بعد از آنکه عربستان سعودی نیروهای خود را به بحرین فرستاد، ناآرامی ها در این دولت جزیره‌ای تنها برای مدت کوتاهی فروکش کرد. خبرنگار «روسیسکایا گازتا» با والری ولاسوف، سفیر سابق روسیه در بحرین (در سال‌های 2003-1998) درباره علل واقعی نارضایتی و اعتراضات ساکنان این مجمع الجزایر گفتگو کرده است.
چرا اعتراضات مردم بحرین برخلاف اعتراضات مردم مصر و لیبی از همان میزان حمایت جامعه جهانی برخوردار نشد؟
علتش این است که بحرین، متحد نزدیک نظامی و سیاسی ایالات متحده است. پاسخ همین است. ولی اگر میزان تلفات شرکت کنندگان در اعتراضات را نسبت به کثرت نفوس بحرین در نظر بگیرید، متوجه خواهید شد که تلفات دربحرین از لیبی بیشتر بود. بحرین فقط 400 هزار نفر شهروند بومی و همین تعداد کارگر خارجی دارد.
چرا در این کشور نسبتاً بهروز و مرفه، نارضایتی از حکومت بروز کرد؟
مسأله این است که بحرین بر خلاف برداشت عمومی، چندان بهروز نیست. در این کشور دو دسته جمعیت وجود دارند یعنی سنی هایی که حدود 30% جمعیت را تشکیل می‌دهند و حدود 70% جامعه که اهل تشیع هستند. ارقام دقیق در دست نیست زیرا سرشماری با ذکر این جزئیات به عمل نیامده است. این برآورد خود بحرینی‌ها است. اکثریت شیعیان یا در حول و حوش حد فقر یا زیر آن زندگی می‌کنند. آنها طبق قانون اساسی از چیزی محروم نیستند ولی نمی توانند مانند سنی ها به مقام های بالا برسند. آنها اواخر سال های1980 طغیان کرده بودند که این امر فراموش شده است. این کشور با خسارات زیادی مواجه شده بود: ماشین ها و مغازه های زیادی ویران شده بود. آنچه که الآن رخ می‌دهد، ادامه آن اعتراضات است.
ناآرامی های اواخر سال‌های 1980 به کجا رسیده بود؟
آن ناآرامی ها را سرکوب کردند. عده‌ای را به زندان انداخته و دیگران را از کشور تبعید کردند. وقتی که اوضاع آرام شد، زندانیان را آزاد کردند.
به عبارت دیگر، تنها شیعیان هستند که در بحرین اعتراض می‌کنند؟
پاسخ:بله. وضع سنی ها بهتر است. البته 30-20 نفر پولدار از اهل تشیع هم هستند. آنها به خانواده های بزرگ بازرگان تعلق دارند. بحرینی ها همیشه نه از نفت بلکه از محل تجارت درآمد اساسی داشته‌اند. الآن هم تولید نفت در این کشور درسطح پایین قرار دارد.
چطور شد که سنی ها به قدرت رسیدند؟
این امر در طول تاریخ شکل گرفته است. آنها همیشه اقلیت حاکمی بودند. در امارات همین وضع مشاهده می شود. شیعیان در عربستان سعودی فقط 10% جمعیت را تشکیل می دهند ولی آنها در نفت‌خیزترین ولایت این کشور زندگی می کنند. ولی در ولایتی که با بحرین هم مرز است، شیعیان مقامات حکومتی ندارند. در عراق صدام حسین هم سنی‌ها که اقلیت هستند، حکومت می‌کردند. نزدیکی عربستان سعودی، علت اساسی موقعیت برتر سنی ها است. سعودی‌ها وهابی هستند در حالی که وهابیت، یکی از جهت‌گیری های سنت‌گرای تسنن است. آنها هرگز اجازه نخواهند داد که شیعیانی که در مرحله جاری در ایران فعال شده‌اند، در جهان عرب نقش مهم‌تری بازی کنند. خاندان‌های حاکم بر بحرین و عربستان سعودی با هم روابط قوم و خویشی دارند که البته این موضوع را مسکوت می‌کنند. آمریکایی ها هم اجازه نخواهند داد که در بحرین ناآرامی های جدی رخ دهد. آنجا پایگاه ناوگان پنجم آمریکا قرار دارد و ایالات متحده و بحرین با هم پیمان نظامی - سیاسی بسیار محکم و «شاخه‌دار» (کثیر الابعاد) دارند. من بارها از این پایگاه بازدید کرده‌ام. این تأسیسات بسیار مهمی است که آمریکایی ها به همین سادگی از دست نخواهند داد.
به عبارت دیگر، احتمال نمی‌رود که در داخل بحرین جنگ دینی بروز کند؟
کدام جنگ؟ حد اکثر ممکن است بعضی ناآرامی ها رخ دهد. بعید است که خود مردم به سوی مسلسل های ارتش منظم حرکت کنند. اگر واقعیت را بگوییم، سعودی ها به طور مستقیم و بی‌پرده در امور بحرین مداخله کرده‌اند. البته، آنها اماراتی‌ها را هم با خود کشانده‌اند تا این کار به عنوان تجاوز سعودی جلوه نکند بلکه به ظاهر، عملیاتی در چارچوب شورای همکاری کشورهای حاشیه خلیج فارس باشد. ولی در هر حال، تنش حفظ شده و مناقشه داخلی افزایش خواهد یافت.
