طرح بحث:
بعد ازیک دوره سردی مناسبات میان ایران و روسیه سفر پاتروشف به تهران و اقای صالحی به مسکو یک شروع مجدد در مناسبات تهران ـ مسکو محسوب می شود. پاتروشف از موقعیت بالایی در دولت فعلی مدودف و پوتین برخورداراست. اوعلاوه بر اینکه دبیر شورای امنیت ملی است، فردی تاثیرگذارو تصمیم ساز در ساختار حکومتی روسیه محسوب می شود.
البته مهم ترین موضوعی که پاتروشف در تهران دنبال کرد، بحث طرح گام به گام درمورد پرونده هسته ای ایران بود. اما مسائل مهم دیگری ازجمله تحولات خاورمیانه و شمال آفریقا نیز مورد توجه هر دو کشور قرار دارد به بحث گذاشته شد. روسیه مایل است از طریق همکاری با ایران که نقش تعیین کننده ای درمنطقه خاورمیانه دارد ، بتواند تاثیر گذاری بیشتری در تحولات آینده مناسبات خود با آمریکا ، داشته باشد. با این وجود نباید این واقعیت را ازنظر دور داشت که روسیه باید با اتخاذ سیاست مستقل به ایران و سایر کشورهای منطقه نشان دهد ، این کشورها می توانند به همکاری دو جانبه با روسیه امیدوار باشند. درصورت هم سویی با واشنگتن، روسیه هم مانند آمریکا با بی اعتمادی مردم کشورهای منطقه روبرو می شود.اما چرا باید به طرح گام به گام توجه کرد و در چه شرایطی این طرح می تواند موفقیت آمیز باشد .
دلایل توجه به طرح گام به گام
1- این طرح برای اولین بار نشان می دهد که روسیه از نقش یک دنباله رو به یک طراح و مبتکر تبدیل شده است .
2- این طرح به دلایل اصلی به نتیجه نرسیدن مذاکرات قبلی توجه دارد. زیرا در هشت سال گذشته گروه پنج به علاوه یک همیشه ازایران خواسته است امتیاز بدهد بدون آنکه متقابلا حاضر به دادن امتیازی باشد. آنها حتی زمانی که بسته پیشنهادی تشویقی به ایران ارائه کردند هیچ تعهدی را برای اجرای آن نپذیرفتند.
3- طرح گام به گام سیاست فشار از طریق اعمال تحریم های بیشتر همراه با انجام مذاکرات را به کنار می گذارد و بجای ان همکاری و مذاکره را جایگزین می سازد.
زیرا دراین طرح روسیه به طرف آمریکایی پیشنهاد داده که به موازات اینکه ایران سوالاتی را پاسخ داد فاکتورهای تشویقی برای این کشور درنظر گرفته شود.با وجود آنکه هنوزابعاد دقیق این طرح مشخص نشده است اما به دلیل تاکید برارائه فاکتورهای تشویقی در هر مرحله پس از دریافت پاسخ سوالات می توان گفت زمینه را برای ایجاد اعتماد دوطرفه آماده کرده است.
4- اشاره به اینکه سوالات ازآسان به سمت سخت خواهد رفت،نشان می دهد که نگاه روسیه به این واقعیت معطوف است که با برداشتن هر گام زمینه برای تفهم بعدی آماده می شود و چه بهتر که از مواردی که زودتر می توان در مورد آنها به توافق رسید ، شروع کرد.
5- درهشت سال گذشته روسیه به طورکلی حداکثر نقش ضربه گیررا در پرونده هسته ای ایران ایفاء می کرد به این معنا که درهرزمان تلاش داشت ازطریق رای زنی سیاسی ازگسترش دامنه تحریم ها ی پیشنهادی علیه ایران بکاهد. این سیاست بوِیژه درمواردی که تحریم ها روابط اقتصادی ایران و روسیه را تحت تاثیر قرارمی داد، بیشتربه چشم می خورد. اما در نهایت روسیه به دلایل مختلف مایل نبود بر سرایران با آمریکا رودروشود. درواقع سیاست دنباله روی مشروط با آمریکا را درپیش گرفته بود . درنتیجه برخلاف انتظارایران،روسیه حتی ازدادن رای ممتنع به قطعنامه های تحریمی علیه ایران نیز خودداری می کرد . ارائه طرح گام به گام نشان می دهد روسیه برای جلب همکاری بیشتر ایران و نیز ایفاء نقش بین المللی فعال آن هم در سال برگزاری انتخابات در روسیه ، حاضر از دست از دنباله روی صرف از سیاست های آمریکا در قبال ایران بر دارد.
