نشست نقد و بررسی کتاب «اقلیم خاطرات» اثر فاطمه طباطبایی با حضور حجت‌الاسلام رسول جعفریان رییس کتابخانه مجلس، محسن بهشتی سرشت، مدیر گروه تاریخ پژوهشکده امام خمینی (ره) و فاطمه طباطبایی، عروس حضرت امام خمینی (ره) عصر روز گذشته در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد. مهم‌ترین بخش‌‌های سخنان عروس امام(ره) در این نشست که فارس آن را منتشر کرده، به شرح زیر است.
*کتاب اقلیم خاطرات از سال ۴۷ تا ۵۷ است. با توجه به پیش‌زمینه‌ها و شرح حال افراد عملا سنوات بیشتری را در خود اختصاص داده، قضایای مهم ۱۰۰ سال اخیر مانند انقلاب مشروطیت، جنگ جهانی اول، حوادث کودتای رضاخان، جلوس رضاشاه و خلع قاجاریه، جنگ جهانی دوم، حوادث نهضت ملی و مطالبات ضداستبدادی مصدق، کودتای ۲۸ مرداد و سرانجام انقلاب اسلامی ایران در سال ۵۷ در زندگینامه‌های مشهور این دوره می‌توان ملاحظه کرد.
*سعی کردم در این کتاب بدون حب و بغض، امانت و صداقت را رعایت کنم و شهامت مواجهه با واقعیت را تجربه کنم. البته طبعا علاقه و حب افراد نمی‌تواند تاثیر نگذارد سعی کردم آنچه را دیدم نقل کنم نه آنچه را دوست دارم باشد و تحلیلی بر مسایل نداشته باشم و تحلیل آن را به عهده خواننده بگذارم و فقط نقل تاریخ کنم زیرا که معتقدم به قول بیهقی در تاریخ مهابا نیست.
*این کتاب نه خاطرات صرف و نه تاریخ صرف است بلکه تلفیقی از هر دو است، برخی موارد را از افرادی شنیدم که هم برای من ثقه بودند و هم قابل اعتماد چرا که می‌دانستم در جای دیگری نقل نخواهد شد چون من قصد نگارش کتاب تاریخ ندارم و نه افراد چنین کاری را خواهند کرد، نکاتی را که فکر می‌کردم ارزشمند هستند ذکر کردم تا در تاریخ بماند.
*یکی از علل اصلی نگارش کتاب شخصیت پررنگ امام بود که ما چه بخواهیم و نخواهیم و چه دوست داشته باشیم یا نداشته باشیم یک اتفاق مهمی در کشور ما رخ داد و رژیم شاهنشاهی به نظام جمهوری اسلامی تبدیل شد و رهبری آن را ابرمردی بهعهده داشت که مرجع تقلید، عارف و خصوصیات دیگری که همه شنیده‌ایم، داشت و احساس کردم همه دوست دارند از زوایای پنهان از شخصیتی که تاریخ ملتی را متحول کرد، بدانند سعی کردم در حد خودم، آن زوایای پنهان ایشان را ارتباط با اعضای خانواده و خانواده بستگان را ذکر کردم اما کسانی که به نحوی در تاریخ انقلاب نقش داشتند را بیان کردم و گفتم با چه کسانی ازدواج کردند و راجع به آن‌ها اگر مطالبی می‌دانستند مطرح کردم.
*امام با کار نواب صفوی موافق نبودند اما با اعدام و زندان ایشان هم راضی نبودند و از آیت‌الله بروجردی می‌خواستند که اقدام کند اعدام نشود و منظور من تایید امام از کار نواب صفوی نیست و گله‌مند بودند حتی پدرم مدتی منزل آیت‌الله بروجردی رفت و آمد نمی‌کردند.
*احساس می‌کنم هر آنچه از حاج آقا مصطفی می‌دانستم بیان کردم، درباره وقایع پاریس اطلاعات مختصری داشتم شاید می‌توانستم کتاب‌های تاریخی و اسناد را ببینم اما من می‌دانستم کتاب تاریخ نمی‌نویسم به همین خاطر مسئله‌ای که کمرنگ بوده و خودم خیلی نقش نداشتم دنبال آن نرفتم؛ شاید می‌شد هم مراجعه کنم اسنادش را هم بیاورم اما احساس کردم خیلی دور از من است همچنین درباره اختلاف فارسی با امام موسی صدر که مختصر نوشتم باید دقت داشت در آن زمان مباحث خیلی باز نبوده اکنون پس از گذشت سالیان دراز مشخص شده است.
*به شبهه فوت حاج احمدآقا در جلد دوم این کتاب پاسخ می‌دهم. ما نیز مانند جامعه این سخن‌ها را که فوت حاج احمد آقا مبهم بود و یکباره مریض شد؛ شنیده‌ایم اما دلیل نمیشود فردی سالم باشد و اتفاقی برایش رخ ندهد، دلایل روشن را در جلد دوم خواهم نگاشت. جلد دوم، کتاب ازدواج تا رحلت حاج احمد است، مقداری از آن پیاده شده، اما باید فرصت کنم با دست‌نوشته‌ها و دیگر مدارک تنظیم کنم اما نمی‌دانم چه زمانی شروع می‌کنم.
