به بهانه دعوت کمیسیون برجام از مذاکره کنندگان پیشین هسته ای/هر تیم مذاکره کننده چه دستاوردی داشت؟

سید صادق روحانی: این روزها دیگر کسی نیست که نداند پرونده هسته ای ایران طولانی ترین پرونده سیاسی پس از انقلاب است و هزار و یک گره در طول 12 سالی که در جریان بوده است، بر سر راه آن ایجاد شده است. اکنون که امیدها برای به سرانجام رسیدن این پرونده و باز شدن نهایی همه گره ها بیش از هر زمان دیگری است، همه چهره هایی که در دوره ای مسئولیت به انجام رساندن آن را داشته اند به مجلس شورای اسلامی می روند تا از کارهایی که خود کرده اند گزارشی به اعضای کمیسیون ویژه ارائه کنند.

تاکنون چهره های مختلفی به مجلس رفته اند. محمدجواد ظریف، سید عباس عراقچی، علی اکبر صالحی از تیم مذاکره فعلی، سعید جلیلی، علی باقری از تیم مذاکره کننده قبلی، فریدون عباسی رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی ایران و دست آخر علی لاریجانی که پیش از این ها مسئولیت مذاکرات هسته ای را بر عهده داشته دعوت شده است. البته کمیسیون ویژه برجام مهمانان دیگری از دستگاه های نظامی و امنیتی هم  داشته اند که به خاطر مسایل امنیتی مسایل مطرح شده در آن جلسات رسانه ای نشده است. اما نکته جالب درباره آن مسایلی که تا کنون به رسانه ها منتقل شده است این است که به نوعی این جلسات تبدیل شده است به دو قطبی مذاکره کنندگان فعلی و پیشین. در حقیقت تیم سعید جلیلی و مذاکره کنندگان پیشین ایران به جای دفاع از عملکرد خود و ارائه گزارش درباره آنچه که در گذشته انجام داده اند، به انتقاد و نفی برجام پرداختند و عملا به یک فضای رسانه ای قطبی شده دامن زدند. در ادامه مروری کوتاه خواهیم داشت برعملکرد تیم های مذاکره کننده ایران در ادوار گذشته و دستاوردهای آن ها:

حسن روحانی و قردادهایی که به سرانجام نرسید

از روزی که مسئله هسته ای ایران مطرح شد، یعنی در دولت دوم اصلاحات، به تشخیص کلیت نظام، به جای آنکه این مسئله در وزارت خارجه مطرح شود، در شورای عالی امنیت ملی مطرح شد. در آن زمان حسن روحانی، دبیروقت شورای عالی امنیت ملی مسئولیت پرونده را برعهده گرفت. اما تیمی که در آن دوره برای مذاکرات برگزیده شد، تیمی کاملا حرفه ای بود:

با این وجود این توافق به سر انجامی نرسید. دولت سید محمد خاتمی اعلام کرد که غنی سازی اورانیوم را از سر می‌گیرید. شخص رئیس جمهور نیز گفت: توقف فعالیت‌های هسته‌ای اصفهان برای ما خسارات مالی و معنوی فراوانی به دنبال داشته است و باعث گردیده دانشمندان هسته‌ای ما فعالیت خود را متوقف کنند. محمد خاتمی در مورد قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی گفت که اگر قطعنامه‌ای بخواهد ایران را از حق دستیابی به فناوری هسته‌ای محروم کند، معتبر نیست و ضمانت اجرایی ندارد و ایران مجبور به پذیرش آن نیست.

علی لاریجانی و شوکی که فضای مذاکرات را تغییر داد

دولت اصلاحات به کار خود پایان داد و محمود احمدی نژاد با پرچم اصولگرایی سکان اداره کشور را در دست گرفت. در همان ابتدای دولت دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران نیز تغییر کرد و مسئولیت به علی لاریجانی سپرده شد. لاریجانی در دوره ای که از جانب ایران به مذاکره می پرداخت، سعی کرد ابهامات آژانس را پاسخ دهد. با این وجود در میانه راه یک شوک فضای سیاسی کشور را در بر گرفت.

در آخرین روزهایی که لاریجانی مسئول مذاکرات بود، امیدهایی برای رسیدن به یک توافق ایجاد شده بود. خیلی ها تغییر او از جانب احمدی نژاد و روی کار آوردن سعید جلیلی را به این دلیل عنوان می کردند که احمدی نژاد می خواهد ختم پرونده هسته ای به نام خود او بخورد.

سعید جلیلی و وضع تحریم های بی سابقه علیه ایران

به هر روی ، سعید جلیلی پرونده هسته ای را در دست گرفت. او در چندین دور مذاکرات طولانی و دامنه داری که داشت مواضع سختی را از جانب ایران مطرح می کرد.

دولت محمود احمدی نژاد به پایان رسید و حسن روحانی که روزگاری مسئولت مذاکرات را برعهده داشت، این بار در قامت رئیس جمهور مسئولت را بر عهده گرفت. او محمد جواد ظریف را به وزارت خارجه ایران گمارد و طبق مصوبه شورای عالی امنیت ملی مسئولیت مذاکرات نیز به وزارت خارجه سپرده شد. ظریف هم که روزگاری در تیم مذاکره در کنار حسن روحانی می نشست، این بار به عنوان مسئول مذاکرات انتخاب شد.

 تیم مذاکره کننده فعلی اما دستاوردهای زیادی را برای ایران در برجام بر می شمارند. نخست آنکه کلیه تحریم های اقتصادی از روز اجرا برداشته خواهد شد. زیرساخت هسته‌ای ایران حفظ خواهد شد. هیچ سانتریفیوژی از بین نخواهد رفت . رآکتور آب سنگین اراک طراحی مججد خواهد و مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت. تحریم تسلیحاتی ایران پس از ۵ سال لغو خواهد شد به نحوی که امکان واردات یا صادرات اقلام دفاعی به صورت موردی فراهم خواهد شد.

ممنوعیت خرید اقلام حساس با کاربرد دومنظوره تعلیق و تأمین نیازهای ایران از طریق کمیسیون مشترک ایران و ۱+۵ تسهیل خواهد شد.تحریم تحصیل دانشجویان ایرانی در رشته‌های مرتبط با انرژی هسته‌ای به طور کامل تعلیق خواهد شد.

برای اولین بار پس از سه دهه تحریم ممنوعیت خرید هواپیمای مسافربری تعلیق و امکان بازسازی ناوگان هوایی ایران و ارتقای ایمنی پروازها فراهم خواهد شد.ده‌ها میلیارد دلار از درآمدهای ایران که مسدود شده بود، آزاد خواهد شد.بانک مرکزی، کشتیرانی، شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی نفتکش و شرکت‌های تابعه از شمول تحریم‌ها خارج می‌شوند.

2929