واکاوی پذیرش قطعنامه 598

ایسنا: امروز 27 تیرماه سالروز پذیرش «قطعنامه 598 » سازمان ملل متحد توسط جمهوری اسلامی ایران است. قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل در تاریخ 27 تیرماه 1367، از سوی ایران پذیرفته شد و انعکاس ویژه‌ای در محافل خبری جهان داشت. این قطعنامه، هشتمین قطعنامه شورای امنیت در خصوص جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود که شورای امنیت از ابتدای تجاوز عراق صادر کرده بود.هرچند سازمان ملل در تاریخ 1370/9/18 عراق را به عنوان متجاوز اعلام کرد، ولی صدور قطعنامه و توجه به این امر محافل سیاسی خبری دنیا را به خود معطوف کرد.
سردار دکتر حسین علایی فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دفاع‌مقدس، در گفت‌وگو با خبرنگار سرویس فرهنگ حماسه خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) به واکاوی پذیرش قطعنامه 598 پرداخته است.سردار علایی گفت: کشورهای آمریکا و شوروی سابق از زمستان سال 1365 و پس از عملیات والفجر 8 احساس کردند که ایران می‌تواند پیروز این جنگ باشد و حکومت بعث را ساقط کند، بنا براین تصمیم گرفتند تا شرایط را به نفع کشور عراق تغییر دهند.
وی افزود: هر جنگی که آغاز می‌شود روزی باید به پایان برسد و مهمترین مساله برای هر کشور آغازگر جنگ این است که چگونه آن را به پایان برساند. نمونه‌هایی که با آغاز هر جنگ ممکن است رخ دهد در ابتدا این است که، کشوری که جنگ را آغاز کرده به اهداف خود خواهد رسید و دیگری نیز، کشوری که قربانی تجاوز شده است بتواند آغازگر جنگ را از رسیدن به هدفش مأیوس کند و در شرایطی که طرفین نمی توانند یکدیگر را شکست دهند این مساله نیازمند مذاکره مستقیم یا از طریق طرف ثالث ممکن است تا جنگ را به شیوه‌ای که طرفین راضی هستند به پایان برسانند. همچنین کشوری که قربانی تجاوز شده است باید جنگ را به گونه‌ای هدایت کند که متجاوز از بقای خود احساس خطر کند.
این فرمانده دوران دفاع مقدس درباره اهداف صدام از تجاوز به ایران گفت: حداقل هدف صدام از آغاز جنگ تحمیلی بی‌اعتبار کردن «معاهده 1975 » بود. هدف میانی رژیم بعث عراق نیز این بود که خوزستان را به تصرف خود در بیاورد و حکومتی طرفدار عراق در آن ایجاد کند و در نهایت حداکثر هدف عراق ساقط کردن نظام جمهوری اسلامی ایران بود.
وی یادآور شد: عراق در سال‌های اول جنگ به هیچ کدام از این اهدافی که از پیش تعیین کرده بود دست نیافت و یک سال و نیم پس از آغاز جنگ تحمیلی نیز ایران موفق شد بیشتر سرزمین‌هایش را که در تصرف عراق بود، بازپس بگیرد.سردار علایی درباره شرایطی که ایران برای پذیرش قطعنامه 598 در نظر گرفته بود، نیز اظهار کرد: ایران ابتدا در نظر داشت تا سرزمین‌های اشغال شده‌اش را از تصرف رژیم بعث عراق خارج و ارتش عراق از خاک خود بیرون کند. دومین طرح نیز اعتبار بخشیدن به معاهده 1975 بود که صدام چهار روز پیش از آغاز جنگ تحمیلی آن را در مجلس ملی عراق پاره کرده بود در حالی که بر اساس این قرارداد، خط «تالوگ» اروندرود به عنوان خط مرزی میان ایران و عراق به حساب می‌آمد. همچنین عراق باید در مجامع رسمی به عنوان آغازگر جنگ شناخته می‌شد تا تمام بار حقوقی و خسارت جنگی بر عهده این کشور باشد. آخرین طرح ایران برای پذیرش قطعنامه این بود که عراق خسارت‌های ویرانه‌های ناشی از جنگ که این کشور مسبب آن بود را به ایران بپردازد.
رئیس اسبق ستاد مشترک سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ادامه داد: بر همین اساس پس از فتح خرمشهر، جنگ خاتمه نیافت زیرا بخشی از خاک ایران همچنان در اشغال عراق بود و دولت عراق از پذیرفتن معاهده 1975 خودداری می‌کرد و ایران نیز به دنبال آن بود تا مراکز رسمی و بین‌المللی مانند سازمان ملل، عراق را به عنوان آغازگر جنگ مشخص و معرفی کند اما متاسفانه شورای امنیت سازمان ملل متحد در طول جنگ رفتار درستی را از خودش نشان نداد و قطعنامه‌هایی را که در طول هشت سال جنگ تحمیلی صادر می‌کرد به نفع عراق به حساب می‌آمد. حتی قطعنامه 598.