بنابراین اگر بخواهیم واقع بین باشیم سفر پاتروشف به تهران و در پی آن سفر صالحی به روسیه را می توانیم یک نقطه عطف یا یک شروع مجدد درمناسبات تهران - مسکو تلقی کنیم. البته باید منتظر بمانیم تا ببینیم آیا شرایط لازم برای به نتیجه رسیدن چنین طرحی فراهم می شود یا خیر.
پیش زمینه های لازم برای موفقیت طرح گام به گام
1- دوطرف واقعا اراده کافی برای به نتیجه رسیدن این مذاکرات را داشته باشند (منظورازدو طرف، آمریکا وایران است)
2- خطوط قرمزدوطرف به رسمیت شناخته شود. یعنی خط قرمزایران که ادامه غنی سازی اورانیوم درایران است، به رسمیت شناخته شود وخط قرمزآمریکا وغرب نیز یعنی اینکه ایران به سمت تولید سلاح هسته ای نرود و شرایط اطمینان از این موضوع فراهم شود.
3- معلوم شود چارچوب و محدوده سوالات تعیین شده کجاست؟ زیرا درگذشته مدالیته ای در زمان البرادعی درشش بند تنظیم شد که درآن شش سوال اساسی وجود داشت وایران هم به آن سوالات پاسخ داد. اما ازنظر آژانس ایران بصورت کامل به این سئوالات پاسخ نداد. ضمن اینکه وقتی این سوالات تمام شد آمریکایی ها چند سئوال دیگررا در قالب اتهام های جدید بدون ارایه سند و مدرک ، مطرح کردند . این سئوالات بدون ذکر نامی از آمریکا عینا درگزارش های دبیر کل آژانس بین المللی انرژی هسته ای تحت عنوان مطالعات ادعایی مطرح شد.بنابراین براساس آنچه توضیح داده شد، باید مشخص شود که حد این سوالات کجاست وتا چه زمانی ادامه پیدا می کنند؟ چرا که درغیراین صورت ، تا ابد باید مذاکره کرد وبه سوال پاسخ داد. آیا بازهم سوال با سوال های جدید همراه می شود؟
4- مشخص شود هدف نهایی این طرح چیست ؟ یعنی اگر ایران به سوالات مورد نظر پاسخ دهد آیا درنهایت پرونده ایران ازشورای امنیت سازمان ملل به آژانس بازمی گردد؟ وروال یک پرونده عادی را مثل پرونده خیلی ازکشورهای دیگردنبال خواهد کرد؟ یا همچنان این پرونده در شورای امنیت سازمان ملل، تحت فصل هفتم منشور سازمان ملل که تهدید صلح وامنیت بین المللی را از سوی اعضاء بررسی می کند، ادامه پیدا خواهد کرد؟
جمع بندی بحث
روسیه با ارائه طرح گام به گام از یک سو مسیر خود را از آمریکا جدا کرده تا اعتماد لازم را برای میانجیگری بدست بیاورد. ازسوی دیگردنباله روی ازسیاست غلط گذشته را که تاکتیک فشاراز طریق گسترش تحریم ها ومذاکره را بصورت هم زمان دنبال می کرد ، به کنار گذاشته و به جای آن سیاست همکاری و مذاکره را جایگزین ساخته است. چرا که بی نتیجه بودن سیاست ارعاب و تهدید در هشت سال گذشته به اثبات رسیده است. اتهام بزرگ تهدید صلح و امنیت بین المللی علیه ملت ایران که درپی خودکفایی و پیشرفت علمی است. نمی تواند به تفاهم بین دو طرف بینجامد. به همین دلیل می توان گفت در صورت تحقق پیش زمینه های لازم برای اعتماد سازی متقابل در یک جو تفاهم، قطعا می توان امیدوار بود که طرح گام به گام روسیه گره کور مذاکرات بی نتیجه را باز کند. روسیه به خوبی می داند بدون حل و فصل پرونده انرژی هسته ای ایران نمی تواند انتظار بهبود محسوسی در روند همکاری های دو جانبه ایران و روسیه در سطح منطقه و جهان را داشته باشد.
نظر شما