بنابر گزارش فارس، حجت‌الاسلام رسول جعفریان، رییس کتابخانه مجلس شورای اسلامی به عنوان دیگر سخنران این نشست به ایراد سخن پرداخت. گزیده‌ای از سخنان وی در این نشست را در زیر می‌خوانید:
*نگارش‌هایی از این دست چندان زیاد نیست، مقصودم نگارش‌هایی است که از دل یک گروه و طیف که عنوان روحانی و مذهبی دارد، صادر میشود و اطلاعاتی را در اختیار دیگران قرار دهد که در داخل و بیرون این خانواده چه می‌گذرد، فرا‌تر از آن، دیدگاه‌ها، مناظرات علمی و بحث‌ها و جدل‌ها، حساسیت‌ها و کارهای روزانه به ویژه بحث تربیت و آثار و نتایجی که برخورد‌ها داشته، میزان صداقتی که در این قشر خاص است را در برمی‌گیرد.
*این کتاب پژوهش سیستماتیک بسیار مهمی است؛ شاید به ۱۰ زبان ترجمه شده باشد، به دلیل اینکه طیف به خصوصی را هدف قرار داده و این کتاب مطالب خیلی مهمی حتی ویژگی‌های لباس مرحوم آیت‌الله مرعشی از نوع دکمه لباس ایشان گرفته تا عمامه و مدل آن را بیان می‌کند تا دیدگاه‌هایی که راجع به مصدق و آیت‌الله کاشانی راجع به امام (ره) و اختلاف نظر ایشان با آیت‌الله کاشانی است و تک‌نگاری‌های خیلی شگفتی است، این فرد روحانی اشرافی بوده و زندگی طلبگی اشرافی دارد.
*کتاب «اقلیم خاطرات» تقریباً یک نمونه اشرافی البته به معنای مثبت است؛ به این معنا که خانواده فقیری نیست و مشکلات آنطوری را ندارد و خانواده‌ای باتقوا و زاهد است و گفتن این مسائل ما را بسیار راحت می‌کند، از حیث اینکه مردم طبیعی‌تر زندگی ما را می‌شناسند و آرزو دارم حتی فیلم‌های سینمایی بیشتری راجع به زندگی طلبگی ساخته شود و نمونه‌هایی که اخیراً ساخته شده ما پس از آن‌ها خیلی راحت‌تر از قبلش شدیم، ممکن است توهین و حمله‌ای صورت گیرد اما این‌ها کار ما را ساده‌تر می‌کند.
*مقصودم از اشرافیت نوع خوب آن است که خانواده آداب‌دان، مؤدب و مراعات می‌کند و مشکلی در طول سال‌ها نداشته، افرادی از قبیل؛ نماینده مجلس، دادستان، مجتهد و مدرس حوزه داشته و در عرصه مانده است و این کتاب نمونه سوم است، البته امکان دارد مشکلاتی در زندگی طلبگی باشد که معتقدم بیان آن‌ها به ما روحانیون کمک می‌کند، البته حساسیت‌ها کم شود، سپس اینکه بگوییم ما نیز مانند دیگر افراد بوده و قدیس نیستیم، مشکلات و اختلاف نظراتی هم داریم و می‌توانند تصور کنند در خانواده‌ای که آموزه‌های دینی محکمتر است، بی‌تأثیر نیست و جنبه‌های مثبت آن فراوان است.
*نگارنده «اقلیم خاطرات» هیچ ریایی در نوشته ندارد، خوشبختی این اثر در آن است که طباطبایی مورخ نیست، چرا که مورخ موارد را انتخاب می‌کند و همه مسائل را بیان نمی‌کند، اما غیرمورخ برخی مطالب را ارائه می‌دهد و یک اطلاعاتی را از آن مطالب به دست می‌آوریم، اما مورخ عواقب این مطالب را سنجیده و گزینش می‌کند، درحالی که غیرمورخ همه مطالب را بیان می‌کند.
*طباطبایی به راحتی آنچه را در دل داشته بیان کرده و این نکته برای ما غنیمت است و مواد خامی است برای اهل تاریخ؛ چرا که نمیشود به خاطرات انسان‌های حسابگر اعتماد کرد، اما شعری در کتاب نقل شده که شاعر آن بیان نشده، البته نمی‌دانم از روی عمد بوده یا‌شناختی از نام شاعر نداشتند که در صورت عدم بیان به دلیل عمد با صراحت ایشان سازگاری ندارد و معتقدم می‌توان این مطالب را به افرادی داد و آن‌ها را مستند کرد و برای اینکه فایده بهتری داشته باشد حتی به ۱۰ نفر داده تا روبه‌راه کنند.
*متنفرم از خاطراتی که در آن به اشخاص در دعواهای سیاسی توهین می‌کنند، همچنین تصویر‌سازی این اثر فوق‌العاده است، برخی صحنه‌های این اثر را به راحتی می‌توان به فیلم تبدیل کرد.
۲۹۱/۶۰
نظر شما