وی یادآور شد: ایران در سال‌های پایانی جنگ تحمیلی توانست فضای جنگ را به خاک دشمن بکشاند و شرایط را به گونه‌ای که به نفع ایران بود، تغییر دهد. در این هنگام کشورهای آمریکا و شوروی سابق از زمستان سال 1365 و پس از «عملیات والفجر8 »( فتح فاو) احساس کردند که ایران می‌تواند پیروز این جنگ باشد و حکومت بعثی عراق را ساقط کند و از آنجایی که پیروز شدن ایران در جنگ به عنوان ساقط شدن رژیم عراق در میان مدت به حساب می‌آمد بنا براین تصمیم گرفتند تا شرایط را به نفع کشور عراق تغییر دهند. همچنین ادامه یافتن جنگ به منظور توسعه نفوذ ایران در کشور عراق نیز تلقی می‌شد. بنابراین آن‌ها به این نتیجه رسیدند که باید قطعنامه‌ای به تصویب برسانند که هر دو طرف بتوانند آن را بپذیرند تا جنگ خاتمه یابد و از پیروز شدن حتمی ایران در جنگ جلوگیری کنند.
سردار علایی توضیح داد: در روز 29 تیرماه سال 1366 قطعنامه 598 به تصویب رسید. اگرچه بندهایی از این قطعنامه مورد توجه ایران بود و سازمان ملل متحد بر اساس بند «ششم» این قطعنامه کمیته‌ای را مبنی بر شناختن متجاوز در جنگ تشکیل داد اما در بند اول آن درخواست آتش‌بس و عقب‌نشینی به مرزها عنوان شده بود و این در حالی بود که تا زمانی که عراق به عنوان متجاوز در بخش‌هایی از خاک ایران حضور داشت در قطعنامه‌هایی که از پیش صادر می‌شد هیچگاه از طرفین خواسته نمی‌شد تا به مرزها عقب‌نشینی کنند.همچنین در بندهای دیگر برای نحوه برآورد خسارت کمیته‌ای تشکیل شد اما باز هم تصویب این قطعنامه در مجموع به نفع عراق بود.
وی با اشاره به سال‌های پایانی هشت سال جنگ تحمیلی توضیح داد: در سال‌های پایانی این جنگ، قدرت‌های بزرگ جهانی علاوه بر حمایت‌های مالی و تسلیحاتی از عراق،خود نیز به صورت مستقیم علیه ایران در خلیج فارس وراد جنگ شدند و درگیری‌های نظامی را با ایران ایجاد کردند به گونه‌ای که آمریکا 9 بار به سکوهای نفتی، قایق‌های تندرو ، ناوها و هواپیمای مسافربری کشورمان در خلیج فارس حمله کرد. باید گفت در آن سال‌ها تعادل و موازنه جنگ به نفع عراق به صورت فاحشی تغییر یافت و ایران به این نتیجه رسید که در این شرایط خاص پذیرش قطعنامه می‌تواند به نفع کشور باشد.
این فرمانده دوران دفاع مقدس افزود: پذیرش قطعنامه 598 در سال 1367 منجر شد تا ایران به خواسته‌هایش که در ابتدای گفت‌وگو به آن اشاره شد دست یابد و عراق در نهایت به عنوان آغاز گر جنگ شناخته شود.
وی درباره پرداخت غرامت از سوی عراق به کشورمان نیز اظهار کرد: در قطعنامه 598 به چگونگی پرداخت غرامت و خسارت ناشی از تجاوز عراق به ایران اشاره‌ای نشده است و تکلیف آن نامشخص است. این در حالی است که در سال 1990 میلادی و در زمان حمله عراق به کویت، کمیته‌ای از سوی سازمان ملل متحد ایجاد شد و خسارت مستقیم ناشی از تجاوز عراق به کشور ایران را حدود 100 میلیارد دلار برآورد کرد. همچنین خسارت غیرمستقیم ناشی از جنگ را نیز حدود 300 میلیارد دلار اعلام کردند. این در حالی است، هنگامی که عراق به کویت حمله کرد کشورهایی که عضو دائمی شورای امنیت در سازمان ملل متحد بودند به مخالفت با عراق پرداختند و در همان قطعنامه اول عراق را مجبور کردند که خسارت و غرامت‌های ناشی از اشغال کویت را بپردازد. بر این اساس پس از سقوط صدام، دولت عراق تا کنون عراق 36 میلیارد دلار به کشور کویت پرداخته است.