بعد از تحولات اخیر افغانستان در دهه گذشته براى اولین بار جمهورى اسلامى ایران تعهدى را براى کمک به توسعه و بازسازى افغانستان در قالب نیم میلیارد دلار در اولین اجلاس بازسازى افغانستان که حدود ده سال قبل در توکیو برگزار شد، به عهده گرفت. این کمک توسط وزیر امور خارجه وقت پیشنهاد شد و بعد هم به مجلس شوراى اسلامى فرستاده و تصویب شد که کمک‌هاى جمهورى اسلامى ایران به افغانستان در قالب یک کمک نیم میلیارد دلارى که دویست و پنجاه میلیون دلار آن وام و دویست و پنجاه میلیارد بقیه به کمک‌هاى بلاعوض ایران به افغانستان اختصاص داشته باشد، به این کشور ارسال شود. این کمک‌هاى بلاعوض بعد از تصویب شوراى اسلامى و ابلاغ به دولت وقت در پروسه اجرا قرار گرفت و قرار بود در طول پنج سال، هر سال پنجاه میلیون دلار به افغانستان در قالب پروژه‌هایى که مورد پیشنهاد و تایید دولت افغانستان است عملیاتى شود. ثمره آنچه تا به حال اتفاق افتاده است این است که بیش از سیصد و سى پروژه کوچک و بزرگ به پیشنهاد دولت افغانستان، توسط دولت ایران اجرا و تحویل دولت افغانستان شده و مورد بهره‌بردارى قرار گرفته است.
پروژه راه دوقارون به هرات که بیش از صد و هفده کیلومتر جاده سازى توسط ایران انجام شده است، پل دوستى که براى اولین بار ایران میلک ایران را به زرنج افغانستان متصل مى‌کند و باعث تسهیل رفت و آمد شد و پروژه‌هاى دیگرى که بنا به پیشنهاد دولت افغانستان به ایران، توسط شرکت‌هاى ایرانى اجرا شد، نمونه‌هایى از ثمرات این کمکها است. لذا آنچه که تا امروز اتفاق افتاده این است که اصولا کمک‌هاى جمهورى اسلامى ایران چه در ظرفیت کمک در داخل افغانستان براى کمک به افغانستان و چه در ظرفیت کمک به افغانى‌هاى مهاجر ایران روشن است و بر کسى پوشیده نیست.
ایران در طول سه دهه گذشته میزبان مهاجران میلیونى افغانى بوده است، چه مهاجرینى که ثبت نام شده‌اند و چه مهاجرینى که ثبت نام نشده‌اند، از جمهورى اسلامى ایران کمکها مستقیم دریافت کرده‌اند یا کمک‌هایى که در قالب یارانه بوده و براى شهروندان ایرانى ارائه مى‌شده، بدون هیچ تبعیضى دریافت کرده‌اند. از تحصیل رایگان تا آب و برق و نان و غیره... که اگر این کمکها را هم در نظر بگیریم یک رقم میلیارد دلارى مى‌شود در حالى که میزان کمک‌هایى هم جمهورى اسلامى ایران در بحث مهاجرین از جامعه بین الملل دریافت کرده است اصلا در مقایسه با کمک‌هاى ایران رقم قابل ذکرى نیست. در طول سه دهه گذشته جمهورى اسلامى ایران چه در داخل افغانستان و چه بیرون از افغانستان و در ایران در رابطه با مهاجرین، کمک‌هایى را ارائه کرده است که این امر جدیدى نیست.
اما باید دید که هدف از این چیزى که اتفاق افتاده و به عنوان یک پروژه خبرى در ابتدا از سوى نیویورک تایمز مطرح شد و بعد هم متاسفانه بعضى از مقامات بلندپایه در افغانستان وارد این بازى شدند و بعد هم بعضى از کارگزاران ایرانى هم وارد ماجرا شدند، چیست؟ طرح مسئله کمک ایران به افغانستان در جهت ارتقاى موقعیت این کشور که اصلا موضوع جدیدى هم نیست از سوى برخى رسانه‌ها و دامن زدن به این مسئله و قلب واقعیت آن در این شرایط زمانى با چه هدفى انجام مى‌شود؟ به نظر مى‌رسد که کشورهاى فرامنطقه‌اى و تا حدودى مقامات بومى در افغانستان بعد از گذشت ده سال از بحران افغانستان به این نتیجه رسیده‌اند که جمع جبرى کارکرد جامعه بین‌الملل و کشورهاى فرامنطقه‌اى اگر منفى نبوده باشد، صفر است.
علاوه بر این سوالات وسیعى از دولت افغانستان و نهاد‌هاى بومى درباره ناکارآمدى آن‌ها و باقى اتفاقات جارى در افغانستان وجود دارد. لذا به نظر مى‌رسد بعضى کشورهاى فرامنطقه‌اى و مقامات دولتى و بومى با دادن آدرس غلط به مردم افغانستان و در صدد مشوش کردن افکار عمومى در دو طرف مرز ایران و افغانستان هستند. به نظر مى‌رسد که انتشار این خبر اتفاق جدیدى از این جنس است. قبلا هم خبرهایى مطرح مى‌شد درباره این که ایران چه‌ها کرده و چه مى‌کند و غیره، یا مثلا حدود دو سه هفته قبل اخبارى کاملا بى پایه و غلط درباره کالاهایى که به افغانستان فرستاده شده بود مطرح شد اما به نظر مى‌رسد طرح این‌گونه اخبار و دامن زدن به آن نوعى سفسطه در مورد نقش مثبت و ایجابى ایران در افغانستان که در سه دهه گذشته آن را انجام داده و به نظر مى‌رسد ایران از معدود کشورهایى است که هم میزان کمکها و هم نوع کمک‌هایش، شفاف و قابل اندازه گیرى است. جامعه بین الملل اگر بخواهد فهرستى از کمک‌هاى ارائه شده‌اش را به افغانستان در حوزه بازسازى نام ببرد، به نظر نمى‌رسد که کارنامه قابل دفاعى داشته باشد اما کمک‌هاى ایران امر کاملا مشخصى است و به پیشنهاد دولت و تصویب مجلس شوراى اسلامى صورت پذیرفته است.
بنابراین به نظر مى‌رسد طرح این موضوع یک ترفند تبلیغاتى براى تشویش افکار عمومى در افغانستان درباره جایگاه ایران است و ممکن است که این تاثیراتى هم در این سوى مرز یعنى ایران داشته باشد و سوالاتى ایجاد کند.
اما به نظر مى‌رسد چیزى که تاکنون صورت گرفته یک امر قابل دفاع و شفاف و در جهت ارتقاى موقعیت افغانستان انجام شده است. جامعه بین الملل در انجام وظایف خود در جهت توسعه و امنیت افغانستان هماهنگ عمل نکرده است. یعنى اگر فرض را بر این بگذاریم که این کشورها صادقانه قصد کمک به امنیت افغانستان داشته‌اند، باید گفت که بدون توجه به توسعه، بحث امنیت به پیش نخواهد رفت. عنصر امنیت و توسعه دو عنصر پیوسته هستند. و جمهورى اسلامى ایران از معدود کشورهایى است که با توجه به شناختى که از افغانستان داشته است و درک صحیحى که از شرایط داشته است داراى یک عملکرد قابل دفاع و قانونى و شفاف در افغانستان بوده است.
نظر شما