1- تعریف شما از روزنامه نگاری اسلامی چیست و چه تفاوتی میان روزنامه نگاری اسلامی وغیر اسلامی وجود دارد؟
وقتی درباره موضوعی در بستر و قواره یک مکتب صحبت می کنیم، طبیعتا آن موضوع هویت و باید و نبایدهای خود را از آن مکتب دریافت می کند. روزنامه نگاری نیز از جمله این موضوعات است. طبعا روزنامه نگاری اسلامی، هم مبنایی توحیدی دارد و هم در روش باید اینگونه عمل کند. از دیگرسو در روزنامه نگاری اسلامی هم روزنامه و قلم زنان در آن موضوع بحث هستند وتکالیف و مسئولیت هایی دارند و هم مخاطب روزنامه؛ یعنی همانطور که روزنامه نگار وظایف و تکالیفی دارد، خواننده روزنامه هم وظایف و تکالیفی دارد. به عنوان مثال یکی از موضوعات اصلی در مباحث روزنامه نگاری " خبر " است.
روزنامه نگار مسلمان در تولید و انتشار خبر باید کاملا رعایت صداقت، امانت و حقوق افراد جامعه را بنماید؛ بنابراین اگر تحت تاثیر عوامل نفسانی و یا به سبب نا آگاهی یا نداشتن' اطلاعات کافی خبری را نقل کند که درست نباشد مرتکب گناه بزرگ دروغ شده است که در قران کریم و روایات آنهمه مذمت شده و آثار و نتایجی چون محرومیت از نعمت هدایت الهی را دربر دارد. و ارتکاب به دروغ را نشانه بیماری ترس و نفاق در فرد دروغگو دانسته اند. همچنین اگر خبر راستی را منتشر کند که موجب تجاوز به حقوق افراد وجامعه شود مثل این که در باره فردی غیبت کند یا تهمت بزند و یا در حقوق عمومی موجب فتنه شود، این کارها در پیشگاه الهی عملی زشت و ناپسند به حساب می آید و حتی درآمد ناشی از این نوع فعالیت حرام است و البته ورود مال حرام به زندگی انسان نیز خود پی آمدهای خطرناک دنیایی و آخرتی دیگری دارد که الان موضوع گفتگوی ما نیست. حالا اگر کسی خود را مخاطب چنین اخباری قرار دهد نیز مرتکب خطا شده است و مصداق آیه ٤١ سوره مائده یعنی سماعون للکذب می شود. بنابراین روزنامه نگاری در مکتب اسلام بایدمبنایی توحیدی داشته باشد و روزنامه نگار خود را در محضر خدای متعال ببیند و درواقع مسئولیت خود را ماموریتی از جانب او بداند و همانطور که هدف هرمسلمانی تقرب به درگاه الهی است و همه رفتار خود را بر این مبنا تنظیم می کند و حتی اگر بر اثر غفلت مرتکب خطایی شد توبه می کند و خطای خود را جبران می کند، نخستین نکته ای که یک خبرنگار مسلمان باید به آن توجه داشته باشد تلاش برای رعایت صداقت در نقل مطالب با رعایت موازین اسلامی است. چه یک مسلمان همواره این آیه را دستورالعمل خود قرار می دهد که فرمود: قل ان صلاتی و نسکی ومحیای و مماتی لله رب العالمین.
2- چگونه می توان از متون اسلامی منابع نظری و تئوریک روزنامه نگاری اسلامی را استخراج کرد ؟
طبعا باید با ورود گروهی اسلام شناس به مباحث ارتباطات و روزنامه نگاری و آگاهی آنها إز آنچه در حوزه های محتوایی این رشته در دنیا می گذرد به تبیین مبانی این علم در حوزه مطالعات إسلامی بپردازند. البته چون دانشگاهی امام صادق علیه السلام چندسالی است دوره دکتری رشته فرهنگ و ارتباطات را دائر کرده موقعیت مناسبی است برای این که با استفاده إز ظرفیة علمی حوزه و دانشگاه به این کار بپردازد.
