ایران تولیدات خود را به اندازه ۳ میلیون ۹۰۰ هزار بشکه در روز متوقف کند. این توافق در حالی است که باید ۶۰۰ هزار بشکه در روز اغضای غیر اوپکی تولیدات شان را کاهش دهند.

بر اساس تفاهم اوپك ايران حتي مي تواند توليدش را در شش ماهه ٢٠١٧ روزانه ٩٠ هزار بشكه افزايش دهد و به سقف ٣.٩ ميليون بشكه برساند.

22335