معلوم نیست نیروهای عربستان و امارات تا چه زمانی آنجا باقی مانده و واکنش مردم بحرین به حضور آنها چطور خواهد بود. لشگر اعزامی نمی تواند طی سال ها آنجا بماند. بالاخره باید از آنجا بیرون کشیده شود. ولی ایران چطور رفتار خواهد کرد؟ تنها چیزی که مسلم است، این است که تا زمانی که خاندان حاکم بر بحرین که برای هیچ گونه اصلاحات آمادگی ندارد، آنجا باقی بماند، مناقشه ادامه خواهد یافت. ولی خاندان حاکم حاضر نیست قدرت خود را با کسی و به خصوص با شیعیان تقسیم کند.
آیا با پادشاه بحرین آشنا هستید؟
استوارنامه خود را به امیر، پدرش تسلیم کردم ولی او ناگهان بر اثر سکته قلبی فوت کرد. پسرش را هم می شناختم. دربار امیر هر سال مراسم خاص تشریفاتی برگزار می‌کرد که من در آنها شرکت داشتم. وقتی پسرش به قدرت رسید، طی مدتی امیر بود و سپس خود را پادشاه اعلام کرد.
او را چه شخصیتی می دانید؟
درباره قاطعیت رفتار او نمی توانم چیزی بگویم ولی او بسیار قدرت‌طلب است.
آیا پادشاه می تواند به شدیدترین اقدامات علیه مخالفان خود تن دهد؟
البته. به احتمال 95% همین کار را خواهد کرد.
آیا اکثریت مردم له یا علیه پادشاه خود هستند؟
کدام مردم؟ مردم بحرین از سنی ها و شیعیان تشکیل شده‌اند. سنی های فقیر هم هستند ولو اینکه زندگی سنی های عادی از شیعیان بهتر است. موقعیت مشخص هر شخص اهمیت دارد. آیا فکر می کنید که آن 30-20 (خانواده) پولدار اهل تشیع مخالف پادشاه هستند؟ نخیر، آنها دو دستی طرفدار او هستند. کسی که موقعیت خوب اجتماعی، کار و دستمزد خوب دارد و می تواند خانواده تشکیل دهد، حد اقل بی طرف است. ولی آن‌هایی که به خیابان ها ریختند، دلیلی برای نارضایتی دارند.
آیا «خلیفه» نگران تکرار سناریوهای تونس و مصر است؟
برای اینکه سناریوی مصر تکرار شود باید همین کثرت نفوس وجود داشته باشد. اگر 20-10 هزار بحرینی به خیابان ها بریزند، ارتش آنها را متفرقه خواهد کرد و هیچ اتفاقی نخواهد افتاد. البته خلیفه نگران تاج و تخت خود است. او مطابق با چگونگی اوضاع اقدام می‌کند. وقتی فهمید که در داخل کشور نمی تواند به کسی امیدوار باشد، از سعودی ها کمک خواست که آنها طبیعتاً کمک کردند. آنها نمی خواهند که بحرین شیعه در آتش بسوزد زیرا این آتش می تواند به سرزمین آنها هم سرایت کند.
خلیفه اعتقاد دارد که توطئه علیه کشور او طی 30-20 سال اخیر توسط نیروهای خارجی صورت گرفته است. منظورش ایران است؟
البته. ولی مشکل بتوان گفت ایران تا چه حدی در این کار دست دارد. ممکن است این واقعیت بعد از مدتی روشن شود.
پیشبینی شما از اوضاع بحرین چیست؟
پیشبینی ها کار دشواری است. ما شاهد اختلافات داخلی و اکثریت مظلوم شیعه هستیم. بدیهی است که آنها به این وضع واکنش منفی از خود نشان می‌دهند که این دفعه این واکنش شدیدتر و بارزتر از گذشته شده است. این نتیجه حوادث در مصر، تونس، اردن و سوریه است. هر کشوری به دلیل خاض خود شاهد ناآرامی ها شده ولی نوع ناآرامی ها همه جا یکی است. معلوم نیست در آینده چه می شود. توصیه من این است که توسعه روابط بحرینی - سعودی و بحرینی - آمریکایی را رصد کنید. این دو محور برای بحرین اهمیت فراوانی دارد. ایالات متحده برای آنها کشور شماره یک است. عربستان سعودی در مقام بعدی قرار دارد. بقیه کشورها مهم نیست. همه اقدامات ایالات متحده و عربستان سعودی (چنانچه اتخاذ شود) نسبت به بحرین، امری نمایشی خواهد بود. بقیه امور، تبلیغات سیاسی بیش نیست.
روزنامه «روسیسکایا گازتا»، 14 آوریل
نظر شما