3- شما جزو نخستین موسسان انجمن روزنامه نگاران مسلمان بودید که در کنار برخی از عناصر فعال روزنامه نگاران این تشکل را تاسیس کردید، ضرورت تشکیل این انجمن چه بود؟ آیا به اهداف تعیین شده در اساسنامه این انجمن رسیدید؟
در دوره ای که مسئولیت معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عهده من بود پس إز مدتی بررسی احساس کردم که روزنامه نگاری در کشور ما از چند ناحیه رنج می برد؛ از جمله یکی عدم تناسب گسترش مطبوعات با ظرفیت نیروی انسانی متخصص در این حوزه، دیگری عدم تبیین اخلاق اسلامی در فعالیت های رسانه ای و سومی کمبود نشریات تخصصی و محلی و نهایتا نبود بستری که روزنامه نگاران در تعامل با یکدیگر درباره حل این گونه مشکلات در راستای تحقق اهداف انقلاب اسلامی پیش قدم شوند و چاره ای بیندیشند. لذا به برخی دوستان که انگیزه های انقلابی و حرفه ای قوی تری داشتند پیشنهاد تاسیس انجمن را دادم که خوشبختانه با موافقت آنها روبرو شد و این اقدام صورت گرفت. البته این که انجمن در دوران حیات خود چه توفیقاتی داشته و آیا توانسته گام موثری در حوزه های مختلف نظری و اجرایی بردارد موضوعی است که نیاز به مرور درکارنامه انجمن دارد.
4- ابزار انجمن برای حمایت از روزنامه نگاران دلسوز جامعه چیست؟
البته باید منظورمان از حمایت را تعریف کنیم. هرچند حمایت های مادی و پشتیبانی های حقوقی از فعالیت اعضا خوبست و معمولا هر تشکلی از این کارها انجام می دهد ولی به نظر من رسالت انجمن بسیار والاتر از این حرف هاست. اگر انقلاب اسلامی تجربه ای نوین در اداره کشور به حساب می آید، بر همه پیروان صدیق مکتب و آئین اسلام فرض است که در حوزه های تخصصی خود به تبیین مبانی نظری و ارائه الگوهای مناسب برای اجرا در کشور و عرضه در جامعه جهانی بپردازند. بنابراین هرچند من به حمایت از اعضا در مقابل چالش ها و مخاطرات حرفه ای آنها معتقدم، منتها همانطور که عرض کردم رسالت بسیار مهمتری برای انجمن قائلم. بنابراین به نظر من مهمترین ابزار انجمن تعهد إسلامی و انقلابی اعضای آن است.
5- اگر بخواهیم آسیب شناسی ای در مورد مطبوعات کشور داشته باشیم ، مهمترین تهدید برای مطبوعات کشور در شرایط فعلی چیست؟
پاسخ به این سوال نیاز به بررسی دقیق دارد اما من فکر می کنم یکی از کاستی های مهم حوزه روزنامه نگاری امروز ما که آسیب های مهمی را در پی دارد عدم تبیین مبانی نظری این رشته در قلمرو اندیشه اسلامی است. تبیین مبانی به اصلاح نگاه ما در مدیریت رسانه و حتی قانون مطبوعات می انجامد. البته این کار وزارت ارشاد است که با استفاده از ظرفیت حوزه های علمیه و دانشگاهها به ویژه دانشگاه امام صادق علیه السلام به این مهم بپردازد. زمانی که مسئولیت این معاونت در وزارت فرهنگ و إرشاد إسلامی با من بود به این جمع بندی رسیدیم که برای ورود علم ارتباطات به حوزه یک دوره آموزش سطح عالی ارتباطات برای گروهی از طلاب فاضل قم طراحی و اجرا بشود. این کار آغاز شد و اساتید روزهابی پنجشنبه از تهران برای تدریس به قم می رفتند. متاسفانه دولت هفتم که سرکار آمد این کار تعطیل شد. البته آغاز دوره دکتری فرهنگ و ارتباطات در دانشگاه امام صادق علیه السلام اقدام مبارکی در همین راستا بود که امیدوارم بتواند این رسالت مهم را انجام دهد.
6- برای تریبت روزنامه نگار مسلمان نیازمند چه بسترسازی هایی در مطبوعات هستیم ؟
آموزش یکی از ضرورت های جامعه مااست. اما نکته حائز اهمیت این است که چه چیزی را آموزش بدهیم. امروز بسیاری از مشکلات و ناهنجاریها های جامعه ما ناشی از عدم شناخت یا شناخت نادرست حقایق است. علم ارتباطات و روزنامه نگاری با ترجمه وارد کشور شده و هنوز اساتید ومتفکران این حوزه به بومی سازی و بازنگری در متن اندیشه اسلامی نپرداخته اند البته برخی معتقدند علم ربطی به ارزش ها و باید و نبایدها ندارد. علم واقعیت ها و روابط بین پدیده ها و نتیجه این را همانگونه که هست بیان می کند و این خود ما هستیم که با توجه به گرایش های ارزشی خود کج فهمی ها که مشکلات جدی به بار
7- به نظر شما سرمنشاء جریان انحرافی که اخیرا در کشور رشد پیدا کرده و مورد برخورد سیستم های نظارتی قرار گرفته چیست؟
به هرحال غفلت معماریه عامل انحراف است. به ترحال شیطان به عنوان دشمن قسم خورده انسان با قدرت تمام فعال است. وبرأی انحراف هرمی نسخه ای در دست دارد. همه هم دارای چنان ایمان راسمی نیستند که در مقابل اغوائات شیطان همواره پیروز شوند. بنابراین هرفردی هم نیاز به واعظ و مراقب درونی دارد و هم نیاز به واعظ و م راقب بیرونی. البته چون همیشه پیشگیری بهتر إز درمان است به ویژه در سطوح بالای مدیریتی باید از مدل هایی در نظارت استفاده کنیم که قبل. إز عمیق شدن ریشه انحرافات جلوی توسعه آن گرفته شود.
8- تکلیف روزنامه نگاران مسلمان را برای روشنگری درباره جریان های انحرافی چه می دانید؟
روزنامه نگار در شرایط تهاجم فرهنگی باید نقش دیده بان را ایفا کند. چنانچه به نشانه هایی از ورود جریان انحرافی رسید به وظیفه خود به عنوان أمر به معروف و ناهی از منکر عمل کند. مانند دیده بان فرهنگی عمل کند.
9- وظیفه روزنامه نگاران و اصحاب رسانه در سال جهاد اقتصادی چیست؟
با توجه به تاثیر رسانه ها در المائی آگاهی و فرهنگ عمومی طبعا روزنامه نگاران می توانند با ایجاد فضای گظفتگودرباره اقتضائات چنین نامگذاری به تنویر افکار عمومی بپردازند.
10- سرمنشاء تحول و بیداری اسلامی در کشورهای عربی چییست و سرنوشتی را برای این کشورهای پیش بینی می کنید؟
آ زادی موانی و تنفر إز ظلم یک امر فطری است؛ بنابر این هرچند صاحبان قدرت با استفاده إز زر زور و تزویر بتوانند چند صباحی مردم را فریبورن دهند، اما به هرحال فطریات چون آتش زیرخاکستر در همه زنده است و مختصر شرایطی موجب ممی شود سر إز زیر خاکستر دراورد و شعله آن کأخ ستم را ویران کند. إز همان ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی ما شاهد گسترش این موج در دل ملت ها بودیم. و امروز این شعله سربرکشیده و امیهای زبادی ایجاد کرده. به نظرک تنها راه پیروزی این انقلابها و نهضتها هم پایداری مردم است. وعده هدای حکیم این است که هرکس در راه او تلاش کند إز حمایتش برخوردار میشود.
11- وظیفه اصحاب رسانه های داخلی و خارجی همسو در پیشبرد این بیداری اسلامی چیست؟
رسانه ها می توانند با انعکاس مظلومیت این ملت ها افکار عمومی جهانیان را به سوی آنها معطوف کنند و امتداد این ماجرا در سطح جهانیان قطعا به پیروزی ملتها می انجامد.
نظر شما